Sèng-tē Hóng-būn-kì (22)
1962.07.01 889 kî p.12-14
Lâu Hoâ-gī
14) Lo̍h khì Iâ-lī-ko
c. Siu-tō-īⁿ.
Lī Lia̍p-sat-lō͘ ê lé-pài-tn̂g iok 600 kong-chhioh ê Iâ-lī-ko lō͘ chiàⁿ-pêng piⁿ, ū chi̍t chō Hi-lia̍p Chèng-kàu soè-soè ê siu-tō-īⁿ. Lāi-bīn ū chi̍t-keng sok-kiat ê lé-pài-tn̂g. Chiàu àn-nāi ê lâng kóng, chit ê toē-tiám chiū-sī Má-tāi chhut-lâi ngiâ-chih Iâ-so͘ kóng, "Chú ah! Lí nā tī chia, goá ê sió-tī chiū boē sí..." (Iok-hān 11:20-). án-ni Iâ-so͘ sī tuì Iâ-lī-ko lō͘ khí-lâi, Má-tāi thiaⁿ-tio̍h Chú lâi, chiū cháu chhut-khì chng-goā lâi kìⁿ Chú.
d. Pek-hoat-kî.
Siūⁿ tio̍h Chú hit ji̍t khiâ lû chiūⁿ Sèng-tiān, chiàu Sèng-keng só͘ kì, "Kàu Ka-ná-soaⁿ ê Pek-hoat-kî kap Pek-tāi-nî ê sî......" (Má-khó 11:1; Má-thài 21:1; Lō͘-ka 19:20), hit ê Pek-hoat-kî kin-á-ji̍t bô hoat thang khê-khó[sic.]. Liân àn-nāi ê lâng ia̍h m̄-chai thang kā goán chí-tiám, chí-ū tuì Sèng-keng só͘-kì thang sióng-siōng, sī kūn tī Pek-tāi-nî ê chng-siā. Siàu-liām chit ê Pek-hoat-kî bô miâ ê lû chú, thiaⁿ-tio̍h Chú khiàm-ēng i ê sî, bô tē jī kù, suî-sî chiong m̄-bat khiâ-kè ê lû, sàng hō͘ Chú ēng. Chiong i suí ê piáu-hiān lâi pí-kàu, séng-chhat chū-kí ê sî, boē bián-tit chin chhàm-khuì[sic.], in-uī tī lán ê seng-oa̍h tiong iáu ū choē-choē m̄ kam-sim hiàn hō͘ Chú ēng. Bô miâ ê lû chú! Goá beh tuì lí lâi ha̍k-si̍p tio̍h cháiⁿ-iūⁿ thiàⁿ Chú, chiū-sī pī-pān piān-piān put-lūn sím-mi̍h sî thang èng-hù Chú ê su-iàu (Má-thài 21:1-11; Má-khó 11:1-11; Lō͘-ka 19:28-44). Chá-sî ê lō͘ m̄-sī kin-á-ji̍t chit-tiâu phek-iû kong-lō͘, sī tio̍h poâⁿ-kè Ka-ná-soaⁿ-chiam, só͘-í thang sióng-siōng tong-ji̍t Chú khiâ lû hō͘ ha̍k-seng kun-suî, siū chèng-lâng hoan-gêng peh chiūⁿ Ka-ná-soaⁿ, jiân-āu sūn lō͘ lo̍h-soaⁿ, kè Khip-lûn-khoe, tuì tang-pêng siâⁿ-mn̂g, chiū-sī tuì hit ê kiò-choè "N̂g-kim ê mn̂g" ji̍p Sèng-tiān.
2) Iâ-lī-ko lō͘.
Tuì Pek-tāi-nî khoàⁿ ji̍p tang, ba̍k-chiu só͘ khoàⁿ oē tio̍h ê lóng sī soaⁿ koh soaⁿ, bô chhiū-ba̍k ê khòng-iá; bô lâng khiā-khí ê hong-po͘. Tī hn̄g-hn̄g ê thâu-chêng oē thang khoàⁿ-tio̍h Mô͘-ap ê soaⁿ-me̍h tuì pak soà kàu lâm-pêng, kap Iû-thài ê khòng-iá saⁿ tuì, phō Sí-hái tī in tiong-kan. Chhia ti̍t-ti̍t lo̍h kiā, tī soaⁿ tiong chhoàn-lâi chhoàn-khì, ū sî ná chhin-chhiūⁿ ìⁿ-á teh pe ê khin-khoài, ū sî in-uī choán-oan choē, ná chhin-chhiūⁿ chiú-chuì ê lâng ê kha-pō͘, bô tiāⁿ, iô lâi iô khì. Toē-bīn hoán-siā kiông-lia̍t ê kng-soàⁿ, tì-kàu hō͘ ba̍k-chiu m̄-káⁿ ti̍t-sī, koh ji̍t-thâu ê jia̍t-tō͘ kiông, pek-iû iông-hoà, tuì chhia-lián-ē chhut hit hō te̍k-sû ê siaⁿ-im. Ná lo̍h kē, khong-khì ê liû-thong ia̍h khah bái, phê-hu kám-kak hip-joa̍h, kui sin lóng sī iû-koāⁿ. Nā-sī in ê pún-toē lâng moa in ê tn̂g-saⁿ, thâu khàm kun, thǹg chhiah-kha, sīm-chì ū lâng phāiⁿ hêng-lí chū-chū chāi-chāi kiâⁿ tī chit ê lō͘-siōng. Tī chit tiâu lō͘-siōng ū kuí hāng thang khoàⁿ.
a. Sù-tô͘ ê chuí-choâⁿ.
Tī tò-pêng ê soaⁿ-khàm kha ū chi̍t ê chuí-chíⁿ. Goán ê chhia thêng tī hia lâi thiaⁿ àn-nāi ê lâng ê soat-bêng. Tú-tn̄g ū bo̍k-chiá chhoā in ê iûⁿ-kûn lâi lim chuí, iûⁿ-kûn uî tī chuí-choâⁿ piⁿ teh hioh-khùn. Chiàu soat-bêng ê kóng, tāi-khài ê kè-lō͘ lâng kàu chit ê chuí-choâⁿ, lóng ài thêng lâi hioh chi̍t-ē khùn, he̍k-sī lâi soé chhiú-bīn hō͘ i liâng chi̍t-ē, lim chuí chí khoah, á-sī chia̍h tiám-sim. Thoân-soat kóng Chú kap ha̍k-seng bô lūn lo̍h Iâ-lī-ko á-sī chiūⁿ Iâ-lō͘-sat-léng, ta̍k pái tī chia thêng kha hioh-khùn. Só͘-í chiong chit ê chuí-choâⁿ kiò-choè Sù-tô͘ ê chuí-choâⁿ. Tī soa-bô͘ tiong ū chuí-choâⁿ ê só͘-chāi kiò o͘-á-sì-sù. Soa-bô͘ ê lú-kheh nā bô chiah ê o͘-á-sì-sù, bô hoat thang kè-sio̍k in ê lō͘-thêng, in-uī ū sî bê-lō͘ chhē bô o͘-á-sì-sù, tì-kàu hō͘ in sòng-sit sìⁿ-miā tī soa-bô͘ tiong. Só͘-í o͘-á-sì-sù sī an-hioh, hi-bāng, sìⁿ-miā ê siōng-teng. "Sù-tô͘ ê chuí-choâⁿ" sī chi̍t ê sió-hêng ê o͘-á-sì-sù.
b. Chha̍t-bé ê siū.
Iâ-lī-ko lō͘ sī cháu tī koâiⁿ-soaⁿ khoe-kau ê tiong-kan. toē-sè put-chí hiám-iàu, koh in-uī hong-hoà ê in-toaⁿ, ū choē-choē tōng-khang, chiah ê tōng-khang chiâⁿ-choè soaⁿ-nih iá-siù ê siū, koh iā choè hiah ê tah pò͘-pîⁿ ê iû-bo̍k peh-sìⁿ siám-pī hong, hō͘, lō͘-chuí ê chhù, te̍k-pia̍t choè hiah ê huí-luī, chha̍t-bé siám-bih ê só͘-chāi. Chhia teh cháu, m̄-chai tuì tī hiah ê tōng-khang beh sím-mi̍h chông chhut-lâi, te̍k-pia̍t tī hiah ê choán-oan ê só͘-chāi koh khah oh-tit ū-liāu thang tî-hông. Hiān-sî iáu oē hō͘ lâng chit khoán ê kám-kak, hô-hòng tī 2000 nî chêng Chú Iâ-so͘ ê sî. Chit tiâu lō͘ sī chí-ū chi̍t tiâu tuì Iâ-lō͘-sat-léng thàu Iâ-lī-ko ê lō͘, koh hiah-nih hiám-iàu, só͘-í put-sî ū choē-choē lú-kheh siū chha̍t-bé só͘-kì, tng-sî Hi-lu̍t ông tī Iâ-lī-ko hū-kūn khí ông-kiong, kang-sū oân-kang, tì-kàu iok sì-bān lâng sit-gia̍p, chiah ê lâng chin khó-lêng kiat-kûn tī chit ê soaⁿ-lō͘ lâi chhiúⁿ-kiap chhut-goā lâng ê hè-mi̍h. uī-tio̍h ū chit hō sū-si̍t hoat-seng, lán ê Chú tuì che chhú chhâi-liāu lâi siat hit ê Hó ê Sat-má-lī-a lâng ê phì-jū. Chhin-sin cháu tī chit tiâu lō͘, chhin-ba̍k khoàⁿ-tio̍h chiah ê si̍t-kéng, náu-lāi teh sióng-siōng chá-sî ê chhut-goā lâng sī hô-téng ê khùn-lân. Put-tān hè-châi guî-hiám, liân sìⁿ-miā iā bô pó-chiòng. Tī chiah-nih tn̂g ê lō͘-tiong, nā m̄-sī ū thiàⁿ-sim, sím-mi̍h lâng beh khoàⁿ-kò͘ pa̍t lâng tī guî-hiám tiong? Hit ê hó ê Sat-má-lī-a lâng chiàⁿ sī lán ê Chú, I boē kò͘-tit I pún-sin, kūn-oá lâi chiàu-liāu hō͘ Mô͘-kuí chhiúⁿ-kiap phah poàⁿ-sí ê lêng-hûn, hō͘ lán thang tit-tio̍h i-tī kap pêng-an.
c. Chuí-pêng-soàⁿ.
àn-nāi lâng pò goán khoàⁿ chit tiâu lō͘-piⁿ ê sió-lō͘, ti̍t-ti̍t khûn tuì soaⁿ-kha lo̍h-khì. Liû-thoân kóng chit tiâu lō͘ chiū-sī tang-hng ê phok-sū só͘ kiâⁿ-kè ê lō͘. In-uī in tit-tio̍h Chú ê Sîn ê chí-sī, bô tuì in goân-lō͘ khì, chiū-sī tuì Pek-lī-hêng chhú chit tiâu chhin-chhiūⁿ iûⁿ-tn̂g ê sió-lō͘ lâi siám-pī Hì-lu̍t[sic.] ông tńg-khì (Má-thài 2:12). Chhia cháu ū hiah kú, tī chi̍t tè lō͘-pâi piⁿ hioh-khùn. Hit tè lō͘-pâi ēng Eng-gú kap A-lat-pek bûn-jī siá kóng, "Sea level" (chuí-pêng-soàⁿ). án-ni chiū-sī teh kóng chia kap hái-chuí pîⁿ koâiⁿ. Goán í-keng lo̍h 2,600 chhioh kàu hái-bīn lah. Chit tè lō͘-pâi tú-tú chhin-chhiūⁿ lán tī Ka-gī hū-kūn thang khoàⁿ-tio̍h ê Pak hoê-kui-soàⁿ ê kì-hō siāng-khoán; sī teh piáu-sī toē-lí-siōng te̍k-pia̍t ê kì-hō. Goán ê chhia tuì chia kè-sio̍k koh cháu, án-ni goán chiū-sī cháu tī chuí-pêng-soàⁿ ē.
d. Hó ê Sat-má-lī-a lâng ê kheh-tiàm.
Chhia lī-khui soaⁿ-khu tú beh ji̍p pêng-goân, tī tò-pêng lō͘-piⁿ ū chi̍t ê kiám-cha-chām. Chhia-bé í-ki̍p kè-lō͘ lâng tī chia ài siū koaⁿ-hiàn ê kiám-cha chiah chún thong-kè. Tú-tú tī chit ê kiám-cha-chām ê keh-piah ū chi̍t phiàn tó-hoāi ê chhiûⁿ-piah, í-keng bô ū chhù-koà, chí-ū chhun hiah ê piah-lō͘ nā-tiāⁿ. Khoàⁿ khí-lâi chiàm put-chí toā ê toē-pîⁿ. àn-nāi ê lâng kóng chit phiàn ê toē sī Iâ-lī-ko lō͘ î-it ê kheh-tiàm. uī-tio̍h Chú siat hit ê Hó ê Sat-má-lī-a lâng ê kheh-tiàm. Chin khó-sioh, chit keng kheh-tiàm í-keng hong-hoè khì. ún-tàng sī tī kau-thong lī-piān ê kin-á-ji̍t, í-keng sit-khì hit ê chûn-chāi ê ì-gī, in-uī bô lâng beh tī soaⁿ-tiong ko͘-to̍k ê chi̍t keng chhù lâi hioh àm. Tuì chit keng kó͘-chek, hō͘ goá khoàⁿ-tio̍h Chú Iâ-so͘ só͘ siat ê phì-jū m̄-nā chhut tī I ê sióng-siōng nā-tiāⁿ, si̍t-chāi I ū chhái-iōng hiān-si̍t ê sū-chêng lâi phoè-ha̍p I ê kà-sī. I gán-kong ê joē-bín kap sióng-siōng ê sek-èng-le̍k, si̍t-chāi sī chhiau-jîn--ê. Só͘-í bô-lūn sī lōng-chú, phah-m̄-kìⁿ iûⁿ, phah m̄-kìⁿ gûn, tì-sek kap gû-gōng ê chāi-sek-lú, hó-gia̍h lâng kap khit-chia̍h, kau-tāi gûn.....téng ê phì-jū, lóng ū in ê hiān-si̍t-sèng. Hoat-hiān I ū la̍t ê kà-sī chiū-sī kap lâng seng-oa̍h ê hiān-si̍t ká chò-hoé. Choè chi̍t ê soat-kàu-chiá só͘ tio̍h chù-tiōng ê, chiū-sī tī lâng hiān-si̍t ê seng-oa̍h beh án-choáⁿ lâi chiò tuì thiⁿ lâi ê kng tī hit tiong-kan. Boē kìm-tit kiû Chú siúⁿ-sù chit hō lêng-khiàu,
e. Tô-lān-bîn.
àn-nāi ê lâng tuì chhia-lāi pò goán khoàⁿ chá-sî Iâ-lī-ko ê kó͘-lō͘. Hiān-sî ê lō͘ sūn soaⁿ-sè, tio̍h se̍h, chū-jiân khah oan koh hn̄g. Khoàⁿ hit tiâu lō͘, sī ti̍t-ti̍t chhoàn-koè soaⁿ lûn-á, ún-tàng oē khah kūn, chóng-sī khi-khu. Chú kap I ê ha̍k-seng chiū-sī kiâⁿ chit tiâu lō͘. Chit tiâu sió-lō͘ iáu ū lâng teh kiâⁿ, in-uī hiān-sî tī-an hó, bô ū koh hoat-seng chhin-chhiūⁿ chá-sî chha̍t-bé ê guî-hiám. Kūn tī Iâ-lī-ko, tī sai-pêng chi̍t phiàn ê toē, ū tô-lān-bîn ê chháu-liâu-á kap pò͘-pîⁿ ê chng-siā. Chit khoán ê chng-siā chin choē, goá ū khoàⁿ-tio̍h saⁿ ê chit khoán ê chi̍p-tiong-iâⁿ, chi̍t ê sī kūn tī Pek-lī-hêng, kî-thaⁿ nn̄g ê sī kūn tī Iâ-lī-ko. iā chit ê sī siāng toā--ê. 1948 nî Iû-thài, A-lat-pek chiàn-sū hoat-seng, tiàm tī Iû-thài sè-le̍k-ē ê A-lat-pek lâng, uī-tio̍h beh pó-choân sìⁿ-miā, hòng-khì châi-bu̍t, chhoā ke-koàn cháu-ji̍p A-lat-pek toē-kài. Hit ê siàu-gia̍h put-chí choē. In ê seng-oa̍h put-chí kan-khó͘, in-uī chha-put-to khang-chhiú cháu chhut-lâi. Te̍k-pia̍t cheng-sîn-siōng só͘ siū ê táⁿ-kek koh-khah toā. Kok-ka ū uī-tio̍h in siat-hoat, te̍k-pia̍t kok-chè-tek kiù-chè ki-kò͘ tī chia uī-tio̍h chiah ê lâng ho̍k-bū. uī-tio̍h seng-oa̍h chin pi-chhám, só͘-í ū kìm-chí lâng hip in ê siá-chin. Ki-tok-kàu Chheng-liân-hoē tī chia ū khui o̍h-tn̂g, lâi kàu-io̍k chiah ê pháiⁿ-miā gín-á, koh iā thoân-siū chhiú-gē hō͘ in ū chū-le̍k bô͘ seng ê lō͘. Hiān-sî ū choè choē-choē chhiú-kang phín teh boē, thàn choè seng-oa̍h ê pang-chān. Y. M. C. A. ê kàn-sū ū hoan-hù àn-nāi ê lâng tio̍h chhoā goán khì khoàⁿ in tī hia só͘ choè ê sū-gia̍p, nā-sī goán ê àn-nāi, in-uī tī chhia-lāi su-ho̍k soà khùn-khì, tì-kàu hō͘ goán sit-khì hit ê ki-hoē. Put-kò goá só͘ ū khoàⁿ chiah ê lâng ê ìn-siōng, chiū-sī chhēng-chhah bô hó, bīn-bah siau-sán, hián-chhut ià-siān, khùn-lân, khah choē sī thǹg chhiah-kha. Hit hō chêng-hêng si̍t-chāi thang tông-chêng. uī-tio̍h chiah ê lâng sim-lāi kiû Thiⁿ-pē ê si-un. (Thāi-sio̍k).
