A-HUI-LĪ-KA-CHIU Ê LĀU-PĒ
"Khûn-khûn chòe kang kèng ùi Siōng-tè." Chit-kù chiū-sī A-hui-lī-ka ê lāu-pē Tāi-pi̍t Lí-bîn-su-tùn thâi-iâⁿ ko-kùi ê chiàn-tò͘ só͘ khîⁿ tiâu put-bia̍t ê kim-gîm. Bo̍k-bo̍k bông-bông ú-tiū ê bān-siāng, óan-jiân khòaⁿ-kìⁿ bô chhù-sū, chóng-sī bô-lūn kiâⁿ kàu toh-ūi to-ōe-tit thang khòaⁿ-kìⁿ Siōng-tè ê liap-lí. Kan-ta o͘-àm put-lêng ê jîn-lūi gán-tiong siông-siông bōe phòaⁿ-tòan chin-ké.
Tang pòaⁿ kiû ê sai-pêng ū chi̍t ê saⁿ-kak hêng ê tāi-lio̍k, kiám m̄-sī A-hui-lī-ka chiu mah? Tng 19 sè-kí kàu 20 sè-kí, bu̍t-chit ê bûn-bêng hoat-ta̍t thang kóng kàu tī ke̍k-tiám; lōan-ēng bûn-hòa ê lí-khì tiōng n̂g-kim, chiok-lūi, kong-bêng, hō͘ chiú-sek khiā kôaiⁿ-lâu tōa-koh, chīn só͘ ū ê chhia-hoa khòai-lo̍k, óan-jiân tiàm tī lo̍k-hn̂g. Chóng-sī o̍at-thâu khòaⁿ A-hui-lī-ka-chiu ê tāi-lio̍k kúi chheng-bān ê thó͘-jîn, chhin-chhiūⁿ khîm-siù khiā-khí tī chhiū-téng á-sī tōng-hia̍t, siū hong-hō͘ ê kan-khó͘. Ah! Chit-khóan o͘-àm ê gû-bîn chhin-chhiūⁿ bê-lō͘ ê iûⁿ, chī-chūi beh phe-miā chín-kiù in?
Tī 1813 nî 3 ge̍h 19 ji̍t, Eng-kok sió hái-sū Bū-lān-thài-iá ê chng-siā, sè-kài-tek tōa chong-kàu-ka, tōa thàm-hiám-ka Lī-bín su-tùn chhut-sì tī sàn-chhiah ê ka-têng; kai-chài lāu-bú sī kèng-khiân gâu ê hū-jîn-lâng, bô kú lāu-pē kè-sin, seng-o̍ah khùn-lân, i chiū khì kang-tiûⁿ chòe chit-kang, siông-siông bô chia̍h bô khùn, 10 hè ê sî chiū ū chit khóan chû-hoat-tek khiā-chāi ê cheng-sîn; iū-koh siū-tio̍h Ki-tok-kàu ê kà-sī kóng, kiù-lâng ê sū sī Ki-tok-tô͘ chòe tōa ê hi-bōng kap bo̍k-tek. Kàu 27 hè ê sî (1804 nî 11 ge̍h 17 ji̍t) chiū koat-sim lī-khui lāu-bú hiaⁿ-tī chē chûn kàu A-hui-lī-ka.
Lūn i tī chit ê o͘-àm ê kok cháiⁿ-iūⁿ ūi-tio̍h Chú phe-miā chòe kang, í-ki̍p i só͘ tú-tio̍h ê kan-khó͘, chai-lān, gûi-hiám; m̄-sī hō͘ lán ê thâu-ló só͘ siūⁿ ōe kàu. Ū-sî tú-tio̍h sai cháu-óa beh kā i, ū-sî hō͘ i tà-tó chhin-chhiūⁿ niau phō niáu-chhú, ū-sî pīⁿ-tāng kan-khó͘ bô lâng khó-lîn, siông-siông hō͘ thó͘-lâng ûi i beh thâi--i.
Kàu hoat-kiàn tio̍h sè-kài tē-it tōa ê chúi-chhiang-chhē, khòaⁿ-tio̍h hit-ê chòng-koan iu-bí ê kéng-tì, ka-kī put-chí siū an-ùi.
Tú-tio̍h chi̍t ê hoan-thâu nî-hè bē kàu 20, chiū ū 48 ê bó͘; i khòaⁿ-kìⁿ tháu-khùi kóng, "O͘-àm ê bîn-cho̍k iā ū to͘-chhe chú-gī" i chiū ēng chin-lí ûn-ûn-á pôe-iúⁿ i, thiàⁿ in chhin-chhiūⁿ thiàⁿ hiaⁿ-tī kap kiáⁿ-jî. Thó͘-lâng chun-kèng i khòaⁿ i chhin-chhiūⁿ chhì-phè-tiong chi̍t lúi súi ê pek-hia̍p-hoe. I soan-thôan Chú ê tō-lí ji̍t-ji̍t ná khui-khoah, āu-lâi kiâⁿ kàu U-jī-jī tn̄g tio̍h pún-kok phài lâi beh chhē i ê Thàm-hiám-ka Su-tàn-lé. Khòaⁿ-kìⁿ i sin-thé chin lám, chiū khó͘-khǹg i tio̍h tńg-khì pún-kok tiau-ióng. Lí-bín-su-tùn sî kóng "Góa só͘ tio̍h chòe ê kang iáu-bē ôan, góa koat-tòan bô tńg-khì." Lāu bô koh-chài khòaⁿ tio̍h pe̍h-bīn ê lâng. Kàu Chhi-thàm-pó ê soaⁿ-khiⁿ, pīⁿ tîm-tāng bōe kiâⁿ, kūi teh kî-tó bô-soah. Tī 1873 nî 5 ge̍h 1 ji̍t, thiⁿ phú-kng, ah! Chit ê tōa úi-jîn chhin-chhiūⁿ hûn-bū siau khì. Chī-chūi bô ūi-tio̍h i sí lâi lâu ba̍k-sái! Sin-si chài tńg-khì pún-kok bâi-chòng tī tē it tōa ê lé-pài-tn̂g (Westminster Abbey). Taⁿ i bô tī sè-kan, chóng-sī i ê ióng-kám, kèng-khiân, thun-lún, khiam-pi, phok-ài, sìn-gióng, éng-éng chûn tī jîn-lūi ê heng-ha̍h. Si̍t-chāi i ê sim-tiong ū chi̍t-ki kng-teng, piáu-hiān jîn-lūi-ài ê ke̍k-tiám, kiám m̄-sī tùi tī sìn Ki-tok ê tōa lêng-le̍k mah?
I ê sìn, i ê thiàⁿ ū si̍t-hêng. "Si̍t-hêng" chiū-sī i chòe-ko ê su-sióng. Kin-ná ji̍t lán sìn Thiⁿ-pē, thiàⁿ Ki-tok ū teh si̍t-hêng bô? Pē ah! Kiû Lí bô khòaⁿ góan chòe tîn-ai, siúⁿ-sù lêng-le̍k hō͘ góan o̍h Lí-bín-su-tùn ê hiàn-sin, kèng-khiân kap khûn-bián; chit sì lâng tiàm tī sìn, thiàⁿ-thàng lâi tè Chú ê kha-pō͘.
Phoaⁿ Sèng-hui.
