GOÁ Ê BO̍K-SU-NIÛ SENG-OA̍H
Âng Kéng iā-ha̍p
1964.01.01 925 kî P.6-7、20
Siū chú-pit ê thok, kiò goá siá Bo̍k-su-niû seng-oa̍h: Goá chāi-lâi sī boē-hiáu siá bûn, chóng-sī in-uī goá siū-khó͘ te̍k-pia̍t choē, tit-tio̍h Chú ê un-tián iā te̍k-pia̍t toā, só͘-í m̄-káⁿ ún-khǹg, siá kuí jī lâi kiàn-chèng Chú un.
1) Tuì sè-sio̍k kàu sìn Chú.
Goá chhut-sì tī sè-sio̍k ke-têng, lāu-bú tuì sîn-bêng jia̍t-sim sī hán-iú ê; chia̍h tn̂g-chai kuí-nā cha̍p nî. Tī gín-ná sî-tāi siông-siông hō͘ i chhoā khì pài sîn-siōng, siu-kiaⁿ; chiong thoè-sin loa̍h seng-khu, chia̍h lô͘-tan kap hû-á-chuí. Kàu tha̍k sió-o̍h ê sî, tit-tio̍h pêng-iú chio khì kàu-hoē huì(sic.) Chú-ji̍t-o̍h, tit-tio̍h Gô͘ Chhiu-bî Sian-siⁿ-niû（吳秋微先生娘）chin thiàⁿ-sioh, ìn-siōng chin chhim. Tī hit sî goá sió ê sim-lêng kám-kak lāu-bú só͘ pài ê sī m̄-tio̍h, muí pái ngiâ Má-chó͘ ê sî kia̍h sàu-chiú(sic.) sàu koe-lō͘, kia̍h hiuⁿ tè sîn-bêng suî kiō-āu, goá khoàⁿ-tio̍h hit hō chêng-hêng, put-kìm lâu siong-sim ê ba̍k-sái.
Sió-o̍h pit-gia̍p āu, chiū khó-ji̍p Tiúⁿ-ló-kàu Lú-o̍h, tī Lú-o̍h sî-tāi tuì Lâu Chú-an Sian-siⁿ ê kám-hoà te̍k-pia̍t chhim, goá koat-sim it-seng beh kun-tè Chú. Só͘-í tī Lú-tiong sì liân chiū khì Tang-mn̂g kàu-hoē mn̄g tō-lí, nā-sī uī-tio̍h goá sī sè-sio̍k ke-têng, bo̍k-su m̄-khéng chiap-la̍p, hō͘ goá chin siong-sim. Siāng hit nî, tī Thài-pêng-kéng kàu-hoē choè Chú-ji̍t-o̍h kàu-oân, chham-ka ta̍k khoán chū-hoē, ū chi̍t àm, Tân Su-chhong Bo̍k-su（陳思聰牧師）kiò goá tio̍h khì mn̄g tō-lí. Goá hoaⁿ-hí kàu lâu ba̍k-sái, kó-jiân tī hit pái niá soé-lé choè Chú chèng-sek ê ha̍k-seng, sī tī 1930 nî 10 ge̍h 12 ji̍t, hit ê kám-kek it-seng bô boē kì-tit.
2) Kiat-hun choè thoân-kàu-su-niû.
1935 nî 7 ge̍h 8 ji̍t, sī goá kiat-hun ê ji̍t, choè sin-niû 4 ji̍t, chiū khì toà Tâi-tiong kàu-hoē choè thoân-kàu-su-niû, kàu hiān-chāi chiong kūn 29 nî kú, só͘ le̍k-kè ê kàu-hoē sī Tâi-tiong, Hōng-soaⁿ, Ka-gī Pak-êng. Tī Tâi-tiong kàu-hoē sî-tāi, tióng-chip, hoē-iú chin hô-bo̍k, saⁿ nî kú tī chin hô-pêng ê tiong-kan keng-kè. āu-lâi Hōng-soaⁿ kàu-hoē lâi phèng-chhiáⁿ, hit sî kàu-hoē ū būn-toê, chiah kám-kak bo̍k-su-niû pn̄g-oáⁿ oh phâng, ū sió pō͘-hūn hoē-iú beh kap in sio chioh mn̄g, o͘-ba̍k tuì pe̍h-ba̍k, chaiⁿ-iáⁿ in tuì tióng-chip ū put-moá; ka-chài chit hō hiān-siōng liâm-piⁿ bô khì, pìⁿ-choè chin gâu thiaⁿ thoân-kàu-chiá ê kàu-hoē. Kám-siā Chú, lâu ba̍k-sái iā chéng-chí, tek-khak ū hoaⁿ-hí ê siu-sêng!
3) Hiàn-peng sū-kiāⁿ.
Chóng-sī tī chia ū chi̍t hāng sū-kiāⁿ hoat-seng hō͘ goá ê ke-têng tú-tio̍h toā táⁿ-kek. Tī 1941 nî 12 ge̍h 8 ji̍t, Ji̍t-pún khong-kun khì thau-si̍p Chin-chu-oan, iā chèng-sek tuì Eng Bí soan-chiàn, hit tia̍p liáu-āu, koaⁿ-thiaⁿ tuì kàu-hoē te̍k-pia̍t chù-ì. In khoàⁿ Ki-tok-kàu sī se-iûⁿ thoân--lâi ê chong-kàu, só͘-í ēng chin-choē lân-kham ê hoat-tō͘ lâi ap-pek kàu-hoē, lé-pài chêng tio̍h kiâⁿ kok-bîn gî-lé, ǹg hông-kiong iâu-pài. Kiông-chè chhāi 大麻, kiông-pek pài sîn-siā téng-téng.
1942 nî 6 ge̍h 15 ji̍t, ū nn̄g uī Ji̍t-pún bo̍k-su lâi Hōng-soaⁿ kàu-hoē káng-ián, ū chhiáⁿ choē-choē bī-sìn-chiá lâi thiaⁿ, keng-kè saⁿ ji̍t āu, hiàn-peng tī kàu-hoē ê piah-nih hoat-kiàn saⁿ jī "愛英美" ê jī, chiū hip-siōng khí-lâi. In khoàⁿ sū-kiāⁿ tiōng-tāi, liâm-piⁿ hoat-tōng kín-kip ê so͘-cha, uī-tio̍h chit kiāⁿ sū, Tâi-pak Hiàn-peng su-lēng-koaⁿ kap choân-tó chú-iàu to͘-chhī ê hiàn-peng tuī-tiúⁿ lóng lâi kàu hiān-tiûⁿ kàm-chhat, koh tuì kok toē-hng tiàu 13 miâ ê hiàn-peng, bi̍t-thàm tàu tiāu-cha.
Hōng-soaⁿ hiàn-peng tuī-tiúⁿ kóng chit kiāⁿ sū í-keng pò-kò kàu 東條首相 ê só͘-chāi, só͘-í nā bô chhē chhut siá ê lâng, cha-bêng kiù-kèng, goá choè tī-an ê siú-tiúⁿ kiám-chhái tio̍h ín-chek chū-sat（切腹）, in-uī tī Tâi-oân ka-kī ê léng-thó͘-lāi ū chit koán(sic.) poān-ge̍k-chiá sī boē iông-ún-tit. Bo̍k-su kap goá sī choè tiong-sim jîn-bu̍t, só͘ siū ê ui-hia̍p, ap-pek chin-chiàⁿ toā, bo̍k-su ū sî khì hiàn-peng tuī hia, kàu àm-sî 11 tiám chiah tńg-lâi, goá tī chhù-nih iā tio̍h èng-hù chat tī pài-tn̂g ê hiàn-peng.
Put-lūn jû-hô, tio̍h ài chhē-chhut siá ê lâng. Kàu-hoē pek-chhiat uī-tio̍h chit kiāⁿ sū kî-tó, āu-lâi siūⁿ-tio̍h hiàn-peng hoat-kiàn hit saⁿ jī ê chìn-chêng ū Ji̍t-pún bo̍k-su ê káng-ián-hoē, khó-lêng sī hit àm thiaⁿ káng ê lâng só͘ siá ê, í-keng keng-kè nn̄g ge̍h goā ji̍t, chin oh-tit kì khí sím-mi̍h lâng ū lâi thiaⁿ, kiat-kio̍k kiò hiah ê lâi thiaⁿ ê lâng chē in ê uī, siūⁿ chhut in keh-piah ê lâng kap in ê tōng-thài, kàu bé kó-jiân cha chhut ū chi̍t ê kūn-iah2-só͘ ê chit-oân khó gî, tiāu-cha kiat-kó, bô m̄-tio̍h, án-ni keng-kè 4 ge̍h goā ji̍t, put-bîn put-hiu ê tiāu-cha kàu-chia kiat-sok. Lia̍t-uī tho̍k-chiá ún-tàng ài chai hit ê siá ê lâng ê kiat-kio̍k cháiⁿ-iūⁿ? Chí-ū khu-liû 29 ji̍t nā-tiāⁿ, in-uī kóng i oē siá hit saⁿ jī ê goân-in, in chó͘-kong tāi-tāi sī Hu̍t-kàu-tô͘, só͘-í i khoàⁿ Ki-tok-kàu ê lâng sī 愛英美 ê lâng. Hit sî kàu-hoē sím-mi̍h khoán-sit:
(A) Chū-hoē jîn-sò͘ toā kiám-chió, 200 goā lâng kiám chhun 5, 60 lâng. In-uī muí lé-pài-ji̍t hiàn-peng ho̍k tī mn̂g-mih, khoàⁿ ū khó gî ê lâng chiū chhoā khì kheh-thiaⁿ tiāu-cha, jīn chhiú-pit háng-hoah.
(B) Bō͘-tō-iú kiaⁿ kàu m̄-káⁿ lâi lé-pài, tuì mn̂g-kháu kè, m̄-káⁿ kia̍h-thâu khoàⁿ lé-pài-tn̂g, m̄-káⁿ hō͘ bo̍k-su khì thàm in ê ke.
(C) Tióng-chip ta̍k-ji̍t ài chhut-khì tàu tiāu-cha, thàm-thiaⁿ, koe-thâu hāng-bé teh kóng sím-mi̍h ài lâi pò-kò M̄-kú hit sî tú Tang-káng sū-kiāⁿ hoat-seng, lia̍h chin-choē lâng khì koaiⁿ, siū hêng, sòng-sit sìⁿ-miā ê iā boē chió. Só͘-í koe-á-lō͘ chēng-chauh-chauh, bô lâng káⁿ kóng sím-mi̍h.
4) Saⁿ chiap-soà lâi ê chhì-liān.
Bo̍k-su in-uī kè-thâu kín-tiuⁿ, kè lô, ta̍uh-ta̍uh bô khùn, bô chia̍h, tì-kàu sin-thé phoà-pīⁿ tó-chhn̂g, ji̍t kè ji̍t, ge̍h kè ge̍h, sin-thé ná soe-jio̍k boē-oē choè kang, iū-koh sî-kio̍k ná kín-tiuⁿ, chiū tńg-khì bo̍k-su ê kò͘-hiong Soa-san (Hiān-chāi ê Hong-oán), toà tī lé-pài-tn̂g ê kū-chhù, lo̍h-hō͘ ê sî oē lāu-hō͘, thàu-hong ê ji̍t tuì piah-phāng chhe-ji̍p chhì-kut ê léng-hong, tī chit hō khoân-kéng tiong seng-oa̍h. Sin-piⁿ ū nî-lāu ê ta-ke, phoà-pīⁿ ê tiōng-hu, sì ê boē hiáu hun-piat hó-pháiⁿ ê soè-kiáⁿ, tī ke kà kiáⁿ, choè hō͘-sū, koh beh tī Lông-gia̍p-hoē chia̍h thâu-lō͘. Hit nî choè toā hong-thai, tó-chhù hiám hō͘ chhù teh sí, kai-chài Chú pī-pān chi̍t ê saⁿ-á-tû jia-cha̍h. Thiⁿ-kng khí-lâi khoàⁿ-tio̍h chi̍t ki ê ian-tâng hō͘ hong phah chi̍h teh tī saⁿ-á-tû ê téng-bīn, hó guî-hiám ah! Chai-iáⁿ Chú tī àm-tiong teh pó-hō͘. Chhù kì-jiân tó, chiâⁿ-choè bû ka khó kui, chhun tām-po̍h chîⁿ siat-hoat khí nn̄g keng, khí hó, goá soà phoà-pīⁿ tó chhn̂g, hit sî sī tī khong-si̍p tiong, ta̍k-ji̍t ū khong-si̍p, sàu-siā; hit sî ê chhù-kéng si̍t-chāi chhiⁿ-chhám, chêng bô kiù-peng, āu bô niû-chháu, kú-bo̍k bû chhin, chí-ū gióng-bōng thiⁿ-téng ê Siōng-tè. Sim-lāi siông-siông teh gîm, "Goá ba̍k kia̍h-khí ǹg thiⁿ, Siōng-tè só͘ tiàm só͘-chāi, kò͘ goá kàu lóng bô hāi." Kám-siā Thiⁿ-pē kî-biāu ê liap-lí, bô kú Tâi-oân kong-ho̍k, goá chiū khì Tâi-tiong Séng-li̍p i-īⁿ ji̍p-īⁿ, i-seng kóng êng-ióng sit-tiau, Chú-lāi ê i-seng Iûⁿ Thian-hô Sian-siⁿ khì kā Khiân-un chím kóng, Khian-un chím kiò goá khì in tau toà, siū in ta-ke, sim-pū put-chí thiàⁿ-thàng, hó khoán-thāi chi̍t ge̍h goā ji̍t, thé-tāng ke 10 goā kun, chiū ióng-kiāⁿ tńg-khì. āu-lâi bo̍k-su iā khì Tâi-tiong ji̍p-īⁿ. Goá tit-tio̍h Chhái-liông Sian-siⁿ-niû ê kài-siāu tī Io̍k-iù-īⁿ chia̍h thâu-lō͘, che lóng sī Thiⁿ-pē hó ê an-pâi, kám-siā Chú. Bo̍k-su sin-thé khoe-ho̍k kiān-khong, chiū koh tńg-khì Hōng-soaⁿ kàu-hoē choè-kang, chóng-sī bô joā-kú koh uī chhut-huih kuí-nā pái, kàu bé khì chhiú-su̍t chiah ho̍k-goân.
1957 nî 2 ge̍h 8 ji̍t choán-jīm lâi Ka-gī Pek-êng(sic.) kàu-hoē, choè chho͘ 4, 5 nî chin sūn-sū keng-kè, kàu choè-kūn 2, 3 nî hoē-iú keng-siong sit-pāi, tó-pì liân-luī kàu-hoē chhám-tāng. Bo̍k-hoē-chiá ê li̍p-tiûⁿ, khoàⁿ-tio̍h hoē-iú sit-pāi sio liân-luī, sim-lāi thòng-khó͘ bān-hūn.
1962 nî, bo̍k-su ām-kún ū chi̍t lia̍p soè-soè lia̍p ê liû, tī 5 ge̍h 3 ji̍t khì Chiong-hoà Ki-tok-kàu pīⁿ-īⁿ chhiú-su̍t, kiám-cha kiat-kó sī gâm（甲狀腺癌）, thiaⁿ-tio̍h gâm, chhin-chhiūⁿ chheng-thian phek-le̍k, in-uī sī sí-chèng. I-seng kóng tio̍h tē jī pái ê chhiú-su̍t, āu-lâi kiám-cha kóng ū chheng-khì. Chóng-sī bô phah-sǹg, chi̍t nî āu ê kin-nî 5 ge̍h koh chài hoat, 6 ge̍h 4 ji̍t koh ji̍p-īⁿ chhiú-su̍t, loán-jio̍k ê lâng si̍t-chāi oh-tit tam-tng saⁿ-soà lâi ê chhì-liān.
5) Chú un bû-hān.
Sui-jiân saⁿ chiap-soà lâi ê chhì-liān, nā-sī tiàm tī siúⁿ-sù goán khuì-la̍t ê sū-sū lóng oē. Sui-jiân keng-kè lâu ba̍k-sái ê soaⁿ-kok, iáu-kú I chhoā goán ê kha ta̍h ji̍p hi-bōng ê mn̂g, iā chhit-khí goán ba̍k-chiu lóng-chóng ê ba̍k-sái. Sèng-keng kóng, Lín só͘ tú-tio̍h ê chhì bô m̄-sī lâng ê siông-sū, Siōng-tè sī sìn-si̍t, bô beh hō͘ lín tú-tio̍h chhì kè-thâu tī lín só͘ oē tng; chiū-sī tī siū chhì ê sî, beh soà khui thoat-chhut ê lō͘, hō͘ lín tng oē khí (I Ko 10:13). Kî-biāu ê Chú ū kiù goán chi̍t ke keng-kè chiah-nih(sic) toā ê chhì-liān, iáu-kú khiā tit chāi, nā m̄-sī Chú ê un-tián, chiū goán í-keng chá-chá tuì toē-chiūⁿ siau-bia̍t lah! Si̍t-chāi jîn-seng it-chhè ê khùn-khó͘, hoān-lān, sī chì jîn-ài ê Thiⁿ-pē só͘ phài lâi un-tián ê sù-chiá, beh hō͘ I só͘ thiàⁿ ê kiáⁿ-jî tit-tio̍h chō-chiū kap lī-ek. Che sī goán ê ke chhiat-si̍t ê thé-giām.
ǹg-bāng kèng-ài ê tho̍k-chiá uī-tio̍h goán kî-tó.
