社論 Sîn-ha̍k kap Kàu-hoē
Tīⁿ Liân-bêng
1962/3/1 2-3
(Phian-chiá chù: Pún phiⁿ ê chok-chiá Tīⁿ Bo̍k-su sī choè-kūn tuì Bí-kok tńg-lâi, tī Tâi-oân Sîn-ha̍k-īⁿ teh kà ê siàu-chòng ê sian-siⁿ, tī Bí-kok liû-ha̍k tiong in-uī ha̍k-le̍k sêng-chiū chin hó, ū 2 pái tit-tio̍h te̍k-pia̍t siúⁿ. Tī chia siá chit phiⁿ lāi-iông chèng-khak koh bêng-liâu, ē thang toā pang-chān tāi-ke ke-thiⁿ bêng-pe̍k Sîn-ha̍k kap Kàu-hoē ê ì-sù kap hit ê koan-hē).
Tiong-sè-kí sî-tāi, Sîn-ha̍k siū chheng choè chèng ha̍k-būn tiong ê Lú-ông nā-sī hiān-sî, uī-tio̍h chū-jiân kho-ha̍k ê hoat-tián kap si̍t-chèng cheng-sîn ê heng-khí. Sîn-ha̍k chha-put-to chiâⁿ-choè chèng ha̍k-būn tiong ê lú-pī, hō͘ tāi-ke hut-lio̍k. Sīm-chì kàu-hoē ê lâng ia̍h ēng siāng khoán ê thài-tō͘ teh khoàⁿ sîn-ha̍k; lia̍h choè sîn-ha̍k nā m̄-sī bô su-iàu, chiū-sī Sîn-ha̍k-īⁿ sian-siⁿ ê sū kap kàu-hoē sîn-ha̍k-īⁿ sian-siⁿ ê sū kap kàu-hoē sìn-tô͘ bô koan-hē.
I. Sîn-ha̍k ê ì-gī:
Sîn-ha̍k sī sím-mi̍h? Sîn-ha̍k choa̍t-tuì m̄-sī tī o̍h-tn̂g lāi teh tha̍k hit hō toh-téng ê ha̍k-būn. Sîn-ha̍k kap muí chit uī sìn-gióng seng-oa̍h chin ū koan-hē:
1. Si̍p-jī-kè ê sîn-ha̍k:－Kán-tan kóng, sîn-ha̍k sī koan-hē Siōng-tè ê ha̍k-būn. Tiong-sè-kí ê ha̍k-chiá lia̍h choè ū hoat-tō͘ thang ti̍t-chiap ēng lí-sèng jīn-bat koh chèng-bêng Siōng-tè, chiū chheng sîn-ha̍k choè 'En̂g-kng ê sîn-ha̍k'. Nā-sī Luther chai Siōng-tè sī "Ka-kī ún-ba̍t ê Siōng-tè"（Í-sài-a 45:15）, ia̍h lán chí-ū thong-koè I ê oē ê khé-sī chiah thang jīn-bat I; chiū chheng choè 'Si̍p-jī-kè ê sîn-ha̍k.' "Chin ê sîn-ha̍k kap Siōng-tè jīn-kè jīn-bat, chí-ū chāi tī siū tèng Si̍p-jī-kè ê Ki-tok". Sîn-ha̍k chiū-sī beh koh-khah chèng-khak lâi jīn-bat Iâ-so͘ Ki-tok, chiū-sī Siōng-tè ê khé-sī.
2. Sìn-gióng ê sîn-ha̍k:－ún-ba̍t ê Siōng-tè thong-koè I ê oē chiong I pún-sin khé-sī hō͘ lâng, nā-sī I chiong pó-poè khǹg tī "thô͘ ê khì-kū"（I Lîm 4:7）, chiū-sī chhú lô͘-po̍k ê hêng-chōng chhut-hiān, koh thong-koè pi-bî ê lâng ê oē lâi piáu-hiān. Tī chia ū Siōng-tè ê ò-biāu. Lâng bô hoat-tō͘ thang ēng lí-sèng, thé-giām á-sī ti̍t-kak ti̍t-chiap jīn-bat Siōng-tè, chí-ū thong-koè sìn-gióng lâi siong-sìn kap sìn-nāi. Beh koh-khah chèng-khak jīn-bat Ki-tok ê jîn-keh kap kang-chok, chit hō sîn-ha̍k chiū-sī sìn-gióng ê sîn-ha̍k.
3. Ho̍k-chiông ê sîn-ha̍k:－Sui-bóng lán sìn-khò Kiù-chú ê kiù-sio̍k tit-tio̍h sià-choē, chheng-choè gī, koh chiâⁿ-choè Siōng-tè ê Kiáⁿ; chóng-sī lán iáu-sī tī chit ê sè-kan, iáu-kú ū choè siū chō mi̍h kap choē-jîn ê iú-hān-sèng kap hān-chè. Lán ê sìn-gióng kò-pe̍k éng-oán sī: "Goá sìn lah, goá só͘ sìn bô kàu ê, lí tio̍h pang-chān goá"（Khó 9:24）. Sìn-gióng m̄-sī thang khoa-kháu ê sū（Lô-má 3:27）, sîn-ha̍k ia̍h choa̍t-tuì m̄-sī thang chū-ko ê sū; sī Ho̍k-chiông ê sîn-ha̍k, tio̍h ēng khiam-pi, thun-lún lâi sūn-thàn Siōng-tè ê oē kap I ê chí-ì.
4. Kàu-hoē ê sîn-ha̍k:－Sîn-ha̍k choa̍t-tuì m̄-sī thiu-siōng-tek, á-sī koan-liām-tek ê khang lūn, sī ū oa̍h-khì koh sī chin si̍t-chè-tek ê. Tī chit ê sè-kan chin-si̍t ēng Siōng-tè ê khé-sī choè tiong-sim teh kiâⁿ sìn-gióng kap ho̍k-chiông ê tiûⁿ-só͘ chí-ū chi̍t uī, chiū-sī Siōng-tè ê Kàu-hoē. Tuì án-ni lán chiū oē thang bêng-pe̍k, "sîn-ha̍k chí-ū tī kàu-hoē chiah oē sêng-li̍p"（Brunner）ê ì-sù lah. Sîn-ha̍k m̄-sī kan-ta tī Sîn-ha̍k-īⁿ teh gián-kiù ê ha̍k-būn, sī kàu hoē choân-thé ê chū-kí kiám-thó. Sîn-ha̍k m̄-sī kan-ta chió-sò͘ thoân-kàu-chiá ê choân-iōng(sic.) mi̍h, sī muí chi̍t ê sìn-tô͘ tio̍h ài ū hūn ê sìn-gióng koat-toàn kap kò-pe̍k.
II. Kàu-hoē su-iàu Sîn-ha̍k:
"Kàu-hoē chiū-sī kun-kù Sèng-keng teh thoân Siōng-tè ê oē, koh sì-chiàⁿ teh chip-hêng Sèng-lé-tián ê só͘-chāi"（Calvin）. Só͘-í kàu-hoē ê tiōng-sim sù-bēng thang kóng chiū-sī "soan-iông Siōng-tè ê Hok-im". Chit ê ì-gī chin tiōng-tāi, Barth khoàⁿ kàu-hoē ê soan-kàu choè Siōng-tè khé-sī ê saⁿ iūⁿ-thé tiong ê chi̍t-ê. Só͘-í kàu-hoe chin su-iàu kiám-thó chit hō Hok-im soan-iông sī m̄-sī sì-chiàⁿ, ia̍h tio̍h tui-kiû I ê soan-kàu ê sûn-chèng-sèng. Sîn-ha̍k chiū-sī chit hō chū-kí hoán-séng kap khó-chhat. Tuì án-ni lán chai, muí chi̍t ê kàu-hoē tek-khak su-iàu sîn-ha̍k ê gián-kiù kap hùn-liān.
1. Sèng-keng Sîn-ha̍k:－Siū kì-chài ê Siōng-tè ê oē,－Sèng-keng－chiū-sī kàu-hoē soan-kàu ê ki-chhó͘. Só͘-í kàu-hoē nā beh tiong-si̍t tī i pún-sin kap sù-bēng, tek-khak boē thang lī-khui chèng-khak ê Sèng-keng gián-kiù. Khó-sioh lán iáu oē khoàⁿ-kìⁿ chin-choē 'toān-chiong chhú-gī' ê hong-hoat koé-seh Sèng-keng ê kàu-hoē. Lán tio̍h khiā tī it-koàn ê bo̍k-tek kap tiong-sim su-sióng lâi pá-ak choân-thé ê Sèng-keng. Khiā tī sì-chiàⁿ ê sîn-ha̍k ê Sèng-keng sek-gī, í-kip khiā tī sì-chiàⁿ ê Sèng-keng sek-gī ê Sèng-keng sîn-ha̍k beh chiâⁿ-choē lán kàu-hoē sì-chiàⁿ ê soan-kàu ki-chhó͘.
2. Hē-thóng Sîn-ha̍k:－Sìn-gióng kap soan-kàu ê loē-iông kàu-hoē tek-khak tio̍h ài chin chheng-chhó lâi jîn-bat. uī-tio̍h beh hō͘ lán ê sìn-gióng jīn-bat koh-khah kian-kò͘, ia̍h uī-tio̍h beh hō͘ lán ê hok-im soan-kàu koh-khah sek-ha̍p tī tng-sî ê chèng su-sióng kap siā-hoē khoân-kéng, kàu-hoē tek-khak tio̍h ài ū hē-thóng-tek ê sîn-ha̍k gián-kiù kap cho͘-chit. Hē-thóng-sîn-ha̍k ê loē-iông beh chiâⁿ-choè kàu-hoē choân-thé ê sìn-gióng kò-pe̍k, í-ki̍p tuì goā soan-kàu ê ki-pún loē-iông.
3. Le̍k-sú Sîn-ha̍k:－Chin-si̍t ê sîn-ha̍k sī muí chi̍t ê kàu-hoē tī i ' hiān-sî ' só͘ teh khiā-khí ê 'toē-hng' ê sìn-gióng kò-pe̍k kap chū-kí kiám-thó; put-kò lán boē thang boē kì-tit koè-khì ê le̍k-sú tuì lán ê kòng-hiàn. In-uī lán chin iông-īⁿ ji̍p tī chú-koan-tek ê kiàn-kái, á-sī to̍k-toàn-tek ê Sèng-keng sek-gī, só͘-í tuì koè-khì ê sîn-ha̍k-ka ê lí-kái beh choè chin sek-tòng ê pang-chān kap chí-lâm. Gián-kiù sîn-ha̍k-tek kó͘-tián m̄-sī beh ke-thiⁿ tì-sek lâi chū-ko, oân-choân sī uī-tio̍h tui-kiû kim-ji̍t koh-khah sûn-chèng ê sìn-gióng kò-pe̍k kap hok-im soan-iông.
4. Si̍t-chè Sîn-ha̍k:－Tī kin-á-ji̍t ê khoân-kéng tiong, kàu-hoē tio̍h cháiⁿ-iūⁿ si̍t-chè-tek lâi kèng-pài Siōng-tè, soan-káng Siōng-tè ê chin-lí, bo̍k-ióng kàu-hoē, tuì-hù siā-hoē ê chu būn-toê, í-ki̍p si-hêng chong-kàu ê kàu-io̍k.....chiah ê sū lóng-chóng sī muí chi̍t keng kàu-hoē chhiat-si̍t tio̍h ài hoán-séng kiám-thó ê toê-ba̍k. Sèng-keng ê kun-kù, Hē-thóng sîn-ha̍k ê chí-tō, í-ki̍p le̍k-sú-tek sìn-gióng ê pang-chān, lóng beh toā-toā pang-chān si̍t-chè sîn-ha̍k ê hoat-tián, siāng-sî chiah ê sîn-ha̍k nā bô si̍t-chè-tek tī kò-kò ê kàu-hoē lâi si̍t-hêng kang-chok, beh chiâⁿ-choè sí ê sîn-ha̍k.
Chin-si̍t ê sîn-ha̍k sī Kàu-hoē ê sîn-ha̍k, ia̍h kàu-hoē chhiat-si̍t su-iàu chit hō sîn-ha̍k. Lia̍t-uī tho̍k-chiá, lán Tâi-oân beh ngiâ-chih Hok-im lâi Tâi chi̍t-pah chiu-nî, lán ê kàu-hoē m̄-nā tio̍h hiòng poē-ka ūn-tōng lâi chìn-tián, ia̍h tio̍h tì-ì tī iú-koan lán kàu-hoē chū-sin ê pún-chit, ì-gī kap sù-bēng ê sîn-ha̍k-tek hoán-séng, í-ki̍p Siōng-tè ê Chin-lí kap Hok-im ê sûn-chèng-tek lí-kái kap soan-iông. Í-siōng.
