LŪN SÍ-LÂNG KOH-OAH2
Iâ-so͘ hō͘ sí-lâng koh-oa̍h, tī Hok-im su tiong ū kì 3 pái:
1. Hō͘ koán hoē-tn̂g ê lâng Gâi-ló͘ ê cha-bó kiáⁿ koh-oa̍h. Má-thài 9:
2. Tī Ná-in hō͘ chiú-koáⁿ hū-jîn-lâng ê kiáⁿ koh-oa̍h. Lô͘-ka 7:
3. Hō͘ La̍ip-sat-Iō͘ koh-oa̍h. Iok-hān 11:
Gâi-ló͘ ê cha-bó͘-kiáⁿ sí liáu-āu bô loā-kú, Iâ-so͘ hō͘ i koh-oa̍h.
Chiú-koáⁿ hū-jîn-lâng ê kiáⁿ sí, keng-kè chi̍t-mn̄g-ji̍t, teh beh kng khì bâi-chòng, tī lō͘-tiong Iâ-so͘ hō͘ i koh-oa̍h.
Lia̍p-sat-lō͘ í-keng sí sì-ji̍t-kú, sin-si í-keng hoat chhàu-bì, Iâ-so͘ tī bō͘-chêng kiò chi̍t-siaⁿ, suî-sî koh0oa̍h tuì bō͘-nih chhut lâi. Hō͘ Liap-sat-lō͘ koh-oa̍h chi̍t ê sîn-jiah si̍t-chāi sī thang kiaⁿ ê sîn-jia̍h. To-sîn tia̍t-ha̍k（汎神哲學）ê khai-chó͘ Benedict Spinga (1632-1677) kā i ê pêng-iú kóng, "Chit-khoán ê sū nā oē sìn-tit, goá kam-goān chiong goá ê tia̍t-ha̍k, bô tiâu-kiāⁿ lâi sêng-siū Ki-tok-kàu" án-ni thang chai m̄-sī sió-sū, sī toā ê sîn-jiah.
Pí í-siōng saⁿ ê sîn-jiah koh-khah oh-tit sìn--ê, chiū-sī tī Má-thài 27 chiuⁿ só͘ kì lūn kū ê Sèng-tô͘ koh-oa̍h ê sū. Sui-bóng sio̍k tī si̍p-jī-kè téng khuì-tng hit sî "Hut-jiân tiān-lāi ê tiùⁿ, tuì téng kàu ê, li̍h choè nn̄g-pêng; toē tāng chioh-poâⁿ li̍h; bōng khui, í-keng teh khùn ê Sèng-tô͘, in sin-khu choē-choē khí-lâi, tuì in ê bōng chhut; kàu Iâ-so͘ koh-oa̍h liáu-āu, in ji̍p Sèng-siâⁿ; chhut-hiān tī choē-choē lâng." Che kó-jiân sī sū-si̍t mah? Á-sī sio̍k tī phì-jū lâi teh piáu-bêng koh-oa̍h ê chin-lí? Si̍t-chāi sī chin oh-tit kái-soat ê bûn-toê, in-uī chit-khoán sū, sī phoaⁿ-kè lâng ê siông-sek kap keng-giām.
Ū choē-choē ê ha̍k-chiá ēng chióng-chióng ê sū lâi soat-bêng. Ū ê kóng, Chit-khoán ê sū put-kò sī chi̍t chióng ê sîn-oē jī-í, ū ê kông sī phì-jū-tâm nā-tiāⁿ. Sio̍k tī chèng-thóng phài ê ha̍k-chiá chiū-sī chiàu sū-si̍t lâi sìn. Lán tāi-ke lóng-sī sio̍k tī sìn chit khoán- -ê.
Ha̍k-chiá ū lâng kong-kek kóng chit-khoán ê sū (hō͘ sí koh oa̍h) sī uî-hoán Sîn-bēng, put kèng-khiân ê só͘-choè.
Chiàu i só͘ kóng, goân lâi teh chiáng siⁿ-sí ê toā koân sī tī Siōng-tè ê chhiú-thâu. Nā m̄-sī i ê ún-chún, lâng boē-tit thang oa̍h, iā boē-oē sí. Só͘-í í-keng siū Siōng-tè ê bēng-lēng sí-liáu ê lâng, ēng lâng ê sū-chêng lâi hō͘ i koh-oa̍h, che sī kàu-ke̍k ê bô kèng-khiân, sī lām-sám ēng Siōng-tè só͘ hō͘ i sîn-jiah ê lêng-le̍k. Chú Iâ-so͘ tek-khah bô choè chit-khoán ê sū, si̍t-chāi sī phí-jū ê oē, lâi hoà choè sū-si̍t-ê.
Chit-khoán ê soat thiaⁿ-liáu m̄-sī kóng lóng bô lí, put-kò sī sio̍k "ti it put ti jī" ê gī-lūn nā-tiāⁿ. Sī cháiⁿ-iūⁿ? In-uī Siōng-tè ê ì-sù m̄-sī hiah tan-sûn. Sui-bóng lâng í-keng sí-liáu, iáu-kú Siōng-tè chioh Iâ-so͘ ê chhiú hoat-chhut sîn ê la̍t lâi hō͘ i koh oa̍h, thang hián-bêng i ê êng-kng; che tek-khah m̄-sī bô ha̍p-lí ê sū. Phì-lūn chuí tuì koân lâu lo̍h ke, che sī Siōng-tè só͘ tiāⁿ-tio̍h ê ì-sù; m̄-kú uî-tio̍h chi̍t-toāⁿ khah koâiⁿ ê bo̍k-tek ê in-toaⁿ, Siōng-tè hō͘ i seng koâi choè hûn pe-lâi, pe-khì tī khong-tiong che kám sī i só͘ tiāⁿ-tio̍h ê ì-sù mah? Lia̍p-sat-lō͘ í-keng sí, sī Siōng-tè ê ì-sù, bô thang piān-lūn. M̄-kú Goá kám bô kā lín kóng, lí sìn oē khoàⁿ-kìⁿ Siōng-tè ê êng-kng mah? Iâ-so͘ án-ni kóng, sī uī-tio̍h beh hoat-seng toā ê sîn-ui, chiong chit ê sū lâi choè chhiú-toāⁿ, lâi hō͘ í-keng chhàu ê sin-si koh-oa̍h; iā lâi tāi-seng piáu-bêng it-poaⁿ boat-ji̍t beh koh-oa̍h ê sū. án-ni thang kóng sī put-kèng ê hêng-uî ah? Lán tuì lêng-kài bú-bān ê bí-hoat lâi khoàⁿ, tī chit khoán ê sî-chūn, kiâⁿ chit-khoán ê sîn-jiah, thang sìn sī chū-jiân-tek.
Ū lâng kóng, chhin-chhiūⁿ chit-khoán hō͘ Lia̍p-sat-lō͘ koh-oa̍h ê toā sîn-jiah, nā kó-jiân ū iáⁿ, chái-iūⁿ tī Kiōng-koan hok-im-su tiong choân-jiân bô kóng-khí chit-khoán ê sū? Chóng-sī bô-lūn sím-mi̍h khoán ê toān-kì, m̄-sī kóng lóng-sī oân-choân ê mi̍h. Iok-hān pún-sin mā ū kóng, "Iâ-so͘ só kiâⁿ iáu ū choē-choē hāng, nā suî chi̍t-hāng lâi siá, goá phah-sǹg só͘ kì ê chheh, sè-kan toé boē liáu" Tuì án-ni thang chai tī iáu 3 pún ê Hok-im-su iáu ū choē-choē kì bô tio̍h ê só͘-chāi. Chhin-chhiūⁿ tī Ko-lîm-to chiân-su 15 chiuⁿ, Pó-lô ū kóng, Chú koh oa̍h liáu-āu, ū chi̍t-pái chhut-hiān hō͘ gō͘ pah goā ê hiaⁿ-tī tâng-sî khoàⁿ-kìⁿ. Chit ê tāi-chì tī 4 hok-im-toān lóng bô kì-chāi; koh-chài téng-bīn só͘ siá hiah ê kū ê sèng-tô͘ koh-oa̍h tuì bōng-nih chhut-lâi ê kì-sū, mā-sī kan-ta kan-ta Má-thài ū kì nā-tiāⁿ. Só͘-í boē-tit ēng che choè lí-iû lâi kū-choa̍t Lia̍p-sat-lō͘ koh-oa̍h ê sū.
iā ū lâng giâu-gî kóng, chiah-ê m̄-sī chin-si̍t sí, sī sio̍k tī chhin-chhiūⁿ I-ha̍k-siōng só͘ teh kóng ké-sí ê khoán. Suî-chāi lâng beh àn-choáⁿ-iūⁿ lâi soat-bêng, nā-sī lán thang tuì chi̍t-hāng lâi tit-tio̍h khak-si̍t ê chèng-kù, sìn chiah ê sū lóng-sī sū-si̍t. Chiū-sī siá chiah ê hok-im-su ê lâng, lóng-sī láu-si̍t ê lâng; chhin-chhiūⁿ Má-thài Iok-hān tī Chú ê sin-piⁿ, in só͘ siá lūn Iâ-so͘ ê kà-sī chin siông-sè, oán-jiân thang ēng chhiú tehh8 tio̍h, hiah chheng-chhó; iā in só͘ siá ê bûn-teh2 lóng bô chng-thāⁿ, lóng bô chi̍t-sut-á ū hit khoán ê siáu-soat ê sek-chhái tī-teh, choân-phiⁿ kan-ta chiàu sū-si̍t ti̍t-ti̍t lâi siá.
Lán nā-sī kheng-kheng chut-chut chiong chiah ê kì-sū lâi kui tī kì-chiá ê chhò-gō͘, siūⁿ choè sī chiam-bé thuî-thâu ê só͘ siá; chiū kî-û it-chhè ê sîn-jiah, iā boē sìn tit, kàu-bé liân Ki-tiok-kàu ê kún-pún lūn sìn-gióng Chú ê koh-oa̍h, Chú-ê hoà-sin, Si̍p jī kè í-kip Sîn-kok ê hi-bōng, lóng siⁿ-khí giâu-gî; Lō͘-bé chiū pìⁿ-choè chi̍t-ê léng-tām ê chū-jiân-sîn-kàu tô͘.
Lán sìn chú ê koh-oa̍h, sìn I beh ēng chi̍t-siaⁿ kiò bān-sè, bān-lâng koh-oa̍h. Tī toē-bīn chiū ê sî, oán-jiân ná chhin-chhiūⁿ it-poaⁿ teh beh koh-oa̍h ê tiāu-thâu. Só͘-í Iâ-so͘ hō͘ hiah ê lâng khí-lâi ū sím-mi̍h thang gî-ngái ê só͘-chāi: Lín m̄-bián giâu-gî, tī bōng-ni̍h ê lâng teh beh thiaⁿ-tio̍h Jîn-chú ê siaⁿ koh-oa̍h lâi chhut bōng, hit ê sî oē kàu." "Só͘ siúⁿ-sù goá ê, goá bô si̍t-lo̍h chi̍t-ê, kàu lō͘-bé beh hō͘ i koh-oa̍h."
Lán kì-jiân sìn i ê só͘-kóng, iū m̄-sìn chiah ê sîn-jiah sī bô ha̍p-lí. Lō͘-bé ê sàu-kak nā tân ê sî, lán kiám m̄-sī beh choè chi̍t-sî pìⁿ-choè êng-hián ê teh2, lâi koh-oa̍h mah?
Kuí-nā ê sèng-tô͘ tuì bōng-nih chhut-lâi, nā in ê gín-ná, í-ki̍p Lia̍p-sat-lō͘ koh-oa̍h, ū sím-mi̍h boē-oē, hō͘ lán lâi kiâⁿ?
Chú kóng, "lín m̄-bat Sèng-keng, m̄-bat Sîn ê khuì-la̍t, só͘-í ū chhò-gō͘." Koh kóng, "Siōng-tè m̄-sī sí lâng ê Siōng-tè, sī oa̍h lâng ê Siōng-tè.
Tī Siōng-tè ê bīn-chêng bô chi̍t lâng sī sí, lâng teh oa̍h, éng-oán teh oa̍h.
