Siū-lān-chiu ê ì-gī
Lí Ngá-kok
1962/4/1 883 kî 2-4
Chit phiⁿ ê chok-chiá Lí Bo̍k-su hiān-sî tng Tâi-pak Sîn-ha̍k-īⁿ ê kàu-siū. I ū liû-ha̍k Ji̍t-pún kap Bí-kok chē-chē nî, pún phiⁿ ū ēng i hong-hù ê Sèng-keng sîn-ha̍k ê tì-sek lâi chhián-bêng, siong-sìn ē thang pang-chān tāi-ke ê chai-bat kap sìn-sim chiah tio̍h.
Lán ê Chú Iâ-so͘ ê siū-lān-chiu í-keng chiap-kūn kàu tī lán ê ba̍k-chêng. Taⁿ tī chit ê siū-lān-chiu, chū-jiân chiū-sī beh hō͘ lán siàu-liām lán ê Chú Iâ-so͘ ê siū-lān kap lán ê koan-hē, iā soà siūⁿ lán choè Ki-tok-tô͘ eng-kai ū ê thài-tō͘. Taⁿ goá ài hun choè 3 toāⁿ lâi siūⁿ, chiū-sī: 1)Siū-lān ê Bí-sài-a. 2) En̂g-kng ê Bí-sài-a. 3) KI-tok-tô͘ ê thài-tō͘.
1. Siū-lān ê Bí-sài-a.
Chit ê chiū-sī Iâ-hô-hoa ê po̍k-jîn. Iâ-hô-hoa ê Iô͘-po̍k ê siū-lān, chiū-sī kun-kù Iâ-hô-hoa pún-sin ê khé-sī. Iâ-hô-hoa ê khé-sī ū kì-chài tī Sèng-keng. Chit ê Sèng-keng só͘ kì ê, chiū-sī lán ê sìn-gióng kap Sîn-ha̍k ê kun-goân. Lán tuì Kū-iok Sèng-keng lâi khoàⁿ siū-lān ê Bí-sài-a ê sî, ū chin-choē ê chiuⁿ-chat thang bêng-bêng choè lán ê chèng-kù, iā thang pang-chān lán ê khak-sìn.
a. Kū-iok ê lūn-chèng. Tī goân-sí hok-im ū kóng hū-jîn-lâng ê hō͘-è beh kap Mô͘-kuí (chiū-sī piáu-hiān choè "choâ") lâi cheng-chiàn. I beh siū siong, chóng-sī I ê choè-āu chiū-sī sèng-lī (Chhòng 3:15). Chit ê ū-giân chiū-sī tī Siōng-tè liap-lí ê lāi-bīn, èng-giām tī Kiù-chú Iâ-so͘ KI-tok. Sian-ti Í-sài-a, ū-giân chit ê Bí-sài-a beh chhut-hiān tī pi-bî ê hêng-chōng kap I tī khòng-iá ê seng-oa̍h (Í-sài-a 40:3). Tī tē 2 Í-sài-a su ê lāi-bīn (40-50 chiuⁿ) iā ū kóng-khí chit ê siū-lān ê Bí-sài-a, chiū-sī Iâ-hô-hoa ê po̍k-jîn, beh ēng chin-lí ê kng lâi pò Í-sek-lia̍t ê peh-sìⁿ kap "īⁿ-pang". Thang bêng-pe̍k chit ê chin kng (Í-sài-a 42:1-7). I chiū-sī Kiù-sè-chú, I beh siū-khó͘ koh uī-tio̍h pa̍t lâng ê choē lâi sí (Í-sài-a 42:1-7). Tī 49:7 ū kóng, I beh siū lâng khoàⁿ-khin, siū peh-sìⁿ só͘ iàm-o͘N3, koaⁿ-tiúⁿ só͘ ap-chè. Tī Í-sài-a 50:5, 6 kóng-khí sui-bóng tio̍h ài ēng choè toā ê hi-seng, chit ê Bí-sài-a iā kam-goān lâi choè chit ê kang, kóng, "Lâng phah goá ê ka-chiah-phiaⁿ, goá chhut-chāi i phah; lâng chhoah goá ê chhuì-phoè ê chhuì-chhiu, goá chhut-chāi i chhoah; lâng lêng-jio̍k goá,kā goá phuì-noā, goá iā bô ng-bīn." Che lóng-chóng sī teh biô-siá siū-lān ê Bí-sài-a só͘ beh siū ê khó͘-lān. iā ū kóng "Choē-choē lâng uī lí gông-ngia̍h, I ê bīn-māu pí pa̍t lâng khah ū sún-siong, I ê hêng-chōng pí sè-kan lâng khah ū sún-hāi" (Í-sài-a 52:14). Koh kóng, "I siū khoàⁿ-khin, hō͘ lâng pàng-sak, siū choē-choē khó͘-thàng, siông-siông tú-tio̍h iu-būn" (Í-sài-a 53:3).
Taⁿ chit ê Kiù-chú si̍t-chāi sī bô choē, chóng-sī I uī-tio̍h sè-kan ê choē lâi siū-khó͘, sīm-chì kàu tī sí. Koh ū kóng, "I si̍t-chāi tam-tng lán ê iu-būn, pē lán ê khó͘-thàng; chóng-sī lán lia̍h choè I siū chek-hoa̍t, hō͘ Siōng-tè phah, koh siū khó͘-chhó͘, nā-sī I uī-tio̍h lán ê kè-sit siū-siong, uī-tio̍h lán ê choē-koà siū hāi, I tam-tng hêng-hoa̍t, lán tit-tio̍h pêng-an; I siū piⁿ phah, lán tit-tio̍h i-hó."Tuì chiah ê Sèng-keng chiuⁿ-chat, lán thang chai chiah ê lóng sī Bí-sài-a siū-lān ê ū-giân. Khiok ū lâng kiám-chhái beh kóng, chiah ê chiuⁿ-chat iā sī teh chí-khí Í-sek-lia̍t lóng-chóng, á-sī hoān-nā siū kéng-soán lóng-chóng ê sìn-tô͘. Chóng-sī lán thang kóng chiah ê chiuⁿ-chat sī teh chí Ki-tok, chiū-sī Bí-sài-a. Taⁿ chiah ê ū-giân tī Sin-iok sī sím-mi̍h khoán?
b. Tī Sin-iok só͘ kóng ê Bí-sài-a sī chiàu ē-bīn: Se-biān ū kóng chit ê Bí-sài-a tio̍h siū-lān. I kóng, "Chi̍t ê eⁿ-á siū siat-li̍p beh hō͘ Í-sek-lia̍t tiong choē-choē lâng poa̍h-tó, choè piān-pok ê kì-hō" (Lk 2:34). Kiâⁿ soé-lé Iok-hān kóng, "Siōng-tè ê Sèng-ko", chiū-sī ín-iōng Í-sài-a 53:7 ê (Iok-hān 1:29). Tī Má-thài 20:28 kóng, "Jîn-chú lâi, m̄-sī beh chhe-ēng lâng, sī beh hō͘ lâng chhe-ēng; koh hiàn I ê sìⁿ-miā, lâi sio̍k-hoê choē-choē lâng." Chit kù oē chiū-sī lán I pún-sin só͘ beh choè ê tāi-chì. Tī I kap ha̍k-seng beh khì Ka-ná-soaⁿ ê lō͘-tiong, Iâ-so͘ ū kóng, "Sǹg I kap put-hoat ê lâng tâng-lia̍t, chit kù oē tek-khak èng-giām tī goá." Iâ-so͘ pún-sin ū bêng-pe̍k I tek-khak tio̍h uī-tio̍h choē-jîn ê iân-kò͘, tio̍h kap choē-jîn tông-téng lâi siū khoán-thāi. I siū lâng phuì-noā, koh hō͘ lâng ēng kûn-thâu-bú cheng I, I chai I tio̍h uī-tio̍h choē-jîn lâi lâu-chhut I ê pó-huih (Má-thài 26:28). Che sī beh sià-bián lán ê choē ê iân-kò͘, I tī si̍p-jī-kè téng ū uī-tio̍h choē-jîn lâi kî-tó (Lk 23:24). Chiàu sian-ti Í-sài-a só͘ kóng ê, kóng, I pún-sin niá-siū lán ê loán-jio̍k, tam-tng lán ê pīⁿ-chèng (Mt 8:17). Iâ-so͘ ê sí si̍t-chāi sī uī-tio̍h lán ê pīⁿ-chèng lâi sí ê. Taⁿ Ki-tok Iâ-so͘ uī-tio̍h lán ê choē sí, chiū-sī "I tī chhâ-ni̍h chhin-sin tam-tng lán ê choē tī I ê sin-khu, hō͘ lán ǹg choē hit bīn sí ê lâng, oē ǹg gī chit bīn lâi oa̍h; tuì I ê siong-hûn lán tit-tio̍h i-hó" (I Pí-tek 2:24). Nā m̄-sī tuì Ki-tok Iâ-so͘ ê sí, lán chiū boe thang tit-tio̍h i-hó, thang chiâⁿ-choè gī-lâng. Ū put-chí choē Iû-thài lâng m̄ siong-sìn Iâ-so͘ chiū-sī Kiù-sè-chú. Chóng-sī iā ū chi̍t-pō͘-hūn ê Lia̍p-pí ū siong-sìn Iâ-so͘ chiū-sī Ki-tok, I thoè lán lâi sí. Tī Kū-iok Si-phian, Sat-ka-lī-a, í-ki̍p kî-thaⁿ ê Sian-ti ê chheh ê lāi-bīn ū chhàm-gú koan-hē chit ê Ki-tok beh thoè lán lâi sí ê sū,chóng-sī in-uī to͘-ha̍p-siōng, lán boē thang lâi siông-sè lūn. Chóng kóng, Ki-tok ê sí sī uī-tio̍h beh hō͘ lán ū choē ê lâng thang tit-tio̍h chín-kiù. Lán taⁿ ài lâi saⁿ-kap thó-lūn koh chi̍t ê hong-bīn, chiū-sī En̂g-kng ê Bí-sài-a.
2. En̂g-kng ê Bí-sài-a.
Taⁿ chit ê Iâ-hô-hoa ê po̍k-jîn, I m̄-nā sī siū-lān ê Bí-sài-a, koh chi̍t hong-bīn iā sī En̂g-kng ê Bí-sài-a. Chit ê En̂g-kng ê Bí-sài-a, m̄-sī in-uī I sī chi̍t ê oân-choân ê lâng, tī tō-tek-chiūⁿ ū oân-choân chiah siū ko-seng choè Bí-sài-a. I ê Bí-sài-a chiū-sī chhut tī I ê pún-sèng, in-uī I goân-pún kap Siōng-tè saⁿ-kap tī-leh (Iok-hān 1:1). Tī Kū-iok Í-sài-a 52:13 kóng, "Khoàⁿ ah, goá ê lô͘-po̍k beh ēng tì-huī kiâⁿ tāi-chì, beh siū kú-khí seng koâiⁿ, koh beh chiâⁿ-choè chin koâiⁿ." Chóng-sī lán tio̍h ài oē kì-tit, chiū-sī I tī sūn-chiông Siōng-tè ê ì-sù lâi sí kap siū-lān āu, I beh tit-tio̍h êng-kng ê sèng-lī kap ko-seng. In-uī ū kóng, "Iâ-hô-hoa só͘ hoaⁿ-hí ê sū beh tī I ê chhiú-tiong heng-thong, chit ê Bí-sài-a ê sí kap koh-oa̍h beh kek-tōng choē-choē kok ê peh-sìⁿ (Í-sài-a 52:15). Liân chu kun-ông iā beh o-ló I ê miâ. Tī Si-phian 22:23 ū kì kóng, In-uī I tek-sèng kap I só͘ tit-tio̍h ê êng-kng. Si-jîn hut-jiân beh tuì pi-siong piàn chiâⁿ-choè chàn-bí ê siaⁿ. Bí-sài-a in-uī I ê sí Siōng-tè ū ko-seng I, chit ê chiū-sī siū-lān ê lô͘-po̍k ê êng-kng. In-uī Siōng-tè tī I ê liap-lí ê lāi-bīn, khoàⁿ siū-lān sī choè-toā ê êng-kng. Lán iā thang khoàⁿ Iok-pek ê siū-lān, chóng-sī i lóng bô oàn-giân, hoán-tńg kám-siā, it-hoat chhim-sìn Siōng-tè ê liap-lí.
3.Ki-tok-tô͘ tuì tī siū-lān-chiu ê thài-tō͘.
Thâu chi̍t hāng lán só͘ tio̍h siūⁿ ê, chiū-sī Ki-tok-tô͘ sī sím-mi̍h? Ki-tok-tô͘ chiū-sī siū Chú kéng-soán lâi kun-tè Kiù-chú Iâ-so͘ ê lâng. Taⁿ muí chi̍t ê Ki-tok-tô͘ to sī siū tio̍h soán-tiàu ê, nā-sī án-ni, siū soán-tiàu ê ì-gī tī tá-lo̍h? Oāⁿ oē lâi kóng, Siōng-tè kéng-soán lán, soà kau-tāi lán ê sù-bēng, sī beh hō͘ lán siū kéng-soán lâi tam-tài I só͘ kau-thok lán tiōng-iàu ê kang-chok. Ki-tok-tô͘ m̄-sī siū kéng-soán lâi beh hióng-siū Siōng-tè ê chiok-hok nā-tiāⁿ. Lán iáu-boē siū chiok-hok ê tāi-seng, tio̍h ài oân-sêng Siōng-tè só͘ Kau-thok lán ê kang-chok.
Ki-tok-kàu sī lâu-huih ê chong-kàu. Koh oāⁿ oē lâi kóng, chiū-sī hi-seng ê chong-kàu. Lán ê sìn-gióng nā m̄-sī tuì lán ê Chú ê pó-huih chiū bô oân-choân. Oāⁿ oē lâi kóng, lán ê sìn-gióng chiū-sī kiàn-chō tī Ki-tok Iâ-so͘ ê hi-seng lâi chō-chiâⁿ ê. Lán ê Chú ū kóng, "Jîn-chú lâi, m̄-sī beh chhe-ēng lâng, sī beh hō͘ lâng chhe-ēng." I lâi chiū-sī beh choè lâng ê lô͘-po̍k. Taⁿ hō͘ lán thang siūⁿ, I kéng-soán lán chiū-sī beh choè I ê lô͘-po̍k, chiū-sī beh lâi siū-lān ê. Taⁿ lán beh tī sím-mi̍h hong-bīn lâi siū-lān?
a)uī-tio̍h gī lâi siū-lān.....:Ki-tok sī gī ê Bí-sài-a, iáu-kú uī-tio̍h put-gī lâi siū khó͘-chhó͘, sīm-chì kàu sí. Lán beh uī-tio̍h lán ê gī lâi oa̍h, chiū tio̍h ài tāi-seng kap lán lāi-bīn ê put-gī kau-chiàn. Lán uī-tio̍h chit khoán ê kau-chiàn, tio̍h ài ū kian-tēng ê sim-chì lâi chia̍h khó͘. Oāⁿ oē lâi kóng, chiū-sī siū-lān. Beh piàn-chiâⁿ choè put-gī ê lâng sī khah khoài, chóng-sī beh chiâⁿ-choè gī-jîn sī put-chí khùn-lân, só͘-í tio̍h ài siū-khó͘ jím-nāi.
b)Kap choē-ok kau-chiàn. Chit sè-kan chiū-sī choē-ok ê sè-kan. Lán ê Chú kóng, "Goá chhe lín ji̍p sè-kan, chhin-chhiūⁿ chhe iûⁿ ji̍p chhâi-lông." Tī chit sè-kan ū Mô͘-kuí ê iú-he̍k, chiū-sī kim-chîⁿ, miâ-siaⁿ, toē-uī, pháiⁿ ê khoân-kéng téng-téng ê iú-he̍k, hō͘ lán tì-kàu hoān-choē, chiah ê lóng sī lán lāi-bīn ê chū-ngó͘, chiū-sī jîn-sèng. Che chiū-sī tuì A-tong só͘ lâu lo̍h-lâi hoán-ge̍k Siōng-tè ê pún-sèng. Lán tio̍h ài phah-sí chit ê choē-ok ê kun-goân, uī-tio̍h chit ê lán tio̍h ài cheng-chiàn. Chóng-sī chit khoán ê cheng-chiàn, sī tio̍h jím-khó͘ chiah oē tit tek-sèng, án-ni chiah ū ha̍p-gî tī siū-lān.
c)Sìn-gióng ê cheng-chiàn. Sìn-gióng chiū-sī lán choè Ki-tok-tô͘ choè tē-it iàu-kín ê iàu-sò͘. Lán m̄-sī beh uī-tio̍h sím-mi̍h khoán ê pò-siúⁿ lâi cheng-chiàn. Nā-sī án-ni, sī siuⁿ kè kong-lī-tek ê sìn-gióng. Lán chí-ū sī uī-tio̍h pó-chhî sìn-gióng lâi cheng-chiàn, nā án-ni, āu-lâi chiū oē tit-tio̍h pò-siúⁿ. In-uī ū chin-choē lâng pàng-sak in ê sìn-gióng. Tio̍h chai uī-tio̍h sìn-gióng cheng-chiàn kàu lō͘-bé ê lâng, i beh tit-tio̍h choè-āu ê êng-kng kap pò-siúⁿ. Lán tī chit ê siū-lān-chiu, chí-ū tio̍h chai án-choáⁿ chiah oē thang oân-sêng lán ê sìn-gióng. Ki-tok-tô͘ chiū-sī siū kéng-soán lâi beh choè lô͘-po̍k ê. Lán tio̍h ài chit khoán hi-seng ê cheng-sîn chiah oē thang chin-si̍t sek-ha̍p tī lán ê Chú ê siū-lān-chiu, án-ni chiah sī ū chin ê ì-gī.