Siōng-tè só͘ phoè-ha̍p ê
Tīⁿ Liân-khun
1968.11.01 1041 hō P.5-7, 14
Chêng kî Tīⁿ Bo̍k-su ū lūn (1) Siōng-tè chhòng-chō lâm kap lú. (2) Tī chhòng-chō tia̍t-sū tiong ê kiat-hun. (2) kap (3) kok ū 8 khoán, nā saⁿ tuì-chiò lâi tha̍k put-chí chhù-bī, koh oē khah bêng-liâu.
-Phian-chiá-
(3) Choán-lo̍k ê si-chi̍p (轉落的詩集) (3:1-24).
Tī tē jī chiūⁿ ū kì-chài ke̍k-kî hēng-hok ê kiat-hun chōng-thài, siū Siōng-tè toā ê chiok-hok, tān-sī chit ê hēng-hok boē thang pó-chhî kú-kú, tī tē saⁿ-chiuⁿ chiū beh sit-khì chit ê te̍k-koân kap chiok-hok. Eng-kok ê si-jîn John Milton ū siá chi̍t pún si-chi̍p kiò-choè "Sit lo̍k-hn̂g" (Paradise Lost). Taⁿ lán tī chit ê choán-lo̍k ê si-chi̍p, iā thang chhē-chhut 8 hāng ê būn-toê lâi pí-kàu gián-kiù.
- 1) Hū-jîn-lâng ka-kī tī hn̂g-ni̍h (3:1). Sím-mi̍h goân-in chit-chūn ta-po͘-lâng bô kap i ê hū-jîn-lâng saⁿ-kap tī-teh? Lán m̄-chai hit ê lí-iû, chóng-sī Siōng-tè í-keng kóng, lâng toaⁿ-sin ka-kī toà m̄-hó, in-uī lâng oa̍h tī saⁿ hun-lī, ko͘-toaⁿ ê chōng-thài, si̍t-chāi hui-siông guî-hiám. Tī lán ê ka-têng tiong, siông-siông iā oē khoàⁿ-chhut chit khoán chêng-hêng. Chi̍t ê ka-têng ū 5 ê lâng, chóng-sī tī in ê tiong-kan sit-khì liân-lo̍k, bô ū jîn-keh-tek lâi-óng, hō͘-siong boē thang saⁿ lí-kái, khiā tī so͘-goā koan-hē (疏外關係 isolited situation), án-ni chit ê ka-têng chiū piàn-choè 5 ê kok-ka ê khoán-sit lah. Chit ê sū kiám m̄-sī chin thang kiaⁿ ê sū mah? Te̍k-pia̍t Siōng-tè tuì ta-po͘-lâng só͘ kóng ê kìm-lēng (2:16, 17) boē thang ti̍t-chiap chûn-chāi, piàn-choè kan-chiap-tek thoân tī hū-jîn-lâng ê sin-chiūⁿ. Chhòng-sè-kì tē 3 chiuⁿ ēng chit khoán chin guî-hiám ê chōng-thài khai-sí ián-chàu choán-lo̍k ê si-chi̍p ê chiân-chàu-khiok.
- 2) Choâ kap hū-jîn-lâng ê tuì-oā (3:1, 2). Hū-jîn-lâng siū chō sī beh choè ta-po͘-lâng ê pang-chān, lâm lú tio̍h pó-chhî jîn-keh koan-hē, hō͘-siong pang-chān, saⁿ sìn-nāi. Nā-sī tī chia chit ê hū-jîn-lâng kap choâ kóng-oē kóng kàu tin-tin iú-bī. Choâ khí-chho͘ tuì hū-jîn-lâng kóng-oē, tī hit-sî hū-jîn-lâng eng-kai toàn-jiân lâi kā kū-choa̍t, in-uī I and it m̄-sī chū-jiân ê, iā m̄ eng-kai pó-chhî chit khoán ê koan-hē. Tī lán ê ka-têng tiong iā siông-siông hoat-seng chit khoán sū-chêng, tī ka-cho̍k-kan boē thang ēng jîn-keh saⁿ khoán-thāi, te̍k-pia̍t tī sèng ê koan-hē tiong khoán-thāi tuì-hong chhin-chhiūⁿ bô jîn-keh ê lâng, chí-ū khoàⁿ choè sèng-io̍k chhut-khuì ê tuì-siōng. Choán-lo̍k ê si-chi̍p í-keng ū bô sek-ha̍p ê cha̍p-im hō͘ lán ê hī-khang kám-kak chin pháiⁿ thiaⁿ lah.
- 3) Siōng-tè ê oē piàn-chit khì (3:1-3). Choâ thâu chi̍t kù oē chiū-sī kóng, Siōng-tè kiám ū-iáⁿ kóng. Tī chit kù oē ê lāi-bīn, ū pau-hâm chin toā ê khuí-kè tī-teh, chi̍t-bīn ná chún tuì hū-jîn-lâng piáu-sī tông-chêng kap koan-sim, tān-sī kî-si̍t sī beh hō͘ hū-jîn-lâng tuì Siōng-tè ê oē siⁿ-khí poàⁿ sìn poàⁿ gî ê sim. In-uī hū-jîn-lâng bô ti̍t-chiap thiaⁿ Siōng-tè ê kìm-lēng, só͘-í i teh kap choâ kóng-oē ê tiong-kan, soà chiong Siōng-tè ê oē kā piàn-chit khì.
- (a) San-tû: 2:16, thang suî-ì lâi chia̍h, Hā-oa san-tû chit ê choè tiōng-iàu ê oē.
- (b) Cheng-ka: 3:3, ia̍h m̄-thang bong.
- (c) Piàn-keng: 2:17 chia̍h ê ji̍t lí tek-khak sí. Hā-oa piàn-choè kiaⁿ-liáu oē sí.
Tuì í-siōng saⁿ hāng, chiū chai hū-jîn-lâng suî-piān chiong Siōng-tè ê oē san-tû, ke-thiⁿ, piàn-oāⁿ, án-ni í-keng sī lâng teh choè chú, Siōng-tè í-keng m̄-sī choa̍t-tuì.
- 4) Lâng tuì Sîn ê sìn-nāi koan-hē phò-lia̍t (3:4-6).
Lâng tuì Siōng-tè ū choa̍t-tuì ê sìn-nāi, án-ni chaih sī Sîn jîn tē it sì-chiàⁿ ê koan-hē. Nā-sī choâ ê bo̍k-tek chiū-sī beh hō͘ lâng tuì Siōng-tè siⁿ-khí giâu-gî, thang lâi phò-hoāi Sîn jîn koan-hē. Choâ kóng, nā chia̍h lí oē chhin-chhiūⁿ Siōng-tè, chit kù sī lâng tē it toā ê jio̍k-tiám, iā sī sim-té só͘ ū ê goān-bōng. Taⁿ hū-jîn-lâng khoàⁿ hit châng chhiū hó-chia̍h iah kah ba̍k. Tī chia í-keng bô choa̍t-tuì sìn-nāi ê sim lah, Sîn jîn ê koan-hē í-keng phò-lia̍t lah.
- 5) Chiū bán lâi chia̍h, soà hō͘ i ê tiōng-hu chia̍h (3:6).
Hū-jîn-lâng toā-táⁿ uî-hoān Siōng-tè ê kìm-lēng bán ké-chí khí-lâi chia̍h, soà hō͘ i ê tiōng-hu chia̍h. Siōng-tè goân-lâi chō hū-jîn-lâng ê bo̍k-tek chiū-sī beh pang-chān i ê tiōng-hu, chóng-sī bô phah-sǹg hū-jîn-lâng khai-sí pang-chān i ê tiōng-hu ēng chit khoán chhò-gō͘ ê hong-hoat. Hū-jîn-lâng tio̍h choè hó ê loē-chō͘ (內助), nā-sī i chit chūn hoán-tńg chiâⁿ-choè loē-chó͘ (內阻). Hā-oa chit-chūn boē thang pang-chān i ê tiōng-hu, hoán-tńg hō͘ i ê tiong-hu hoān-choē. Hū-jîn-lâng thâu chi̍t pái loē-chō͘ ê kang-chok soà chiâⁿ-choè pang-chān tiōng-hu hoān-choē, án-ni kiám m̄-sī ke̍k-kî mâu-tún ê sū.
- 6) Siám-pī Siōng-tè ê bīn (3:7-11). In í-keng lī-khui Siōng-tè ê oē, choè chhut uî-hoān Siōng-tè ê kìm-lēng, hiān-chāi in ê ba̍k-chiu kó-jiân chhin-chhiūⁿ só͘ kóng kim khí-lâi. Í-chêng só͘ chun-kèng ê Iâ-hô-hoa ê siaⁿ-im piàn-choè thang kiaⁿ-hiâⁿ; só͘-í chiū siám-bih tī hn̂g-lāi ê chhiū-tiong. Sîn jîn ê kiōng-chûn koan-hē í-keng phò-li̍h lah, lâng m̄-káⁿ koh chhin-kūn Siōng-tè lah. Chóng-sī Siōng-tè m̄-kam hòng-khì chit khoán Sîn jîn ê kiōng-chûn ê koan-hē, só͘-í chhut khún-chhiat ê siaⁿ-im teh kiò kóng, Lí tī tá-lo̍h? Siōng-tè put-toān teh tui-chhē choē-jîn, chit ê chiū-sī hok-im ê chin-chhoé. Lán ū choē lâng ka-têng ū chit hō Siōng-tè ê tui-chhē, chiah ū kiàn-siat Ki-tok-hoà ka-têng ê khó-lêng-sèng tī-teh.
- 7) Chek-jīm ê choán-kè (3;12, 13). Hū-jîn-lâng nā-sī chin-chiàⁿ ê kut-lāi ê kut, bah-lāi ê bah, chit sî Siōng-tè teh tui-kiù chek-jīm ê sî, ta-po͘-lâng eng-kai tio̍h hó-táⁿ taⁿ hū-jîn-lâng ê chek-jīm chiah-tio̍h. Chóng-sī sū-si̍t tú-tú tò-hoán, i the chek-jīm choán-kè (轉嫁) kóng, Lí só͘ hō͘ goá choè-phoāⁿ ê hū-jîn-lâng. án-ni i m̄-káⁿ hū-khí chek-jīm, tian-tò chiong chek-jīm sià kàu Siōng-tè ê sin-chiūⁿ khì. Hū-jîn-lâng mā bô beh sêng-jīn, kóng, sī choâ ín-iú goá ê. Tāi-ke hō͘-siong chiong chek-jīm chhui-lâi chhui-khì, tī in tiong-kan í-keng bô ū I and yo͘ ê saⁿ-thiàⁿ saⁿ pang-chān ê koan-hē lah. uī-tio̍h án-ni, Siōng-tè kóng, i beh koán-hat lí (3:16). In pún-lâi ū pêng-téng ê koan-hē, chóng-sī tuì Hoān-choē liáu-āu, Siōng-tè chiū hō͘ hū-jîn-lâng lē-sio̍k ta-po͘-lâng. Tī Sîn jîn ê kiōng-chûn koan-hē phò-lia̍t ê só͘-chāi, tong-jiân lâng kap lâng ê tiong-kan iā bô ū kiōng chûn ê koan-hē lah.
- 8) Pín bû-hoa-kó hio̍h, uī ka-kī choè kûn (3:7-10).
In nn̄g-lâng ba̍k-chiu khui, chiah chai in sī thǹg-pak-theh, chiū khai-sí kiaⁿ-hiâⁿ kap kiàn-siàu. Tuì án-ni in ê sèng ê koan-hē í-keng m̄-sī sîn-sèng ê koan-hē, hoán-tńg chiâⁿ-choè kiàn-siàu ê kì-hō. Tī in tiong-kan ê thiàⁿ piàn-choè jio̍k-io̍k ê in-sò͘ ê ài (eros).Siōng-tè tuì in kóng, lâm ê beh ū lô-tōng ê thòng-khó͘ kap sí-sit ê sū-si̍t (3:17-19), lú ê beh ū siⁿ-kiáⁿ ê thòng-khó͘ kap ho̍k-chiông tiōng-hu ê chek-jīm (3:16). Jîn-luī ê kiat-hun ū sî m̄-sī lo̍k-hn̂g, hoán-tńg chiâⁿ-choè tāng-tàⁿ, iā oē pìⁿ-choè oa̍h tē-ge̍k. Chit ê chiū-sī choán-lo̍k ê si-chi̍p só͘ chhiùⁿ ê sū.
Lán í-keng chiong Chhòng-sè-kì ê 2 chiuⁿ kap 3 chiuⁿ ná pí-kàu chhē-chhut Ki-tok-kàu kiat-hun ê chin-lí.Chóng-sī ū chi̍t hāng thang kám-siā ê sū, tē saⁿ chiuⁿ ê choán-lo̍k ê si-chi̍p iáu-kú ū chi̍t chām chin tiōng-iàu ê āu-chàu-khiok teh chàu-chhut Siōng-tè ê chiok-hok kap bû-hān ê hi-bōng, lâi chiâⁿ-choè iú chiong chi bí (有終之美). 3:15 Siōng-tè èng-ún hū-jîn-lâng, hū-jîn-lâng ê hō͘-è beh siong choâ thâu-khak. Chit ê chiū-sī teh chhàm-gú Iâ-so͘ Ki-tok ê lâi-lîm, Só͘-í Sèng-keng ha̍k-chiá chheng-ho͘ chit chat kiò-choè choè chho͘ ê hok-im (protoevangelism). Koh tī 3:21 ū kì-chài kóng, Siōng-tè uī-tio̍h hit-lâng kap i ê bó͘ ēng phê choè i-ho̍k, hō͘ in chhēng, chit-ê iā sī teh àm-sī hit ê phê-saⁿ sī tuì iûⁿ-ko tit-tio̍h ê. Tuì chiah ê kì-sū, lán thang khoàⁿ-chhut Siōng-tè chhiong-moá chhut-lâi ê un-tián (abomunding grace). Ki-tok-hoà ka-têng ê hi-bōng chiàⁿ-chiàⁿ tī chit toāⁿ āu-chàu-khiok ê lāi-bīn.
3. Kiat-hun ê ì-gī.
Só͘-í lâng beh lī-khui i ê pē-bú, kiat-liân i ê bó͘, in chiū chiâⁿ-choè chi̍t-thé (2:24) Tī chit chat sèng-kù tiong, lán thang khoàⁿ-chhut kiat-hun ê nn̄g-hāng ì-gī.
- 1) Beh lī-khui i ê pē-bú.
Kiat-hun sī oân-choân to̍k-li̍p ê nn̄g ê jîn-keh tiong sêng-li̍p ê. Só͘-í chheng-liân-lâng it-tēng tio̍h ū sim, sin, lêng kok hong-bīn ê sêng-se̍k (成熟 maturity), koh oē thang hū-khí pún-sin ê chek-jīm ê sî, chiah ū chu-keh thang kiat-hun. Sim-lí-chiūⁿ, keng-chè-chiūⁿ iáu-kú tio̍h khò pē-bú ê lâng, it-tàn kiat-hun liáu-āu, siông-siông oē tú-tio̍h chin-choē ê khùn-lân. Choè pē-bú ê lâng iā tio̍h hoaⁿ-hí kiáⁿ-jî lī-khui in ū si̍t-chāi to̍k-li̍p ê seng-oa̍h lâi keng-êng sin ê ka-têng.
- 2) Nn̄g ê chiâⁿ-choè chi̍t thé.
Kiat-hun it-tēng tio̍h ài ēng choân-pō͘ ê chûn-chāi lâi kiat-ha̍p. Hu-hū kan ê it-thé-sèng (one flesh, oneness), Pó-lô tī Í-hut-só͘ 5:31, 32 lâi chí-khí Ki-tok kap kàu-hoē ê koan-hē. Iâ-so͘ iā bat kóng, chhin-chhiūⁿ án-ni bô koh choè nn̄g ê, sī choè chi̍t thé. Só͘-í Siōng-tè só͘ phoè-ha̍p ê, lâng m̄-thang pun-khui i (Má-thài 19:5;Má-khó 10:6, 7). Choè chhin-bi̍t ê kiat-ha̍p, koh sī boē thang hun-khui ê kiat-ha̍p, chiū-sī kiat-hun ê ò-biāu.
Ki-tok-kàu kiat-hun-koan iáu ū chin-choē būn-toê eng-kai tio̍h khó-lū. Chóng-sī lán chí-ū tuì Chòng-sè-kì choè-chho͘ ê saⁿ chiūⁿ í-keng tit-tio̍h chiah-nih hong-hù ê kà-sī, ǹg-bāng Siōng tè pang-chān lán oē kiàn-siat bí-boán Ki-tok-hoà ê ka-têng lâi êng-kng I ê miâ.