Sèng-tē Hóng-būn-kì (20)
1962.06.01 887 kî p.14-15
Lâu Hoâ-gī
13) Sèng-tiān
V. Goân Sèng-tiān ê khu-he̍k (Haram Area)
4)Léng-lông kap ông ê bōng.
Tī pak-pêng hit piⁿ sī chi̍t pâi chhù, teh choè o̍h-tn̂g. Nā-sī sai-pêng hit piⁿ ū chi̍t tòng koân ê lông-hā, tn̂g iok ū 400 kong-chhioh. Kiàn-tiok[sic.] ê sî-kî put-siông, chí-ū tī kì-lio̍k siá-kóng 1213 nî ū tiông-siu. Khí-thâu chit ê só͘-chāi sī choè ha̍k-hāu kap pān-kong ê lō͘-ēng, nā-sī Thó͘-ní-kî chiàm-léng ê sî-kî, ēng choè siu-iông hiah ê Hoê-kàu kok-ka lâi ê sòng-hiong lâng kap tô-lān bîn ê só͘-chāi. Léng-lông ê chhù-koà kap pō͘-hūn ê piah, in-uī nî kú, bat hām lo̍h-lâi. Tī 1922 nî, Hoê-kàu ê choè-ko gī-hoē chiū chiàu i pún-lâi goân-hêng kā i siu-kiàn, kàu kin-á-ji̍t. Léng-lông ê khoah iok nn̄g tn̄g, nā-sī ū sì tn̄g goā koân. Chi̍t bīn sī piah, kap goā-kài keh-lī, chi̍t bīn sī kui lia̍t ê oan-kong thiāu, bô uî-cha̍h, lâng thang kiâⁿ-lâi kiâⁿ-khì tī hit lāi-bīn. Chiàu Sèng-keng só͘ kì, tī Iâ-so͘ ê sî-tāi ū chi̍t ê léng-lông kiò-choè Só͘-lô-bûn ê léng-lông. Lán ê Chú siông-siông tī hia kà-sī (Iok-hān 10:23). Koh sù-tô͘ iā tī chia lâi kà-sī kap choè Ki-tok-tô͘ chi̍p-hoē ê só͘-chāi (Hēng-toān 3:11, 5:12). oē kiò-choè Só͘-lô-bûn ê léng-lông, ún-tàng sī Só͘-lô-bûn só͘ khí-chō ê in-toaⁿ. Chit chō léng-lông tī Chú ê sî-tāi iáu-kú tī-teh, ún-tàng sī Sèng-tiān siū huí-hoāi hit sî tuì peng-bé ê chiàn-loān tiong hēng bián tú-tio̍h chai-iong. Só͘-í tit-tio̍h pó-chûn kàu Chú ê sî-tāi. Goá chū-chok chhong-bêng, tuì àn-nāi ê lâng kóng chit ê sī Só͘-lô-bûn ê léng-lông. Nā-sī i ìn kóng, m̄-sī. Só͘-lô-bûn ê léng-lông sī tī Sèng-tiān ê tang-pêng, chiū-sī hiān-chāi ê léng-lông ê tuì-bīn hit pêng. iā tī chhit-cha̍p nî ê sî, kap Sèng-tiān tú-tio̍h sio-siāng ūn-miā.
Taⁿ tī chit ê léng-lông ê piah-nih ū sì ê bōng, chiū-sī bâi-chòng sì ê A-lat-pek uí-tāi ê léng-siù. Tī léng-lông ê tiong-ng pō͘-hūn ū A-lat-pek lâng só͘ ài-sioh ê O͘-seng A-lí Ông ê bōng (King Hussein Ibn Ali). I sī léng-tō Iok-tàn Ông-kok to̍k-li̍p ê toā kong-lô-chiá. uī-tio̍h án-ni, chiah oē thang bâi-chòng tī chit ê sèng ê khu-he̍k lāi. Tī khah lâm-pêng ū Mô͘-hán-be̍k-tek A-lí (Mahammed Ali) ê bōng. I sī ìn-tō͘ ê Hoê-kàu léng-siù, sī O͘-seng Ông ê hó pêng-iú kap hō͘-oān-chiá, sí tī 1930. Tī chit ê bōng ê keh-piah sī Mu-sa-pa-sa sī A-lat-pek choè-ko chip-chèng-thoân ê chú-se̍k, 1933 nî sí tī kek-bēng tiong. I ê kiáⁿ A-bú-la Ka-la̍h chí-hui siú-pī peng tí-khòng Í-sek-lia̍t kun-tuī kong-ji̍p Iâ-lō͘-sat-léng. I ê hông-gū hō͘ chiàn-sū tit-tio̍h toā iú-lī, uī-tio̍h chit ê kong-lô, chún bâi-chòng tī i ê lāu-pē ê sin-piⁿ (1948 nî). Só͘-í chit ê léng-lông sī chhin-chhiūⁿ Eng-kok Lûn-tun ê Se-bín-su-tek toā lé-pài-tn̂g chi̍t-iūⁿ siū chun-tiōng, bâi-chòng hiah ê choè ū kong-lô ê lâng ê tiōng-toē.
5)Lâu ba̍k-sái ê chhiûⁿ-piah
(Wailing wall).
àn-nāi ê lâng chhoā goán kàu Sèng-tiān ê khu-he̍k goā, chiū-sī sai-pêng kūn tī lâm-pêng kak ê siâⁿ-chhiûⁿ. Chit chām siâⁿ-chhiûⁿ ū gō͘-cha̍p-jī tn̄g tn̂g, cha̍p-káu tn̄g koân, lóng sī ēng toā chio̍h thia̍p ê. Cha̍p-goā chàn ê chio̍h-thiāu, sī la̍k chhioh tn̂g sì chhioh khoah. Te̍k-pia̍t tī ē-bīn chàn ê chio̍h-chân tiong, ū chin choē tè sī tn̄g-la̍k tn̂g, gō͘ chhioh poàⁿ khoah ê toā. Siong-sìn chiah ê ē-kha chân ê chio̍h, sī Só͘-lô-bûn Ông sî-tāi ê uî-bu̍t. Chiàu lán só͘ chai Sèng-siâⁿ siū huí-bia̍t, ta̍k pái ū siu-ho̍k, nā-sī chiah ê ē-chân ê toā chio̍h tuì 3,000 nî chêng chiū hē tī chia bô tín-tāng Le̍k-sú í-keng kú, chio̍h-bīn kap chio̍h-phāng ū hoat thî kap chháu, hō͘ i koh khah hián-chhut kū-siùⁿ. Chit phiàn ê chio̍h-chhiûⁿ kiò-choè Lâu ba̍k-sái ê chhiûⁿ-piah. In-uī Iû-thài lâng ê lâm-hū ló-iù tī pài-gō͘ hông-hun kap pài-la̍k chheng-chá, ài kàu chit ê só͘-chāi lâi bong chiah ê chio̍h-thâu, sīm-chì kā i chim lâi su-liām Tāi-pi̍t, Só͘-lô-bûn ông sî-tāi ê n̂g-kim chhàn-lān ê le̍k-sú, soà kî-bāng Iâ-hô-hoa ê èng-ún oē chá-ji̍t si̍t-hiān, chiū-sī Bí-sài-a ê lîm-kàu chín-kiù in ho̍k-tò Tāi-pi̍t ê kok-uī. Hit sî Í-sek-lia̍t beh tit-tio̍h êng-kng lâi thóng-tī bān-pang. Kun-pún in iáu m̄-sìn Iâ-so͘ chiū-sī só͘ chhàm-gú ê Bí-sài-a. Só͘-í tuì chiah ê chio̍h-thâu lâi su-liām kap kî-tó, koh siūⁿ kàu tio̍h in hiān-chāi ê pháiⁿ chô-gū, chêng boē kìm-tit, chē-teh lâu chhut ba̍k-sái tih-tâm chiah ê chio̍h-chhiûⁿ kap thô͘-kha. Só͘-í lâng chiū kiò chit phiàn ê siâⁿ-chhiûⁿ choè Lâu ba̍k-sái ê chio̍h-chhiûⁿ. Khó-lîn ah! chiah ê Iû-thài lâng sim-ba̍k boē bêng, sim-khiàu boē khui thang jīm-sek Iâ-so͘ chiàⁿ sī Bí-sài-a, lâi chiap-la̍p I choè Kiù-chú. Kiù-sè-chú tī 2000 nî chêng í-keng lîm-kàu, nā-sī in iáu teh tán-hāu. In iáu boē chheng-chhó tī thiⁿ-ē bô siúⁿ-sù pa̍t ê miâ tī lâng ê tiong-kan, hō͘ lán tiàm tī I lâi tit-kiù (Hēng-toān 4:12). Tē jī chhù Tāi-chiàn āu, Í-sek-lia̍t, A-lat-pek lâng chiong siâⁿ-lāi ê Iû-thài lâng lóng it-chīn kā in koáⁿ chhut-khì. Tī kok-kéng khak-li̍p í-āu, m̄ chún Iû-thài lâng koh ta̍h ji̍p. Só͘-í hiān-sî chit ê siâⁿ-chhiûⁿ bô thang khoàⁿ-tio̍h Iû-thài lâng tī chia thî-khàu ê kong-kéng. Chí-ū lâu chit ê kò͘-sū hō͘ sûn-lé ê lâng lâi siàu-liām nā-tiāⁿ.
àn-nāi ê lâng koh pò goán khoàⁿ tī chit ê siâⁿ-chhiûⁿ ê tang kak, hiān-chāi hō͘ chio̍h-chhiûⁿ uî-teh ê, chi̍t phiàn ê tē kóng sī chá-sî Iû-thài lâng ê Kong-hoē ê uî-chek. Kong-hoē sǹg sī Iû-thài lâng ê choè-ko hoat-têng. Iâ-so͘ sī siū chit ê hoat-têng phoàⁿ sí-hêng ê. án-ni Kong-hoē kap Sèng-tiān put-chí kūn-oá, tī hia ū chi̍t ê soè-soè ê mn̂g, chóng-sī só--teh, chin khó-sioh boē thang ji̍p-khì khoàⁿ siⁿ-choè án-choáⁿ. Tī hia ún-tàng bô sím-mi̍h thang khoàⁿ, in-uī tng-sî ê kó͘-chek siū huí-bia̍t liáu-liáu. àn-nāi ê lâng ke-thiⁿ kóng, chit ê sió-mn̂g chiū-sī teh choè chû-siān, kiù-chè sòng-hiong lâng ê só͘-chāi. chá-ji̍t sòng-hiong ê Iû-thài lâng lâi phah-mn̂g, tī hia thang tit-tio̍h mi̍h-kiāⁿ chia̍h-niû. Chū-jiân A-lat-pek lâng choa̍t-tuì m̄ tuì Iû-thài lâng ê chhiú lâi kiû chín-chè. Chiàu Hoê-kàu ê thoân-soat, in ê kàu-chú Mô͘-hán-be̍k-tek thâu pái kàu Iâ-lō͘-sat-léng ia̍h sī tuì chit ê só͘-chāi ji̍p. Só͘-í in ia̍h put-chí chun-tiōng chit ê só͘-chāi.
(Thāi-sio̍k).
