Chin ê Kiàn-siat
Lâu Iok-hān
1941年3月672期 23-25
Siōng-tè hō͘ lán lâi chit sè-kan, sī ài lán ta̍k lâng tio̍h choè chi̍t ê kiàn-siat kap oân-sêng ê lâng, I ū chiong chit khoán ê sù-bēng hō͘ lán. Chóng-sī lán boē-oē chīn chit khoán ê sù-bēng lâi choè chiâⁿ chit khoán ê lâng, m̄-nā boē-oē , hoán-tńg lán sī choè chi̍t ê phò-hoāi-chiá, uī-tio̍h án-ni, Chú Iâ-so͘ I tio̍h kàng-lîm chit sè-kan, I kóng, " Goá lâi m̄-sī beh hoè-bô, sī beh èng-giām". Oāⁿ oē lâi kóng, "Goá lâi m̄-sī beh phò-hoāi, sī beh kiàn-siat." Chú Iâ-so͘ khoàⁿ lán bô la̍t thang choè chi̍t ê kiàn-siat-chiá, oân-sêng-chiá , só͘-í I tio̍h lâi thoè lán kiat-siat, thoè lán oân-sêng, án-ni I lâi sè-kan m̄-sī choè chit phò-hoāi-chiá , chiū-sī choè chi̍t ê kiàn-siat-chiá. I kóng, "Goá si̍t-chāi kā lín kóng, chiū kàu thiⁿ-toē hoè-bô, lu̍t-hoat ê chi̍t tiám, chi̍t ui̍h ia̍h koat-toàn boē hoè-bô, kàu lóng-chóng chiâⁿ."
Ki-tok-kàu chiū-sī chit khoán ê chong-kàu , ū lâng kóng Ki-tok-kàu bô ha̍h tī lán ê kok-thé, Ki-tok-kàu ê lâng bô kok-bîn cheng-sîn ...... Nā-sī Iâ-so͘ Ki-tok koat-toàn m̄-sī án-ni, I tuì lán kok chun-kuì ê thoân-thóng, thang khoa-kháu ê le̍k-sú, sī iâⁿ-kè choân kok-bîn, ū choè-toā ê jīn-sek kap chun-tiōng, koat-toàn m̄-sī phò-hoāi lán kok-thé ê lâng, sī hoán-tńg beh choè kiàn-siat kap oân-sêng ê lâng. Koh I iā koat-toàn m̄-sī bô phoe-phoàⁿ ê thò-hia̍p-chiá, thiám-bī-tek ê lé-chàn-chiá, I chiū-sī chi̍t ê choè toā sek-pia̍t lán ê siâ-chèng khiok-tit-chiá, I iā sī chit ê chhú-siá lán ê tn̂g-té, o͘-pe̍h liông-sim-tek ê sian-kak-chiá, koh sī chi̍t ê sian-kiàn ê chí-tō-chiá, iā sī guî-ki ê chín-kiù-chiá.
Tī kin-ná-ji̍t lán nā oē ngiâ-chih I choè lán chit khoán ê......koh-chài choè lán ê ū-giân-chiá, choè lán ê Sian-siⁿ, pêng-iú , hia̍p-le̍k-chiá , lán ê jîn-seng ê tâng-phoāⁿ, koh choè lán ê kiàn-siat-chiá, chiū lán tī kin-ná-ji̍t beh tit-tio̍h loā-nih toā ê hēng-hok. Chhiáⁿ siūⁿ tuì Bêng-tī ê sî-tāi kàu kin-ná-ji̍t , keng-kè 3 ê sî-tāi, chit 3 ê sî-tāi sī sím-mi̍h sî-tāi? 1. Bêng-tī ê sî-tāi. 2. Tāi-chèng ê sî-tāi chiū-sī kái-chō ê sî-tāi. 3. Chiau-hô ê sî-tāi chiū-sī kiàn-siat ê sî-tāi, chhin-chhiūⁿ tī kin-ná-ji̍t Sè-kài sin tia̍t-sū ê kiàn-siat, Tang A kiōng-êng khoân ê kiàn-siat, Sin-thé-chè ê kiàn-siat, Tāi-chèng e̍k-chàn ê kiàn-siat, chiah ê tī kin-ná-ji̍t ê sî-tāi sī choè tē-it iàu-kín , chiah ê bô m̄-sī kun-kù Pat-hông it-ú(八紘一宇) tiāu-kok(肇國) ê toā cheng-sîn , chit ê tú-tú ha̍p tī Ki-tok-kàu. Iâ-so͘ kóng, " Lín tio̍h thiaⁿ chhù-piⁿ chhin-chhiūⁿ ka-kī, chit ê chiū-sī "Lîn-cho͘"(隣組) ê cheng-sîn, koh Iâ-so͘ khoàⁿ chit sè-kài sī choè chi̍t ê toā ka-cho̍k, sè-kài ê jîn-luī lóng sī Siōng-tè ê kiáⁿ-jî, chit ê chiū-sī Pat-hông it-ú ê cheng-sîn. Chit khoán ê cheng-sîn chiū-sī Ki-tok tuì lán só͘-iau-kiû ê. Chóng-sī jîn-kan ê la̍t iú-hān, boē-oē khò kā-kī lâi kiàn-siat kap oân-sêng chi̍t ê oân-choân...... uī-tio̍h án-ni Chú Iâ-so͘ lâi sè-kan oân-sêng chi̍t ê oân-choân ê ...Iâ-so͘ kóng, "Thian-kok kūn lah, lín tio̍h hoé-kái......" chit ê chiū-sī kiàn-siat thâu-chi̍t pō͘ ê chhut-hoat-tiám, iā sī kin-ná-ji̍t choè toā iàu-kín ê sū, oāⁿ oē lâi kóng, chiū-sī sim-koaⁿ ê kái-piàn. Kin-ná-ji̍t ê Sin-thé-chè , chiū-sī tio̍h tuì sim-koaⁿ ê kái-piàn chiah oē khui suí ê hoe, kiat kuì-khì ê ké-chí. Chit ê sin-thé-chè tī kin-ná-ji̍t beh hō͘ i si̍t-si tī choân-kok ê ta̍k uī , chiū-sī tio̍h tāi-seng tuì ta̍k lâng ê sim kái-piàn khí chiah oē, chit ê jîn-sim kái-piàn ê ūn-tōng chiū-sī Ki-tok-kàu ê sù-bēng.
Taⁿ tàu-tí tio̍h cháiⁿ-iūⁿ kái-piàn? Chiū-sī kū ê sim, kū ê chè-tō͘, tio̍h oāⁿ sin ê sim, sin ê chè-tō͘, tuì chit ê tio̍h ēng hui-siông ê jím-nāi kap ló͘-le̍k. Lán choè Ki-tok-tô͘ tio̍h ū chin kiàm ê hoé-kái, kái-piàn lán ê sim, ēng jia̍t, ēng khak-sìn lâi thoân-tō, uī-tio̍h thiⁿ-ē uī-tio̍h kok-ka lâi thoân-tō. Koh chiông-lâi lán sī ēng su-ek iu-sian(私益優先) choè ki-chhó͘, ēng chū-kí tiong-sim choè seng-oa̍h, chí-ū tô͘-bô͘ ka-kī ê tiàm, ka-kī ê hoē-siā ê thàn-chîⁿ nā-tiāⁿ, ēng kèng-cheng ài hō͘ lán ê keh-piah tiàm, keh-piah hoē-siā tó, chiū-sī ngó͘-lī, ngó͘ io̍k(我利，我慾) chit khoán ê sim tio̍h oân-choân kái-piàn, ēng kong-ek iu-sian(公益優先) ê sim , bān-sū kiōng-chûn, kiōng-êng ê siā-hoē seng-oa̍h chiah oē hō͘ Sin-thé-chè tit-tio̍h oân-sêng. Chóng-sī beh kiàn-siat kiōng-chûn kiōng-êng ê siā-hoē , chiū-sī tio̍h tû-khì ka-kī tiong-sim ê seng-oa̍h, tuì kan-ta siūⁿ ka-kī ê sū lâi siūⁿ lâng ê sū, tuì kò-jîn chú-gī lâi thiàⁿ chhù-piⁿ, chit khoán chiah oē chin-si̍t kiàn-siat kiōng-chûn kiōng-êng ê siā-hoē. Chú Iâ-so͘ lâi sè-kan chiū-sī beh kiàn-siat chit khoán ê Thian-kok tī tē-chiūⁿ. Só͘-í Iâ-so͘ kóng, "Thian-kok kūn lah, lín tio̍h hoé-kái." Chit ê hoé-kái chiū-sī tio̍h tuì sim-té kun-pún-tek ê kái-piàn, m̄-thang kan-ta siūⁿ ka-kī ê sū, tio̍h oân-choân hòng-khì ngó͘-lī(我利) chú-gī ê seng-oa̍h , kái-piàn kò-jîn chú-gī ngó͘-io̍k(我慾) pún-uī ê sim, lâi siūⁿ chhù-piⁿ, choè thoân-thé chú-gī , thiàⁿ chhù-piⁿ ê seng-oa̍h , koh tio̍h pàng-sak ka-kī giâ Ki-tok thiàⁿ ê si̍p-jī-kè chit khoán ê seng-oa̍h, oē hō͘ lī-sióng ê sin sî-tāi cháu--chhut-lâi, koh oē hō͘ Sin-thé-chè tit-tio̍h si̍t-hiān.
Só͘-í lán choè Ki-tok-tô͘ beh sêng-chiū chit khoán ,tio̍h choa̍t-tuì oá-khò Ki-tok, tuì I niá-siū khuì-la̍t oân-choân kái-piàn lán jîn-kan chhut-sì ê su-io̍k, chū-kí tiong-sim ê kun-sèng(根性) chit ê sī choè lán tē-it ê sū-gia̍p kun-pún ê kang-chok, lán tuì chit ê tio̍h chīn-la̍t lâi kòng-hiàn tī chit ê sî-tāi, lán m̄-thang choè tui-chiông sî-tāi ê lâng. Lán tio̍h choè ín-chhoā sî-tāi ê lâng, kap choè kiàn-siat sî-tāi ê lâng, thang hō͘ Thian-kok si̍t-hiān tī chit ê tē-chiūⁿ.
