GOÁ SÓ͘ CHUN-KÈNG SIÀU-LIĀM Ê SU-IÚ

Ông Chiàm-khoe

1964.08  939, 940 kî  P.17-19

Lîm Ha̍k-kiong Bo̍k-su.

  Lîm Ha̍k-kiong Bo̍k-su sī Ka-gī koān Bîn-hiông ê Ah-bú-làm lâng, sī tuì Ka-gī kàu-hoē tit-tio̍h tō-lí, sī chin chá ê thoân-tō, tī Chiong-hoà choè 16 nî ê bo̍k-su, liân 4 nî thoân-tō, kiōng toà 20 nî, choè thoân-kàu kiōng 37 nî.  I tī 1857 nî 8 ge̍h 15 ji̍t chhut-sì, 1943 nî 8 ge̍h 4 ji̍t kè-sì, hióng-siū 86 hè; sui-jiân sī lī-khui lán 21 nî kú, iáu chin-choē lâng oē kì-tit i ê hó bô͘-iūⁿ.  Te̍k-pia̍t i sī goá ê bo̍k-su, in-uī tī 1904 nî 5 ge̍h 15 ji̍t, goá ū tuì i niá soé-lé chìn-kàu, koh goá ū nn̄g ê gín-ná tuì i niá soé-lé, goá toà Tek-san kap Pak-táu, iā sī i teh choè sûn-hoê bo̍k-su ê sî. Goá iā bat choè i ê suî-oân, kā i koāⁿ pau-ho̍k-á khì sûn kàu-hoē; só͘-í goá beh chiong só͘ khoàⁿ, só͘ thiaⁿ, só͘ chiap-chhiok, i ê tuì lâng ê chhin-chhiat, pò͘-tō ê jia̍t-sim, káng-tō ê chin-kiàm, sī ū koân-ui, choè lâng khiam-pi phok-sò͘, bô kiû bêng, iā  bô kiû lī, sī sìn-tô͘ ê chí-chiam, thoân-kàu-ka ê bô͘-hoān.  I ê toān-kì ū lâng kā phian choè kio̍k-pún, iā bat tī En̂g-kng-pò nih siá choè bān-oā.  Chóng-sī suî-lâng ê koan-kám put-tông.

  Lūn i gō͘-tō ê koat-sim, uī tō-lí só͘ siū ê khún-tio̍k, chiàu goá só͘ bat ê, Lîm Bo̍k-su thang kóng sī tē it, thang pí-phēng chhin-chhiūⁿ Kū-iok ê Iok-pek, Mô͘-se, Tān-í-lí, Iok-sek; Sin-iok ê Sū-thê-hoán, Pó-lô.

  Hàn chheh ū kóng, "Thian chiong kàng tāi-jīm u su jîn, pit sian khó͘ kî sim-chì, lô kî kun-kut, gō kî thé-hu, khong-hoa̍t kî sin, hut-loān kî só͘ uî, só͘-í tōng sim jím sèng, cheng ek kî só͘ put lêng."  Ì-sù sī kóng, Siōng-tè beh ēng hit lâng choè toā sū, tek-khak tio̍h tāi-seng kā i hùn-liān, chhin-chhiūⁿ n̂g-kim lo̍h hé-lô͘, pí-phēng Iok-sek beh hō͘ i choè cháiⁿ-siòng, lâi kiù Ai-ki̍p kok ê sìⁿ-miā kap i ê pún-cho̍k; tio̍h hō͘ i sī boē kè kok choè lô͘-châi, soà choè kaⁿ-siû, keng-kè 13 nî kú, chiah ko-seng i choè siòng-iâ.  Lîm Bo̍k-su iā sī án-ni, hui-siông siū khó͘-chhó͘, sí-bông ê hām-hāi, ē-bīn oē siông-sè kóng.

  1.  I Ê KA-HONG:  In ê mn̂g-hong sī ha̍k-būn ka, i ê a-kong sī Bō͘-liân, sī siù-châi, bûn-chiuⁿ hó, phín-tek kiam-iu, Bū-hong bōng-cho̍k Lîm Iú-lí, Iú-tiân, bûn kî bêng-i ê ha̍k-būn, lâi chhiáⁿ i choè in ê ka-têng kàu-su, Lîm Iú-lí choè kàu Chuí-su thê-tok, Bō͘-liân Sian-siⁿ ê phīⁿ chiū ke chin koân; koh Lîm Bo̍k-su ê lāu-pē Khiam-ek, iā sī tiòng siù-châi chìn kàu lím-seng, iā tī Ka-gī kà o̍h, Lîm Khé-tong, Tō͘ Tek-ian sī i ê ha̍k-seng, Lîm Khé-tōng ū tiòng chìn-sū, chiū sī Khiam-ek ê gâu chí-tō.  Koh Lîm Bo̍k-su sui-jiân bô chìn-tiòng, tông-seng nâ-á iā koāⁿ kàu beh ui, án-ni i ê kong, pē, hiaⁿ lóng ū chìn-tiòng, thang chai sī sè-ka-té, sī bûn-bêng ê ka-têng, châi, sè lóng ū.  Chit hō ka-têng beh chiap-siū lâng lia̍h choè hoan-á-kàu ê Ki-tok sī chin oh.

  2.  LÎM BO̍K-SU TIT-TIO̍H TŌ-LÍ Ê TŌNG-KI:  I iā sī tha̍k-chheh lâng, bat tī Siang-khoe-kháu thè in jī hiaⁿ kà chheh.  Tī 26 hè ê sî, ū chi̍t ji̍t beh khì chhù-piⁿ chi̍t uī sìn-tô͘ Keh Séng ê chhù, khoàⁿ tio̍h i chi̍t pún ióng-sim-sîn si, chiū hian khui tē it siú, tha̍k kóng, "Siōng-tè chhòng-chō thiⁿ kap toē; siⁿ chiâⁿ bān-mi̍h ta̍k hāng oē," ûn-ûn.  Bé-á kóng, "Siōng-tè ê un kóng boē chīn, chhe-khián Iâ-so͘ kiù bān-bîn."  I chiū siūⁿ i só͘ tha̍k hiah choē chheh m̄-bat tha̍k tio̍h kóng chhòng-chō thiⁿ toē ê Chú, bô ho̍k-sāi, che sī bông un poē gī.  āu-lâi mn̄g che chheh tuì tó-uī lâi?  ìn kóng, Tuì Ka-gī Ki-tok kàu-hoē hia the̍h--lâi.  Lîm Bo̍k-su chiū kóng hoan-á-kàu.  Lîm Bo̍k-su chiū ti̍t-ti̍t kā hiâm hoan-á-kàu án-choáⁿ m̄-hó.  Keh Séng hō͘ hiâm tio̍h soà bô oē thang ìn, chí-ū kóng, koh nn̄g ji̍t chiū lé-pài, chhiáⁿ lí saⁿ-kap lâi khì lé-pài-tn̂g mn̄g sian-siⁿ, chiū oē chai chit ê tō-lí sī chin-lí.  Kàu nn̄g ji̍t kàu, Lîm Bo̍k-su sim-lāi ū Sèng Sîn teh choè kang, bô khì boē pêng-an, só͘-í chiū kap Keh Séng hiaⁿ-tī khì.  Kàu uī ê sî, lâng í-keng teh lé-pài lah, Lîm Bo̍k-su toà mn̄g(sic) goā teh khoàⁿ, chú-lí ê lâng sī lán kàu-hoē choè chho͘-kî ê thoân-tō-su Gô͘ Ì.  Chiū-sī kong-pò Lí-chú-pit ê goā-kong.  I khoàⁿ tio̍h thoân-tō ê teh hoah khiā, hoah chē; chèng-lâng ba̍k-chiu khoeh-khoeh, thoân-tō-su teh kî-tó, i lia̍h choè sī teh liām-chiù, chiū siūⁿ sī hoan-á-kàu bô chhò.  Lé-pài soah, thoân-tō-su khoàⁿ tio̍h siⁿ-hūn lâng, chiū chhin-chhiat chhiáⁿ lāi-bīn chē, Keh Séng hiaⁿ-tī chiū kài-siāu kóng sī i ê chhù-piⁿ, ài beh lâi chhéng-kàu, só͘-í thoân-tō-su chiū chèng-bêng chit ê kàu, m̄-sī hoan-á-kàu, sī thiⁿ-téng kàu, chhòng-chō thiⁿ toē ê Chú chiah sī chin sîn, pu̍t-á sī lâng choè--ê, sī ēng chîⁿ boé lâi pài, lâng boé--ê, sī lâng ê; lâng su-iú--ê, chhòng-chō thiⁿ toē ê Chú sī chin sîn, sī kong--ê, chhin-chhiūⁿ muí kháu-chàu tiám ê teng-hé, sī suî lâng ê, nā ji̍t kng sī kong ê.  Lîm Bo̍k-su thiaⁿ liáu bêng-pe̍k chiū chin hoaⁿ-hí, Gô͘ Thoân-tō koh sàng i kuí-nā pún chheh.  I hit àm khì tī i ê chhin-chiâⁿ hia keh mî, hit mî hiah ê chheh lóng tha̍k liáu-liáu, Sèng Sîn khui i ê sim; m̄-nā chai chhòng-chō thiⁿ toē ê Chú tio̍h ho̍k-sāi; koh uī-tio̍h lán lâng ê choē ū chhe I to̍k-siⁿ ê Kiáⁿ Iâ-so͘ lâi thoè lán sí, hit ê thiàⁿ hiah toā, bô sêng-siū sī bông un poē gī ê lâng, tuì an-ni(sic), chiū chin hoaⁿ-hí tò-khì.  Í-keng sìn, chiū siông-siông khì Keh Séng hiaⁿ-tī hia tâm-lūn tō-lí, lé-pài-ji̍t chiū hioh-khùn; m̄ kiaⁿ lâng chai, iā m̄ kiaⁿ lâng chhiò.  Nā-sī m̄-káⁿ kā i ê lāu-bú kóng.

3.  UĪ-TIO̍H TŌ-LÍ SIŪ TOĀ KHÚN-TIO̍K:  Tī Hi-pek-lâi 2: 18 kóng, In-uī I (Chú Iâ-so͘) í-keng siū khó͘ lâi tú-tio̍h chhì, chiū oē pang-chān chiah ê siū chhì ê lâng.  Só͘-í lán nā thiaⁿ Lîm Bo̍k-su ê siū khó͘ oē hō͘ lán tông-chêng, iā thang liáu-kái Ki-tok tuì tú-tio̍h khún-tio̍k ê lâng só͘ si-lo̍h ê pang-chān.

  Ū chi̍t ji̍t lâng ngiâ Má-chó͘ tuì in mn̂g-kháu kè, ke-ke hō͘-hō͘ lóng pâi seng-lé teh thèng-hāu, in lāu-bú iā ū, kia̍h chi̍t pé hiuⁿ teh thèng-hāu beh pài, chiū kiò Ha̍k-kiong kín lâi, kia̍h hiuⁿ kiò i pài, kiû Má-chó͘ hō͘ i gâu tha̍k-chheh, chhin-chhiūⁿ i ê hiaⁿ tiòng siù-châi, sin-thé ióng-kiāⁿ, gâu thàn chîⁿ, chhoā hó bó͘.  Lîm Bo̍k-su ìn kóng, Goá í-keng pài chin Sîn Siōng-tè lah, Má-chó͘ m̄-sī sîn, boē pó-pì lâng, i sī lâng ê chhiú só͘ choè ê, tio̍h hō͘ lâng kng, i ê saⁿ ka-kī boē-hiáu chhēng, thái oē pó-pì lâng; lāu-bú án-choáⁿ ko͘-chiâⁿ i to m̄ pài.  āu-lâi chiū toā siū-khì, ti̍t mē, kóng lí kap lâng ji̍p hoan-á-kàu, bô kò͘ tio̍h lán chó͘-kong ê bīn-thé-phê, lín a-kong, lāu-pē, a-hiaⁿ, saⁿ tāi lâng lóng tiòng siù-châi, chhut kàu lí bô châi-tiāu, koh lâi sià chó͘ jio̍k chong, soà kóng, goá chhut-mn̂g lâng kiò goá siù-châi-niû, iā ū ê chheng lāu thài hu-jîn, taⁿ lí ji̍p chit hō hoan-á-kàu, chhiò phoà lâng ê chhuì.  Liáu-āu ū sî ēng phah, ēng lāu-bú ê koân, ū sî chiū ēng nńg--ê, tī kiⁿ chhim iā chēng ê sî, ēng ba̍k-sái lâi ko͘-chiâⁿ kóng, Kiáⁿ ah, lí thiaⁿ lāu-bú ê oē, hó-hó lī-khui chit hō hoan-á-kàu, lí sī iú-hàu ê kiáⁿ, só͘-í tio̍h thiaⁿ lāu-bú ê oē, lâi hō͘ lāu-bú hoaⁿ-hí.  Lîm Bo̍k-su ìn lāu-bú kóng, Tng sî goá teh poa̍h pháiⁿ kiáu, kiâⁿ chhò lō͘, lí lóng bô mē goá; taⁿ goá pài chin Sîn, kiâⁿ chiàⁿ lō͘, lí hoán-tńg mē goá, phah goá; goá kàu sí to bô pàng-sak chit ê Iâ-so͘.  In lāu-bú koh khah siū-khì kóng, Lí nā m̄ thiaⁿ lāu-bú ê khó͘-khǹg, án-ni goá bô bīn thang kìⁿ lâng, chiū ēng chū-sat lâi háⁿ i.  Lîm Bo̍k-su ū teh chù-ì khoàⁿ lāu-bú ê tōng-chēng, sī chhuì kóng nā-tiāⁿ, só͘-í kai-chài bô chhut-sū.  Kì-jiân lāu-bú chó͘-tòng boē tiâu, chiū oāⁿ a-hiaⁿ, hit ê thêng-tō͘ he chiū ke kuí-nā pē ê kek-lia̍t, nā m̄-sī Chú ê khuì-la̍t kap i tī-teh, si̍t-chāi tòng boē tiâu.  Thâu chi̍t-ē sī kiò i lâi khiā tī bīn-chêng, chhin-chhiūⁿ chè-si-thâu teh sím-mn̄g Pí-tek chi̍t-iūⁿ; kóng, Ha̍k-kiong, lí iā kap lâng khì ji̍p hoan-á-kàu, lí chin hó-táⁿ káⁿ poē chó͘.  Lán sī bûn-bêng chi pang, lé-gī chi kok, lán sī Jû-kàu, Khóng-chú ê ha̍k-seng, lí án-choáⁿ khì hoan-á-kàu, kha ta̍h tang-iûⁿ toē, chia̍h tang-iûⁿ pn̄g, khì thàn se-iûⁿ kàu.  Lîm Bo̍k-su kóng, Goá siú Khóng-chú ê kàu-hùn, i kóng, "Kau siā chi lé só͘-í sū Siōng-tè," bô kóng sū Má-chó͘, Koan-im, Thó͘-toē kong.  Koh Thong-ông kóng, Û uì Siōng-tè, m̄-sī kèng Má-chó͘, Sêng-hông; án-ni, goá chiàu Khóng-chú kap Thong-ông ê kàu-hùn, m̄-sī hoan-á-kàu, chiàⁿ-chiàⁿ sī sian ông chi tō, thiⁿ-téng ê kàu.  Hiaⁿ Ha̍k-tun m̄-chún i hun-sò͘, chiū kóng, Sió-tī, goá kā lí kóng, lāu-pē, toā hiaⁿ bô tī-teh, tong-jiân goá tē jī--ê ài choè ka-tiúⁿ, só͘-í goá beh bēng-lēng lí tio̍h lī-khui hoan-á-kàu.  Lîm Bo̍k-su kóng, goá kàu sí to bô pàng-sak chit ê Iâ-so͘.

  Koh chìn chi̍t-pō͘:  Chiū-sī choè Kī（忌）pān chhe-chhau kiò Ha̍k-kiong lâi, kā i kóng, Má-chó͘, Koan-im lí m̄ pài, taⁿ che sī lán chó͘-sian, i ū kong-lô tī lán, só͘-í lí bô pài, koat-toàn bô beh pàng lí kan-hiu.  Lîm Bo̍k-su kóng, Chó͘-kong eng-kai kèng-pài, m̄-kú i to sí chin kú lah, kā pài i bô khoàⁿ-kìⁿ, kā kóng i iā bô thiaⁿ-kìⁿ, só͘-í goá m̄ pài.  Hiaⁿ chiū siū-khì, kha-chiⁿ, kûn-thâu, làm, sàm, kòng, phah, koh ēng soh-á kā tiàu tī mn̂g-kháu ê chhiū-á, chhin-chhiūⁿ sí niau chi̍t iūⁿ, jiân-āu tāi-ke chiah siu chhe-chhau hó mi̍h lâi chia̍h, sīm-chì kap pêng-iú teh lim chiú lâi khoài-lo̍k.  āu-lâi ū lāu a-pô khoàⁿ liáu m̄ jím sim, chiah kóng chêng kā tháu--lo̍h-lâi, Lîm Bo̍k-su iû-goân jím-siū.

  Tē saⁿ pō͘:  Ngī-hoat bô hāu, chiū oāⁿ nńg--ê, kiò i lâi, ēng hó chhuì kā i ko͘-chiâⁿ kóng, lí pêng-siông-sî to chin iú-hàu, thiaⁿ lāu-bú kap a-hiaⁿ ê chhuì, kin-á-ji̍t án-choáⁿ oē chiah put-hàu, goá chai lí siū hoan-á-kàu kā lí bê-he̍k khì, lí nā pàng-sak hit ê hoan-á-kàu, lí oē koh chiâⁿ-choè iú-hàu ê chheng-liân, lí nā koh bián-kióng, bô kú iā oē chìn-tiòng, chiū chhoā khah ū hó bó͘.  Lîm Bo̍k-su lóng bô teh thiaⁿ, khah kóng bô beh lī-khui Iâ-so͘.  In hiaⁿ chiū toā siaⁿ kóng, A-hiaⁿ hó-chhuì kā lí ko͘-chiâⁿ bô chêng, chū goá teh pān lâng ê tāi-chì, m̄-bat án-ni ko͘-chiâⁿ lâng, sī bēng-lēng sím-mi̍h, bô chi̍t lâng káⁿ uî-ke̍h, hoah chuí to oē kian-tàng, án-choáⁿ boē-oē hō͘ ka-kī ê sió-tī hâng-ho̍k, án-ni goá í-āu thài ū bīn-ba̍k thang pān lâng ê tāi-chì, nā án-ni, goá ēng sí lâi phoè lí.  Chiū chiâⁿ-si̍t ēng soh-á pa̍k ām-kún, chi̍t thâu phoa̍h chiūⁿ jia-hong chiū tiàu kàu ki̍h-ko͘h8-háu, Lîm Bo̍k-su khoàⁿ m̄-sū-sè(sic), chiū kiò kiù-lâng, ke-lāi kap chhù-piⁿ chiū cháu lâi kiù, pìⁿ kàu chi̍t pîⁿ ê pá-hì.  Ū lâng kā Ha̍k-tun kóng, Lí tha̍k-chheh tha̍k kàu chu-tian, sió-tī m̄ siū kà-sī soà beh sí hō͘ i khoàⁿ.  Ū ê chiū kā Ha̍k-kiong kóng, Lí choè sió-tī, án-choáⁿ hiah put-hàu, lâi kā i khì-ló͘ kàu án-ni, lán chng--nih kan-ta hit ê bô hē-lo̍h lâng Keh Séng khì thiaⁿ, lí khoàⁿ, hiah ê thiaⁿ tō-lí ê lóng sī hiah ê n̂g-sng toā-tó͘-tháng, m̄-bat jī ê lâng, lí chin bô sioh-tio̍h lín ka-hong ê bêng-ū.  Chit pō͘ iû-goân boē-oē keh-lī tī Ki-tok ê thiàⁿ.

  Tē sì pō͘:  Chit pō͘ sī sí-pō͘.  Ū chi̍t ji̍t, Lîm Bo̍k-su tè-āu ji̍p lâi beh chia̍h-pn̄g, teh kám-siā, hō͘ in hiaⁿ-só khoàⁿ-kìⁿ, chiū toā siaⁿ jióng kóng, lí chit ê bô chêng bô gī ê, goá nā bô chú, lí beh chia̍h chhiⁿ mi̍h mah, lí bô kám-siā lí ê a-hiaⁿ.  Chiū khì tâu in a-hiaⁿ, in a-hiaⁿ teh siūⁿ beh àn-choáⁿ lâi hō͘ chit ê tn̂g-bé-chhiⁿ hâng-ho̍k, koh thiaⁿ tio̍h in bó͘ teh tâu, chiū án-ni siū-khì hoat khí-lâi, kóng, Hó, lí kā goá kiò bó͘ lâng lâi, soà kā chioh hit tiâu thih-liān lâi. Chiū kiò Ha̍k-kiong lâi, bô thèng-hāu i chia̍h kàu pá, hō͘ i khiā tī tiong-ng, mn̄g kóng, Taⁿ bô beh koh kóng sím-mi̍h, chí-ū nn̄g kù oē hō͘ lí kéng, khoàⁿ lí beh Iâ-so͘, á-sī beh sìⁿ-miā.  Lîm Bo̍k-su toā siaⁿ ìn, goá beh Iâ-so͘.  Hó, beh kā lí tiàu hō͘ sí, khoàⁿ Iâ-so͘ oē lâi kā lì tháu lâi kiù lí á boē.

(Thāi-sio̍k).