Kho-ha̍k kap Sìn-gióng
Tân Lêng-thong
1931.09, no. 558 (KCC, no. 68), pp. 15-18
(Khoàⁿ-kìⁿ choē-choē ê chheng-liân poè, uī tio̍h hiān-tāi ê kho-ha̍k, tì-kàu sìn-gióng iô-tāng; só͘-í giâ-pit lâi e̍k-siá tām-po̍h).
Tuì 19 sè-kí i-lâi, kho-ha̍k si̍t -chāi ū hui-siông ê toā chìn-pō͘. Í-keng hoat-kiàn, tī bu̍t-chit lāi ū khǹg cheng-khì, tiān-khì ê toā khuì-la̍t; chiah ê la̍t, kin-á-ji̍t ū choè liáu chin toā ê kang-tiâⁿ. Hé-chhia, tiān-chhia oē cháu; tian-oē, tiān-sìn oē thong; tiān-hé oē kng; kî-thaⁿ iā ū bô-soàⁿ tiān-oē (ラヂオ) hoat-siaⁿ ê siá-chin (トーキー) kap tiān-sī (テレヴ井ジヨン); chiah ê lóng sī kho-ha̍k só͘ siúⁿ-sù ê. Koh ū thian-bûn-kiàⁿ, oē khoàⁿ kàu kuí-nā ek-lí ê hn̄g, iā ū hián-bî-kiàⁿ; oē khoàⁿ chì-bî-soè ê soè-khún. Kho-ha̍k-chiá ê chhiú chi̍t ē bong tio̍h bu̍t-chit, ú-tiū-lāi sîn-pì ê chin-siòng lóng hián-chhut; chiong-lâi boē bêng ê sū-kiāⁿ lóng tuì in ê chhiú lâi chhián-bêng. Si̍t-chāi kho-ha̍k-chiá ê kang-tiâⁿ sī chin kuì-khì!
Kho-ha̍k ê chìn-pō͘ í-keng ū kàu án-ni, sè-kan lâng tuì chiah ê sin ê tì-sek, m̄-chai ū pí í-chêng khah chhin-kūn Siōng-tè á-bô? Bô lah; hoán-tńg ná lī-khui Siōng-tè, ài ēng chìn-pō͘ ê kho-ha̍k lâi ka-kī chhòng chi̍t ê pia̍t thian-tē. Kho-ha̍k-siōng ê tì-sek sī Siōng-tè tuì jîn-luī só͘ siúⁿ-sù ê chi̍t-hāng; chóng-sī jîn-luī tit-tio̍h chit hō siúⁿ-sù ná-choē, soà ná lī-khui Siōng-tè, boē kì-tit siúⁿ-sù ê goân-thâu, ài khoàⁿ-khin I, ài hó͘-tēng I ê chûn-chāi. Sat-tàn iā suî-sî chin gâu lī-iōng; chiū-sī chiong kho-ha̍k chìn-pō͘ ê bú-khì hō͘ jîn-luī tiong tē-it gâu ê kho-ha̍k-chiá, hō͘ in hó-táⁿ lâi hó͘-tēng Siōng-tè, hoán-tuì I ê Sèng-chheh, iā phò-hoāi tuì Sîn ê sìn-gióng kap khoàⁿ-khin sìn-chiá.
Só͘-í kūn-tāi bûn-bêng ê sè-kài ū kiàn-li̍p chi̍t keng chin suí ê keng-biō, tī-hia ēng kho-ha̍k choè ngó͘-siōng, kho-ha̍k-chiá choè chè-si, lâi chū-chi̍p bān lâng ê kèng-pài, chit hō keng-biō ê chè-si, soà pau-pān ji̍t-siông pah-poaⁿ ê sū, í-ki̍p sîn-put ê sū. Só͘-í tuì 19 sè-kí í-lâi, Ki-tok Kàu-hoē put-chí khoà-lū chit hāng sū, soà siūⁿ, tio̍h cháiⁿ-iūⁿ lâi kap chit hō keng-biō ê chè-si saⁿ gêng-ha̍p. Siōng-tè ê Tō chiâⁿ choè jio̍k-thé lâi tiàm tī lán ê tiong-kan, I tuì chāi-sek-lú Má-lī-a lâi chhut-sì, koh-oa̍h ê sū, chài-lîm ê sū, kî-thaⁿ Chú só͘ kiâⁿ choē-choē ê sîn-jiah; chiah ê lóng sī kho-ha̍k-chiá só͘ bô sêng-jīn ê só͘-chāi. Só͘-í kūn-tāi ê Ki-tok Kàu-hoē khah siông ài chiong chiah ê sū hô͘-tô͘ lâi ún-moâ. Tì-kàu Siōng-tè só͘ choè chiah ê sū-gia̍p ná sit la̍t, soà hō͘ hiān-tāi ê lâng lóng ài hó-tēng chiah ê sū, hō͘ Sèng-chheh toā-pō͘-hūn chhin-chhiūⁿ choè hoè-bu̍t ê khoán.
Lán tiàm tī chit ê sî-tāi; ū chin suí ê keng-biō tī lán ê ba̍k-chêng. Choē-choē ê sìn-tô͘ iā khì teh chham-pài. In khì, nā mn̄g keng-biō ê chè-sī khoàⁿ ū Siōng-tè á-bô? Hiah ê chè-si ìn kóng, "iā ū Siōng-tè; goán lóng m̄-chai. ēng chit ê keng-biō-lāi ê sîn khì, chiū-sī chhì-giām-kńg, hián-bî-kiàⁿ, thian-bûn-kiàⁿ lóng boē khoàⁿ-kìⁿ hit khoán mi̍h. Só͘-í bô Siōng-tè ê chûn-chāi." I-keng bô Siōng-tè, chiū pa̍t hāng lóng bô būn-toê. Chit ê keng-biō ê sìn-tô͘ lóng khí-lâi khoàⁿ-khin lán, hí-lāng lán, lia̍h lán choè bê-sìn ê lâng. Só͘-í ū sî soà kā-kī siūⁿ kóng, "Lán lēng-khó͘ soà lâi khì ho̍k-sāi tī chit keng suí ê keng-biō-lāi khah-iâⁿ.
Tī chit sî āu-bīng ū siaⁿ teh kóng, "goá í-goā m̄-thang ū pa̍t-ê Siōng-tè." "Tì-sek ê lâng tī tá-lo̍h? Keng-ha̍k-sū tī tá-lo̍h?" Koh kóng, "Goá beh bia̍t-bô tì-huī ê lâng ê tì-huī." Thiaⁿ-kìⁿ chit hō siaⁿ hō͘ lán koh siūⁿ tò-tńg. Só͘-í lán iáu-bē kèng-pài tī chit hō keng-biō ê sî, tio̍h tāi-seng siūⁿ chit kuí-nā hāng. (1) Kho-ha̍k ê tì-sek sī chhin-chhiūⁿ chiong-lâi sè-kài ê tāi-sè, oē phò-hoāi lán ê sìn-gióng, á-sī oē pang-chān lán ê sìn- gióng? (2) Kho-ha̍k-chiá kiám lóng tio̍h choè chit hō keng-biō ê chè-si mah? (3) Kho-ha̍k kiám kó-jiân ū kun-pún-tek ê só-sî kàu-gia̍h thang sím-phoàⁿ Siōng-tè ê oē- Sèng-keng kap hó͘-teng Siōng-tè ê chûn-chāi mah? chhiaⁿ tuì chit saⁿ hāng lâi siūⁿ kho-ha̍k sī sím-mi̍h?
1. Kho-ha̍k tī kè-khì chi̍t pah goā nî ê tiong-kan, bêng-bêng sī sìn-gióng ê phò-hoāi-chiá. Kin-á-ji̍t jîn-luī it-poaⁿ ê thài-tō͘, m̄-sī tāi-seng ū kèng-uì Siōng-tè ê sim, sī tāi-seng kiû kho-ha̍k-tek chèng-bêng ê sim. Sò͘-í oh-tit chèng-bêng ê sū tāi-khài chiū án-ni kā i hó͘-tēng; che-sī hiān-sî ê lâng phó͘-thong ê thài-tō͘. Chit hō thài-tō͘ sī tuì kho-ha̍k ê chìn-pō͘ lâi ióng-sêng--ê. Só͘-í kho-ha̍k ê chìn-pō͘ sū-si̍t-siong sī sìn-gióng ê phò-hoāi-chiá, che sī bêng-bêng.
Chóng-sī kho-ha̍k ê pún-chit tek-khak m̄-sī án-ni, kho-ha̍k sī lâng só͘ bat koan-hē tī Siōng-tè ê pún-sū ê tì-sek. Só͘-í ú-tiū nā-sī Siōng-tè ê pún-sū, Sèng-chheh nā-sī Siōng-tè ê oē, chū-jiân chit nn̄g hāng bô mâu-tún ê só͘-chāi; chi̍t pêng ê tì-sek sī choè iáu chi̍t pêng ê chèng-bêng, tāi-ke saⁿ pang-chān, chiū-sī koan-hē Siōng-tè ê pùn-sū - ú-tiū- ê tì-sek nā ná chìn-pō͘, chiū oē it-hoat khah bêng Siōng-tè ê oē chin-lí. iū-koh sìn Siōng-tè ê oē ê chin-lí lâi khoàⁿ ú-tiū ê sî, koan-hē ú-tiū ê kho-ha̍k-tek tì-sek oē ke-thiⁿ ná chhim. Goân-lai lâng ê tì-sek sī Siōng-tè só͘ siúⁿ-sù iú-hān ê mi̍h. Chiong iú-hān ê mi̍h beh it-chīn chhui-liōng Siōng-tè ê bû-hān, che sī chin toā ê siat-to̍k, chí ū chit hō iú-hān ê tì-sek, tuì Siōng-tè ê un-huī, nā oē-tit ná ke-thiⁿ ê sî (chiū-sī kho-ha̍k ná chìn-pō͘ ê sî), chiah ê kho-ha̍k-chiá tio̍h chiong só͘ ke-thiⁿ ê tì-sek lâi kám-siā Siōng-tè, it-hoat tio̍h lī-iōng lâi hián-bêng Siōng-tè ê pún-sū, che chiah sī eng-kai. án-ni chiū kho-ha̍k m̄-sī sìn-gióng ê tuì-te̍k, hoán-tńg sī choè sìn-gióng iú-le̍k ê lú-pī. Lú-pī nā chīn chit sī chun-kuì, nā poâⁿ-kè i ê chit-koân lêng-le̍k í-goā, lâi chhim-hoān chú-lâng ê koân, che sī toā ê chhiàm-koân. Sìn-gióng ê nā chiong lú-pī lâi choè ngó͘-siōng kuī-pài ê sî, chiū pìⁿ-choè tē-it pháiⁿ ê ngó͘-siōng chông-pài.
2. M̄-nā phó͘-thong lâng, liân kho-ha̍k-chiá iā ū lâng siūⁿ, tì-sek nā jú chìn-pō͘, put-khó-ti, put-khó-kái ê sū oē ná kiám-chió, chiàu phó͘-thong ê só͘-ha̍k lâi siūⁿ, iā sī ū chin-lí ê só͘-chāi, chóng-sī goá siūⁿ, "Jîn-luī ê kho-ha̍k-tek tì-sek ná ke-thiⁿ, put-khó-ti, put-khó-kái ê sū iā sī it-hoat ke-thiⁿ." Che chhin-chhiūⁿ put-ha̍p-lí ê khoán, kî-si̍t tek-khak m̄-sī, chhì-siūⁿ, tī bû-hān khoah ê pêng-bīn siōng kā i oē chi̍t ê îⁿ-kho͘-á. ÎN-kho͘-á ê ti̍t-kèng he̍k-sī chi̍t chhùn á-sī chi̍t-chhioh, tī îⁿ-kho͘-á goā ê pêng-bīn mā sī bô-hān-khoah. Kho-ha̍k ê chìn-pō͘ iā-sī án-ni. Tī bû-hān ê ú-tiū, bû-hān ê sū-si̍t ê bīn-chêng, kho-ha̍k sió-khoá chìn-pō͘, che sī bô koan-gāi ê sū. Kho-ha̍k éng-kiú teh chìn-pō͘, nā sī tī i ê bīn-cheng iáu ū éng-oán ê só͘-chāi, m̄-nā án-ni, tì-sek chhin-chhiūⁿ ti̍t-kèng chi̍t chhùn ê îⁿ-kho͘-á hit sî-tāi, khoàⁿ put-khó-ti ê sū chhin-chhiūⁿ tī îⁿ-kho͘-á goā ê saⁿ chhùn goā hn̄g ê sū; iā ti̍t-ti̍t gián-kiù, chóng-sī tì-sek ke-thiⁿ kàu chhin-chhiūⁿ ti̍t-kèng chi̍t chhioh ê îⁿ-kho͘-á ê sî-tāi put-khó-ti ê sū bô ná kiám-chió, hoán-tńg chhin-chhiūⁿ ke-thiⁿ kàu tī îⁿ-kho͘-á goā ê saⁿ chhioh goā hn̄g hiah khoah. Hiān-sî sè-kài ê ha̍k-chiá chīn-sim só͘ gián-kiù ê sū nā ha̍p oá lâi sī chin-choē; hō͘ kuí-nā sè-kí chêng ê ha̍k-chiá só͘ siūⁿ boē kàu hiah choē. án-ni thang chai, hiān-sî put-khó-ti ê sū, pí kuí-nā pah nî chêng ê ū ke-thiⁿ khah choē.
Chin-chiàⁿ ê kho-ha̍k-chia sī chai ná choē, soà ná chai ka-kī tì-sek ê bô-kàu ê lâng. Tì-sek ná ke-thiⁿ soà ná siⁿ-khí kèng-uì Siōng-tè ê sim. Chit hō lâng "Bô khoàⁿ kho-ha̍k choè ngó͘-siōng, sī lia̍h kho-ha̍k choè Siōng-tè só͘-siúⁿ-sù êlâi o-ló I" Hiān-sî sī iau-kiû chit hō ha̍k-chiá. Tio̍h ū chit hō ha̍k-chiá chhut-hiān lâi phò-hoāi kho-ha̍k ê keng-biō, thâi hiah ê chè-si, iā chiong chit sè-kan piàn-oāⁿ choè Siōng-tè ê Tiān.
3. Kho-ha̍k tàu-tí chai ū joā-choē, che sī tiōng-tāi ê bun-toê. Tī ú-tiū-lāi ū bu̍t-chit, ū sìⁿ-miā, u la̍t tī-teh. Lun Bu̍t-chit ê khí-goân, kho-ha̍k-chiá lóng m̄-chai sím-mi̍h; chin kî-koài! kūn-lâi ū ha̍k-chiá kóng, bu̍t-chit ê khí-goân sī la̍t. iā chit ê la̍t ê khí-goân sī Siōng-tè; chóng-sī kho-ha̍k-tek iáu m̄-chai beh cháiⁿ-iūⁿ chèng-bêng. Sìⁿ-miā ê khí-goân choân-jiân iáu m̄-chai. La̍t ê pún-chit iā-sī bē kái-koat. Thang chai, ú-tiū hāin-chhiōng kài ê kun-pún, sī choè hiān-sî ê kho-ha̍k-chiá ê chhai. In tiàm tī bê-kiong lāi, chhē bô lō͘ thang chhut lâi, chí-ū the gián-kiù chi̍t pō͘-hūn nā-tiāⁿ. Khoàⁿ Iok-pek-kì 38 chiuⁿ kàu 41 chiuⁿ ê lāi-tiong, Iâ-hô-hoa só͘ chit mn̄g ê, kin-á-ji̍t ê kho-ha̍k-chiá oē ìn-tap tit joā-choē, chiū hō͘ lán chai, hiān-sî ê ha̍k-chiá pí chiā-chá ê lâng, tì-sek bô chha kàu joā-choē.
M̄-nā án-ni, Siōng-tè sī Sîn-lêng ê. Só͘-í nā ēng sîn ēng sêng-si̍t lâi kèng-pài I, chiū bô lūn kho-ha̍k-chiá hui kho-ha̍k-chiá, Siōng-tè lóng beh ēng I pún-sin bêng-bêng lâi chí-sī lán, chóng-sī Siōng-tè bô beh hián-bêng I pún-sin tī chhì-giām kńg, thian-bûn-kiàⁿ kap háin-bî-kiàⁿ ê lāi-bīn. Kho-ha̍k-chiá gián-kiù ê bo̍k-tek, éng-goán sī sio̍k tī Siōng-tè ê pún-sū- ú-tiū - ê hiān-siōng, tek-khak m̄-sī koan-hē tī Siōng-tè pún-sin. Beh kèng-hōng Siōng-tè pún-sin ê lō͘, chí ū sī tuì sìn-gióng lâi gióng-bōng Iâ-so͘, iáu bô hoat-tō͘. Só͘-í kho-ha̍k nā tiàm tī i ê hoān-uî-lāi, siú i ê pún-hūn, tuì hiān-siōng-kài lâi chai Siōng-tè ê chûn-chāi, án-ni kho-ha̍k chiū ta̍t i choè ko ê sù-bēng. Chóng-sī che kap ēng sìn-gióng lâi khoàⁿ Siōng-tè pún-sin sī choan-jiân bô siâng. Kho-ha̍k koh khah chìn-pō͘, éng-oán boē oē tāi-lí sìn-gióng. Beh chai Siōng-tè pún-sin, tiāⁿ-tio̍h sī tio̍h tuì sìn-gióng chiah oē, chóng-sī hiān-sî ū lâng ēng kho-ha̍k beh lâi hó͘ tēng sìn-gióng, che m̄-nā tuì kho-ha̍k lâi khoàⁿ ū toā chhò-gō͘ ê só͘-chāi, si̍t-chāi tuì Siōng-tè sī toā ê siat-to̍k. Che sī hām-lo̍h tī Sat-tàn ê khuí-kè ê pháiⁿ-kiáⁿ só͘ choè ê. Só͘-í lán tio̍h chiū kín lâi phò-hoāi chit hō ngó͘-siōng.