Soán-te̍k kap koat-toàn
Tīⁿ Liân-khun
1968.09.15 1038 hō P.5～P.7
uī-tio̍h chhut-kok 40 ji̍t kú, tńg-lâi chin-choē kang-chok, bô-lūn kàu-hoē á-sī ha̍k-īⁿ hong-bīn, tì-kàu chiân-kî boē hù kó-kiāⁿ, tuì phian-chhip-chiá í-ki̍p tho̍k-chiá chin put-chū. 9 ge̍h tú-tú sī sin ha̍k-kî khai-sí ê sî, koh te̍k-pia̍t 9 nî gī-bū kàu-io̍k Kok-bîn Tiong-o̍h khai-sí si̍t-si, thang kóng te̍k-pia̍t chin ū ì-gī ê sî-kî. uī-tio̍h án-ni chit-kî kéng Iok-su-a 24 chiuⁿ lâi saⁿ-kap gián-kiù. Chit-chām sī hui-siông chhut-miâ ê keng-chat, tāi-ke lóng chin sek, chóng-sī lán te̍k-pia̍t tuì ka-têng hong-bīn lâi siūⁿ koh khah ū ì-gī.
- (1) KIN-Á-JI̍T LÍN TIO̍H KÉNG
Iok-su-á kàu nî-lāu teh beh lī-khui sè-kan í-chêng, chhin-chhiūⁿ Mô͘-se ê khoán chio-chi̍p Í-sek-lia̍t ê chèng chí-tō-chiá tiúⁿ-ló, cho̍k-tiúⁿ, sím-phoàⁿ-koaⁿ, koaⁿ-tiúⁿ (v.1) lâi kàu Sī-kiàm, hō͘ in khiā tī Siōng-tè ê bīn-chêng lâi choè choè-āu ê khoàn-kò. Tāi-seng hoê-kò͘ Í-sek-lia̍t kè-khì ê le̍k-sú, jiân-āu khó͘-khǹg in. Iok-su-a soan-pò͘ Siōng-tè ê le̍k-sú, jiân-āu khó͘-khǹg in. Iok-su-a soan-pò͘ Siōng-tè ê oē, chiū-sī kè-khì cháiⁿ-iūⁿ in chhoā in chhut Ai-ki̍p, kiù in chhut tuì-te̍k ê chhia, ēng bān-poaⁿ ê khó͘-sim chhoā in ji̍p só͘ èng-ún ê Ka-lâm toē; chit ê lóng sī Siōng-tè ke̍k hong-sēng ê un-tián só͘ choè-chiâⁿ ê. (chhiáⁿ chù-ì tuì tē 3 chat khí kàu 13 chat ū ēng iok 20 pái Goá ê jī-gán, chit ê sī Iâ-hô-hoa ê chū-kí soan-giân ê oē). uī-tio̍h án-ni ê iân-kò͘, Iok-su-a hó-táⁿ ài in ū khak-tēng ê soán-te̍k kap koat-toàn, tú-tú chhin-chhiūⁿ Í-lī-a tī Ka-bi̍t soaⁿ kap Pa-le̍k ê sian-ti tò͘-cheng í-āu tuì Í sek-lia̍t lâng iau-kiû tio̍h koat-toàn só͘ kéng ê lō͘ chi̍t-iūⁿ (I Lia̍t-ông 18:21). Khoàⁿ in hoaⁿ-hí soán-te̍k Iâ-hô-hoa, á-sī in tī toā-hô hit-pêng só͘ kèng-pài ê ngó͘-siōng choè in ê siōng-tè?
Siūⁿ kàu soán-te̍k ê būn-tê ê sî, lán gián-kiù ka-têng būn-tê ê lâng lóng chai, tī lán ê ka-têng ū soán-te̍k ê û-toē ê chí-ū sī soán-te̍k kiat-hun ê tuì-siōng ê sî nā-tiāⁿ (kî-si̍t tī soán-te̍k tuì-siōng iā sī ū Siōng-tē ê sèng chí-ì tī-teh, bô tú-tú sī kan-ta oá-khò lán ) lâng ê soán-te̍k nā-tiāⁿ. In-uī nā m̄-sī Siōng-tè teh thoè lán lâng pī-pān só͘ su-iàu ê tuì-siōng, si̍t-chāi bô hoat-tō͘ thang tit-tio̍h).Lán chai tī pē-bú kap kiáⁿ-jî ê koan-hē ê tiong-kan choa̍t-tuì bô ū soán-te̍k ê û-toē, in-uī chhut-sì chiū í-keng tiāⁿ-tio̍h. Bô lâng oē thang kóng goá ài chhut-sì tī sím-mi̍h lâng ê ka-têng, jiân-āu chiah lâi chhut-sì. Koh hiaⁿ-tī chí-bē ê koan-hē iā-sī sio-siōng. Hu̍t-kàu kiám-chhái beh kóng chit ê sī chiân-sè ê in-iân (前世的姻緣), á-sī kiò-choè ūn-miā, á-sī siok-bēng (宿命). Hu̍t-kàu chit-khoán ê siūⁿ-hoat, goá kám-kak ke chin pi-koan tek, chí-ū khoàⁿ chi̍t-bīn khah àm ê hong-bīn nā-tiāⁿ, uī-tio̍h án-ni chí-ū iau-kiû tio̍h khoàⁿ-phoà tio̍h ji̍p-gō͘ (入悟). Nā-sī lán tuì Ki-tok-kàu ê sìn-gióng khoàⁿ, hoán-tńg chiū-sī beh chhē-chhut koh-khah kng-bêng ê chi̍t bīn, lâi hoat-kiàn tī hit-ê āu-bīn ū bān koân-lêng ê Siōng-tè ê hó chí-ì tī-teh. Te̍k-pia̍t tī chiah ê koan-hē tiong ū hui̍h ê kiat-liân, chit ê sū beh hō͘ lán siⁿ-chhut chi̍t-chióng chin giâm-siok ê kám-kak chhut-lâi. Koh thong-kè chit-khoán ka-têng ê lâng kap lâng ê koan-hē, jiân-āu lâi siūⁿ, kàu Siōng-tè kap lâng ê koan-hē oē hō͘ lán ke chin bêng-pe̍k. Tī Ki-tok-kàu ê Siōng-tè kap lâng ê koan-hē, nā kap pa̍t ê chong-kàu pí-kàu ê sî, lán beh hoat-kiàn chin toā ê koh-iūⁿ. Tī pa̍t ê chong-kàu ê chú-thé sī lâng. Chit sian sîn-bêng ū siàⁿ bô? Nā bô, goá thang khì chhē pa̍t sian koh-khah siàⁿ ê sîn-bêng. Tī chit khoán koan-hē tiong lâng sī teh soán-te̍k sîn-bêng ê chú-thé, lâng ū koân thang khì-sak chit ê sîn, khì kéng hit ê sîn. Nā-sī Siōng-tè kap lâng ê koan-hē chiū m̄-sī án-ni. In-uī Siōng-tè kap lán lâng ê koan-hē sī ū oa̍h-oa̍h jîn-keh-tek ê kiat-liân, koh tī Sîn-jîn ê koan-hē tiong chú-thé sī tī Siōng-tè. I sī chhòng-chō-chiá, lán sī I só͘ chhòng-chō ê pī-chō-chiá. Iâ-so͘ bat kóng, M̄-sī lín kéng goá, sī goá kéng kéng lín (Iok-hān 15:16). Tī lán iáu boē-hiáu soán-te̍k ê í-chêng, chhin-chhiūⁿ lán m̄-chai beh tī sím-mi̍h lâng ê ka-têng chhut-sì chi̍t-iūⁿ, Siōng-tè í-keng tī I sèng ê chí-ì ê tiong-kan kéng lán, kā lán hun-piat (Pó-lô tī Ka-lia̍p-thài 1:15 kóng, tuì goán lāu-bú ê thai hun-piat goá, ēng I ê un-tián ) tiàu goá ê Siōng-tè...... í-goā chhin-chhiūⁿ Iâ-lī-bì iā-sī án-ni chú-tiuⁿ).
Iok-su-a tī chia teh kiò Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ tio̍h ū chin giâm-siok ê soán-tek kap koat-toàn, i ê ì-sù m̄-sī sêng-jīn soán-te̍k ê chú-thé sio̍k tī lâng pún-sin. I tāi-seng pâi-lia̍t Siōng-tè kè-khì cháiⁿ-iūⁿ kéng-soán I ê peh-sìⁿ, cháiⁿ-iūⁿ ín-chhoā in chhut Ai-ki̍p téng ê le̍k-sú-tek hoê-kò͘ (tē 2 chat kàu tē 13 chat). Jiân-āu beh kiò in ēng kám-siā ê sim lâi chiap-siū chit ê un-tián. Só͘-í tī chia só͘ kóng lín tio̍h kéng ê ì-sù, m̄-sī lâng ū koân thang kéng Siōng-tè, án-ni lâng pí Siōng-tè khak uí-tāi lah. Iok-su-a ê ì-sù hoán-tńg sī sêng-jīn lâng ê loán-jio̍k tāng-choē, iáu-kú tit-tio̍h Siōng-tè bû-hān ê un-tián, só͘-í tio̍h chiong lán ê li̍p-tiûⁿ hō͘ i bêng ê ì-sù. M̄-thang siang-kha ta̍h siang-chûn, tio̍h chiong pún-sin ê só͘ sio̍k hō͘ hūn-bêng, ū koat-toàn ê thài-tō͘. In-uī Siong-tè kap í-goā ê ngó͘-siōng ê tiong-kan bô ū thò-hia̍p ê lō͘. "In-uī I sī sèng ê siōng-tè, koat-toàn bô iông-ún ēng pa̍t ê siōng-tè phit-phoè I" (v 19). Oāⁿ chi̍t kù oē lâi kóng, chit chūn Iok-su-a chhoā Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ khiā-tīsiang-chhe lō͘-kháu, teh kiò in soán-te̍k in só͘ beh kiâⁿ ê lō͘.
Koh chit ê soán-te̍k boē thang iông-ún iân-chhiân ê, i kóng, kin-á-jit lín tio̍h kéng. Sū-si̍t-siōng lán ê sìn-gióng seng-oa̍h put-sî to sī khiā tī chit khoán sî-sî khek-khek ê soán-te̍k kap koat-toàn ê chêng-hêng.
- (2) Lūn kàu goá kap goá ê ke, goán koat-toàn beh ho̍k-sāi Iâ-hô-hoa.
Sìn-gióng m̄-sī oē thang ēng kiông-chè, sī tuì Siōng-tè ê un-tián tī lán sim-lāi hoat-seng chhut-lâi ê kám-kek. án-ni, sìn-gióng chiū-sī tāi-seng ū Siōng-tè ê thiàⁿ, Siōng-tè kéng-soán lán lâi chhut-hoat, chiah sán-seng. Lâng chí-ū tuì chit ê Siōng-tè ê kéng-soán lâi ìn-tap nā-tiāⁿ. Iok-su-a tī chia kiò Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ tio̍h soán-te̍k, chóng-sī koh chi̍t bīn chiong i pún-sin ê koat-toàn kóng bêng lâi choè in ê chham-khó, Ká-sú tī iu-jiû put-koat ê lâng, thiaⁿ chit-khoán oē tek-khak beh pang-chān in ê koat-ì. Iok-su-a chiong i pún-sin kap ka-cho̍k choè chi̍t ê oa̍h-oa̍h ê lē, hó ê bô͘-iūⁿ hō͘ in, thang hō͘ in ū ka-kī ê koat-toàn. Iok-su-a ê sî-tāi thang kóng sī ka-tiúⁿ ê koân-pèng chin toā ê sî-tāi (patriarchy), só͘-í Iok-su-a oē thang tāi-piáu i ê ka-cho̍k lâi kóng chiah ê oē. Kiám-chhái ū lâng beh kóng, tī chit ê bîn-chú sî-tāi lán boē thang án-ni choè. chóng-sī chit ê siūⁿ-hoat bô tú-tú sì-chiàⁿ. Iok-su-a tī chia kóng án-ni, m̄-sī teh kiông-chè i ê ka-cho̍k tio̍h kap i siāng sìn-gióng, hoán-tńg sī teh piáu-bêng i só͘ léng-tō ê ka-têng í-keng ū kiaⁿ-uì Siōng-tè; hoaⁿ-hí beh lâi ho̍k-sāi Siōng-tè ê khak-sìn tī chit ê oē ê lāi-bīn. Choè chi̍t ê ka-tiúⁿ, i ū chhin-chhiūⁿ Sin-bēng-kì 6:2-9 só͘ kì-chài ê khoán-sit, lâi chai-poê i ê ka-cho̍k kap kiáⁿ-jî, si̍t-chāi chīn-sim, chīn-sèng chīn-la̍t thiàⁿ Siōng-tè, soà lâi chun-thàn I. Só͘-í i tī chit ê lîm-chiong ê sî ū chū-sìn ê ka-cho̍k tek-khak hoaⁿ-hí ho̍k-sāi Siōng-tè, bô lī-khui i só͘ kiâⁿ ê kha-pō͘. Goá ta̍k-pái tha̍k-tio̍h chit-kù ê sî, tit-tio̍h chin toā ê kám-kek. In-uī i put-tàn choè Mô͘-se ê hō͘-kè-chiá lâi oân-sêng chhoā Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ ji̍p Ka-lâm ê bîn-cho̍k eng-hiông, kap sìn-gióng ê uí-jîn nā-tiāⁿ; i koh chi̍t-bīn chiū-sī tī bô-êng tiong ū choè-chiâⁿ chin hó ê ka-têng chong-kàu kàu-io̍k ê sêng-kong-chiá. Tī Kū-iok tiong ū Í-lī, á-sī Sat-bó͘-jíⁿ, sui-jiân in pún-sin choè Siōng-tè ê chè-si; khó-sioh in ê kiáⁿ-jî, huí-luī, chiâⁿ-choè peh-sìⁿ ê that-gāi. Nā-sī Iok-su-a tī chia ū chit-khoán koat-toàn è kò-pe̍h, hō͘ lán thang chai i pún-sin kap i ê ka-cho̍k si̍t-chāi ū sio-siāng ê koat-ì. Kin-á-ji̍t tī lán Tâi-oân kàu-hoē tē-it iàu-kín ê sū, chiū-sī chit-khoán khiā tī sìn-gióng ê li̍p-tiûⁿ hó-táⁿ ín-chhoā i ê ka-cho̍k choân-ke tâng sim-chì ho̍k-sāi Siōng-tè ê ka-tiúⁿ tio̍h koh-khah choē. Sui-jiân thoân-kàu í-keng pah-goā nî, iáu-kú choē-choē ka-têng boē thang choân-ke kui Chú sī chin khó-sioh ê sū. Koh iā ū chin choē in ê sī-toā-lâng chin jia̍t-sim, nā-sī kàu chit-chūn in ê kiáⁿ-sun í-keng lī-khui tō-lí ê lâng. Goā-kok ê kàu-hoē tuì chit hong-bīn ū chin hó ê bô͘-hoān thang hō͘ lán ha̍k-si̍p; chiū-sī in chin chù-tiōng sìn-gióng ê kè-sêng bu̍t, sìn-gióng ê uî-gióng ê kè-sêng-bu̍t, sìn-gióng ê uî-sán (信仰的遺產, Christian heritage). Chi̍t-tāi kè chi̍t tāi sêng-chiap suí ê sìn-gióng lóng bô chi̍h-chām, koh oē chi̍t tāi pí téng chit tāi koh-khah ū teh kiông-tiau ka-têng ê chè-toâⁿ (家庭的祭壇, Family altar) ê pit-iàu-sèng, á-sī kóng tī kàu-hoē tio̍h koh ho̍k-tò ka-têng se̍k (家庭席 Family pew). Tuì chit-khoán chú-tiuⁿ goá pún-sin piáu-sī chin toā ê chàn-sêng. In-uī tuì án-ni khoàⁿ oē thang koh-khah hoàn-khí ka-tiúⁿ ê chek-jīm-sèng á-boē?
- (3) Goán iā beh ho̍k-sāi Iâ-hô-hoa.
Tuì Iok-su-a chit-khoán ê khó͘-khǹg kap thiau-chiàn, Í-sek-lia̍t ê chí-tō-chiá lóng siū chin toā ê kám-tōng, só͘-í in lóng choê-siaⁿ kóng goán iā beh ho̍k-sāi Iâ-hô-hoa. Tī 18, 21, 24 chat ū saⁿ-pái piáu-sī in ê soán-te̍k kap koat-toàn. Iok-su-a kiaⁿ-liáu-in ê ìn-tap chí-ū sī chhuì-tûn boé ê sū, só͘-í kóng chìn kiông. Tē 19 chat, lín boē-oē ho̍k-sāi Iâ-hô-hoa... Tuì chit-khoán Iok-su-a ê kian-koat ê thài-tō͘ kap hó ê bô͘-hoān, kó-jiân peh-sìⁿ lóng si̍t-chāi kian-koat piáu-bêng in ê sìn-gióng kò-pe̍h chhut-lâi. Só͘-í Iok-su-a tī hit-ji̍t kiò peh-sìⁿ tio̍h li̍p-iok, ēng chi̍t-tè toā chio̍h-thâu lâi choè kan-chèng, koh chi̍t-pái lâi kap Siōng-tè ū sin ê sē-iok. Iok-su-a tī beh sí ê í-chêng khoàⁿ-kìⁿ peh-sìⁿ ū chit-khoán ê koat-ì, só͘-í sim put-chí pêng-an, Sèng-keng kì-chài kóng, chiah ê sū í-āu, Iâ-hô-hoa ê lô͘-pok, Lùn ê kiáⁿ Iok-su-a, chi̍t-pah it-cha̍p hè chiū sí (v. 29). Lán tuì Iok-su-a chit-khoán soán-te̍k kap koat-toàn siū kám-tōng, ǹg-bāng lán muí chit5 ê ka-têng iā ū chit-khoán ê soán-te̍k kap koat-toàn. Siāng-sî tuì án-ni choè lán iā oē thang pang-chān lán chiu-uî ê lâng ū sin ê koat-ì, kap lán tâng kiâⁿ thiⁿ-lō͘. Kiû Chú chhin-sin chiok-hok lán muí chi̍t ê ka-têng.
