"Goá" m̄-sī goá ê
Tân Khêng-ku
1932.09, no. 570 (KCC, no. 80), pp. 25-27

Tiong-kok kó͘-chá ê si-koa ū chi̍t kù kóng, 「日出而作。日入而息。鑿井而飲。耕田而食。帝力于我何有哉。」 Chiàu téng-bīn bûn ē ì-sù, chiū-sī kóng, choè kang sī ka-kī, lim chia̍h ia̍h sī ka-kī, ta̍k hāng lóng sī ka-kī, kap pa̍t lâng choân-jiân bô koan-hē. Lâng tī sè-kan nā kó-jiân oē ka-kī choè, ka-kī chia̍h, lóng bián oá-khò pa̍t lâng, khiok thang kóng sī chin lí-sióng. Tuì chi̍t hong-bīn lâi siūⁿ, khiok ū-iáⁿ, bô-lūn sím-mi̍h lâng tāi-khài lóng sī ka-kī choè, ka-kī chia̍h, nā bô chhut-la̍t choè, ū sî chiū bô thang chia̍h. Chhin-chhiūⁿ chit khoán ê sū, m̄-hān-tiāⁿ lâng án-ni, liân koe-chiáu, thâng-thoā iû-goân sī án-ni. M̄-kú lán nā koh chim-chiok siūⁿ, lâng tiàm tī sè-kan koat-toàn boē-oē kan-ta chū-chok, chū-si̍t, in-uī lâng chi̍t-hong-bīn sī sêng-chiap chó͘-sian ê uî-bu̍t, só͘-í boē-oē thang kóng m̄-ài tuì pa̍t lâng the̍h mi̍h, in-uī lán nā lông bô oá-khò pa̍t lâng ê mi̍h, chiū boē tit thang oa̍h.
Lūn lâng, ū ha̍k-chiá kóng ū 3 hāng ê sū-gia̍p, ta̍k lâng tiāⁿ-tio̍h tio̍h choè--ê:
(1) Sêng-siū lâng ê mi̍h ê sū-gia̍p.
(2) Chè-chō mi̍h ê sū-gia̍p.
(3) Tio̍h hō͘ lâng ê sū-gia̍p.
Chiong téng-bīn só͘ kóng chit hāng, oāⁿ oē lâi kóng. Thâu-chi̍t hāng, chiū-sī choè kám-siā pò un ê goân-thâu; tē-jī hāng, chiū-sī hùn-tò͘ lô-le̍k; ia̍h tē-saⁿ hāng, chiū-sī tio̍h hōng-sū. Chiàu án-ni lâi khoàⁿ, sui-bóng lâng ka-kī oē chè-chok sím-mi̍h, ia̍h boē-oē chiâu-chn̂g choè ka-kī ê su-iú-bu̍t. Siat-sú nā kan-ta kò͘ ka-kī, sī tuì chêng-tāi ê lâng bông-un, koh ia̍h thang kóng tuì hō͘-tāi ê lâng bô chek-jīm. Nā chhin-chhiūⁿ chit hō lâng, boē kham-tit chheng-ho͘ kóng sī lâng, thang kiò hit hō lâng kóng sī jîn-luī ê kì-seng-thâng. In-uī lâng tī sè-kan, thang kóng bô lūn sím-mi̍h mi̍h lóng sī tuì pa̍t lâng sêng-siū lâi--ê, só͘-í eng-kai tio̍h chiong só͘ séng-siū lâi ê mi̍h, koh ke-thiⁿ thang pun hō͘ pa̍t lâng. Kan-ta lūn lán pún-sin ê sin-khu, mā sī choân-jiân m̄-sī chiàu-chn̂g sī lán pún-sin--ê, chi̍t-poàⁿ sī sio̍k tī chêng-tāi ê lâng--ê; koh chi̍t-poàⁿ, chiū-sī sio̍k tī āu-tāi ê lâng--ê. Lán sī khiā tī lióng-pêng ê tiong-kan.
Lūn chîⁿ-châi ia̍h sī chhin-chhiūⁿ án-ni, choân-jiân lán ka-kī boē-oē chè-chō chîⁿ, só͘ ū--ê, lóng sī pa̍t lâng ê, só͘-í tio̍h koh uī-tio̍h jîn-luī lâi ēng hit ê chîⁿ. Siat-sú lán nā-sī boē hiáu ēng chit khoán pa̍t lang8 thok lán khǹg ê chîⁿ, tī ū lī-ek lâng ê hong-bīn; chóng-sī tek-khak ū lâng oē thoè lán lâi ēng tī bô lō͘-ēng ê hong-bīn. Kàu bé, iû-goân sī khang-chhiú, in-uī lán sī khang-chhiú lâi, só͘-í beh khang-chhiú khì.
Lán ta̍k lâng put-chí o-ló hit ê hoat-bêng ông ài-te̍k-seng (Eidison), kóng i chin gâu, só͘ hoat-bêng--ê, lóng chin lī-ek sè-kan lâng. Koh i só͘ hoat-bêng--ê, ū kuí-nā chheng chéng-luī, chóng-sī i ka-kī m̄-káⁿ phín-phóng, koh m̄-káⁿ sêng-siū lâng ê o-ló. I bat kóng, lūn ú-tiū ê hông-tāi, chō-hoà ê sîn-pì, Siōng-tè ê bān koân-lêng, só͘-í tû-khí kám-un hâng-ho̍k í-goā bô pa̍t hāng. Chóng-sī pêng-siông ê lâng, khah siông nā ū tām-po̍h ha̍k-būn, chiū siⁿ-khí bô khiam-sùn; koh nā ū chîⁿ, chiū siⁿ-khí kiau-ngō͘; m̄-nā khoàⁿ lâng bô, liân Siōng-tè ê un, soà boē kì-tit. M̄-nā án-ni, soà boē kì-tit kóng hiah ê chîⁿ-châi sī ná chhut-goā ê lâng-kheh, hut-jiân lâi hioh tī i ê chhù, chá-bān hit ê lâng-kheh chū-jiân oē koh khí-sin khì pa̍t uī, gōng-gōng siūⁿ, ǹg-bāng i oē kap in tiàm kàu kiáⁿ-kiáⁿ sun-sun, si̍t-chāi chin khó-lîn. Lūn kàu chit khoán lâng ê gōng-siūⁿ, taⁿ lán pún-sin ia̍h sī án-ni, só͘-í ǹg-bāng tāi-ke oē hiáu o̍h ài-te̍k-seng, chai-iáⁿ ka-kī ê pún-hūn, chiū-sī só͘ tio̍h choè ê kang sī lô-le̍k, ia̍h lán choè oē kàu ê sū, sī sian-poè ê lâng ê tì-ìm, só͘ choè lâi sêng-kong, hó kiat-kó--ê, sī tio̍h choè hō͘-poè ê lâng ê lī-ek.
Chhin-chhiūⁿ kin-ná-ji̍t, lán oē tit-tio̍h thiaⁿ Chú ê Hok-im, thang tò-tńg chhē-tio̍h Thiⁿ Pē, lâi tit-tio̍h I ê pó-hō͘, thang thoat-lī ok-mô͘ ê chhiú-thâu, che lóng sī Chú ê un-sù, kap sian-poè ê tì-ìm. Só͘-í lán put-sî tio̍h siàu-liām tē-it chá thoân tō-lí lâi hō͘ lán Tâi-oân lâng ê Soan-kàu-su ê un-chêng chiah tio̍h, bián goá kóng, tāi-ke lóng chai-iáⁿ, chiū-sī Lâm-pō͘ Má Phok-sū, ia̍h Pak-pō͘ Kai Phok-sū. Pó-lô Sian-siⁿ kóng, "Goá iáu-kú teh oa̍h, m̄-sī iû-goân goá, chiū-sī Ki-tok tiàm tī goá teh oa̍h." Só͘-í bô lūn sī Má Phok-sū, á-sī Kai Phok-sū, in oē lâi chit ê soè-soè ê Tâi-oân thoân Chú ê tō-lí ê in-toaⁿ, lóng sī kap Pó-lô siāng cheng-sîn, koh-chài Lâm Pak le̍k-tāi lóng-chóng ê Soan-kàu-su, phah-sǹg ia̍h káⁿ sī siāng khoán.
Taⁿ lán só͘ tit-tio̍h--ê, sī tuì pa̍t lâng, só͘-í tio̍h chiong tuì pa̍t lâng sêng-siū lâi ê chin-lí, tio̍h kín koh pò hō͘ pa̍t lâng, thang hō͘ thian-kok ê ké-chí ná kiat ná choē, hō͘ Thiⁿ Pē tit-tio̍h êng-kng. Só͘-í lán ta̍k lâng nā ū chū-kak kóng, "Goá" m̄-sī goá ê, chiū-sī Ki-tok thoè sio̍k tò-tńg--lâi, só͘-í sī sio̍k tī Ki-tok--ê, tio̍h choè Ki-tok ê kang, nā-oē hiáu án-ni siūⁿ, chū-jiân ū hit khoán hōng-sū siā-hoē ê cheng-sîn kap hi-seng. Bô lūn beh kiàn-siat sím-mi̍h sū-gia̍p, bān-sū khí-thâu lân, só͘-í tio̍h keng-kè chin-choē ê kan-khó͘ kap thun-lún, chiah thang ǹg-bāng sêng-kong. Hô-hòng beh kiàn-siat cheng-sîn-chiūⁿ ê sū-gia̍p, sī ke kuí-nā pē koh-khah oh. Nā beh kiàn-tì cheng-sîn ê sū-gia̍p ê lâng, tek-khak tio̍h khoàⁿ bô ka-kī chiah oē ēng-tit.
Lán nā siūⁿ, tī 60 nî chêng ê Tâi-oân, thang kóng sī khah iá-bân bô khai-hoà. Tī hit sî-tāi, Kai Bo̍k-su ka-kī chìn-ji̍p Tâi-oân, chi̍t chhiú kia̍h bán chhuì-khí ê ki-khì, koh chi̍t chhiú the̍h Sèng-keng. Sui-jiân chèng-lâng kā i kong-kek, i ia̍h bô lún-neh, ū-sî siū chio̍h-thâu kòng, ia̍h bô kiaⁿ-hiâⁿ; ū-sî khùn tī lâng ê gû-tiâu piⁿ, i ia̍h bô oàn-giân; ū-sî bô khùn, bô chia̍h, bô só͘-chāi thang tiàm; i lóng bô sit-chì. Che kiám m̄-sī uī-tio̍h Kai Bo̍k-su ū chū-kak i pún-sin í-keng hiàn hō͘ Ki-tok, só͘-í i ê sin-khu m̄-sī sio̍k tī i pún-sin ê, sī-sio̍k tī Chú kap Tâi-oân ê Kàu-hoē ê mah? Pó-lô kóng, "Goá oa̍h, uī Ki-tok; sí, lâi tit-tio̍h lī-ek."
Hiān-sî tuì lán Pak-pō͘ lâi khoàⁿ, só͘ tē-it tio̍h toā siàu-liām ê Soan-kàu-su, sī Kai Bo̍k-su kap Gô͘ Ui-liâm Bo̍k-su, in-uī in m̄-nā chi̍t-sì-lâng uī Pak-pō͘ ê Kàu-hoē chhut-la̍t, sīm-chì uī lán Pak-pō͘ ê Kàu-hoē, liân in ê siáu-thé soà hi-seng lâi seng lâi bâi-chòng tī Pak-pō͘ ê tē-hā. In tī cheng-sîn-kài thang kóng ū toā seng-kong. Hit ê lí-iû, chiū-sī in ū khoàⁿ bô ka-kī, o̍h Chú ê bô͘-iūⁿ. Só͘-í lia̍t-uī khoàⁿ pó ê hiaⁿ-chí ah, lán nā-sī ū chīn-sim uī Chú kap uī kàu-hoē teh chhut-la̍t--ê, bô lūn siū sím-mi̍h khoán ê ap-pek, á-sī tú-tio̍h sím-mi̍h khoán ê chó͘-tòng, lán ia̍h m̄-thang sit-chì, chiong só͘ tio̍h choè ê kang tiong-tô͘ lâi soah. Chhiú gia̍h gû-loê-pē, m̄-thang kàu ta̍t hit ê chin ê bo̍k-tek-toē chiah thang soah. Sèng-keng kóng, uī-tio̍h gī hō͘ lâng khún-tio̍k, loé-mē, pháiⁿ-oē huí-pòng ê lâng ū hok-khì, si̍t-chāi ū-iáⁿ. In-uī lán ê Chú tāi-seng kiâⁿ án-ni, só͘-í lán tio̍h tè hit ê kha-pō͘ lâi kiâⁿ chiah ū hok-khì, koh ia̍h chiah thang chheng choè chin ê Ki-tok-tô͘.