Jîn-luī ê Ji̍t-thâu
Tân Khêng-ku
1932.02, no. 563 (KCC, no.73), pp. 17-18

(Soà-chiap chêng hō)
Koh lūn i ê chia̍h, ia̍h sī chin kán-tan, koh bô joā-choē. Chiàu i só͘ siūⁿ ta̍k-lâng lóng ū chia̍h siuⁿ kè-thâu. Koh i tiāⁿ-tio̍h nā chia̍h-pá, suî-sî chiū lī-khui cha̍ih-pn̄g toh , m̄-bat koh chē tī-hia lâi kóng-oē. I chi̍t-sì-lâng bô lim-chiú, put-kò ài chia̍h-hun, ia̍h koh ài lim kāu ê ko-pi-tê. Chiàu téng-bīn só͘ kóng lâi khoàⁿ, kiám-chhái ū lâng siūⁿ kóng, ài-te̍k-seng ê seng-gâi tek-khak sī chhin-chhiūⁿ ki-khì-tek--ê, kî si̍t tú sī tuì-péng, in-uī i iû-goân gâu kóng-chhiò, sī put-chí sim-sek ê lâng. Koh i sin-khu ê tāng-liōng kuí-nā cha̍p-nî kú ia̍h sī 175 pōng, lóng bô piàn-oāⁿ, chit ê sī tuì tī i gâu chiat-chè i ê chia̍h mi̍h só͘-tì. I bat kóng i tuì toā-hàn liáu, hō͘ iûⁿ-ho̍k-tiàm niû sin-thé choè saⁿ-khò͘ kan-ta chi̍t-pái nā-tiāⁿ, í-āu lóng sī ēng kū ê saⁿ hiahN khì pí nā-tiāⁿ, in-uī i ê sin-thé lóng bô-piàn-oāⁿ, tiāⁿ-tiāⁿ sī hit khoán, ia̍h m̄-bat khah puî, koh ia̍h m̄-bat khah sán. Siông-siong i ê bīn sī chhiò-iông. I iáu bē sí í-chêng, sui bóng sī lāu, iáu-kú koh teh sin hoat-bêng chi̍t-hāng, chiū-sī tuì chháu lâi chè-chō chhiū-lin, í-keng ū si̍t-giām koh sêng-kong, kan-ta koh teh gián-kiù beh hō͘ i kang-gia̍p hoà nā-tiāⁿ. I kap hit ê chu-tōng-chhia ông Hok-te̍k (Henry Ford) sī chì-hó ê pêng-iú. I tī Au-chiu toā chiàn-cheng ê sî, ia̍h ū hoat-bêng chin choē khoán saⁿ-thâi ê khì-khū. Só͘-í i ū tuì Bí-kok chèng-hú sàng choè tē-it koân ê hun-chiong.
Chit ê ài-te̍k-seng kin-á-ji̍t thong sè-kan ê lâng lóng teh siàu-liām i ê kong-tek. Chóng-sī nā lūn i soè-hàn ê sî, m̄-nā kan-ta uī-tio̍h sòng-hiong boē-tit thang tha̍k-chheh, kî-si̍t koh ia̍h sī uī-tio̍h i ê gōng kàu-ke̍k, i khí-thâu ji̍p Sió-ha̍k-hāu kan-ta nn̄g-ge̍h-ji̍t kú nā-tiāⁿ, chiū hō͘ ha̍k-hāu ê tong-kio̍k kā i thè-ha̍k, in-uī ta̍k ê sian-siⁿ toàn-tēng i tha̍k-chheh bô lō͘-ēng. Só͘-í ko͘-put-chiong thè-o̍h, liáu-āu i ê lāu-bú jia̍t-sim un-khûn kā i kà tām-po̍h ha̍k-būn choè ki-chhó͘, thàu kàu i sêng-kong ê kin-á-jit. I tī 1873 nî ū chhoā ke-āu, ia̍h ū siⁿ sì ê kiáⁿ, put-hēng i ê hū-jîn-lâng tāi-seng kè-óng, só͘-í tī 1886 nî koh kap chi̍t ê toā hù-ong ê cha-bó͘-kiáⁿ kiat-hun, ia̍h ū koh siⁿ chi̍t-lâm chi̍t-lú.
Lūn chit ê toā hoat-bêng-ka ê sū-chek m̄-sī pit só͘ siá oē liáu, put-kò sī kan-ta chiàu só͘ chai ê lâi siá tām-po̍h, kap sè-kài it-poaⁿ ê lâng lâi siàu-liām i ê kòng-hiàn ti lán jîn-luī hit ê toā kong-lô nā-tiāⁿ. I m̄ nā kan-ta gâu hoat-bêng, koh si̍t-chāi chin gâu ēng gâu lâng. I ê sin-piⁿ put-sî ū choē-choē ê choan-bûn-ka tī-teh, chin gâu kó͘-bú kap chí-tō, ia̍h koh chin hoaⁿ-hí thê-poa̍t hō͘-poè-chiá. I si̍t-chāi sī chi̍t ê tuì i ê chit-bū chīn-tiong kàu sí ê bô͘-hoān-chiá. Koh uī-tio̍h choân jîn-luī ū chiâu-chn̂g kòng-hiàn i choân cheng-sîn kap choân seng-khu.
Khoàⁿ i ê seng-gâi koh chi̍t-hāng thang hō͘ sè-kan it-poaⁿ choè lāu-bú ê lâng, tuì ka-kī ê kiáⁿ-jî thang khǹg chi̍t-tiám ê ǹg-bāng, sui-bóng soè-hàn ê sî khah ham-bān, ia̍h sī m̄ bián liâm-piⁿ chiū sit-chì, tī soè-hàn ê sî hō͘ lâng khoàⁿ bô lō͘-ēng, tha̍k-chheh chhin-chhiūⁿ boē khí, āu-lâi chiâⁿ-choè sè-kài-tek chhut-miâ ê lâng, si̍t-chāi chin choē. Put-kò hō͘ lán thang chai, choè hit khoán gû-gōng ê gín-ná ê sī-toā lâng, tio̍h ū ka-pē ê lô-le̍k kap khó͘-sim lâi ín-chhoā nā-tiāⁿ.
Phah-sǹg ài-te̍k-seng ê lāu-bú, tuì Sió-ha̍k-hāu ê sian-siⁿ thiaⁿ-kìⁿ kóng i ê kiáⁿ tha̍k-chheh bô lō-ēng, hit sî i ê sim-koaⁿ tek-khak chhin-chhiūⁿ beh piak-li̍h ê kan-khó͘. Chóng-sī i ê sim lóng bô oàn-hūn sian siⁿ, ia̍h bô sit-chì, kan ta chhoā tńg-khì un-khûn kà-sī. Só͘-í lán beh siàu-liām chit ê hoat-bêng ông, tek-khak ia̍h tio̍h toā-toā kám-siā i ê lāu-bú chiah ū ha̍p-gî.
Tī sè-kan bô hun-piat Tang-iûⁿ á-sī Sai-iûⁿ, bô lūn sím-mi̍h hong-bīn ê gâu-lâng, tiāⁿ-tio̍h tī i ê āu-bīn ū gâu ê lāu-bú tī-teh. Chhin-chhiūⁿ Bí-kok ê Tāi-thóng-léng Ui-ní-sùn, Lîm Khéng, á-sī Ná-phò-lûn, á-sī O͘-ko͘-su-teng, á-sī Bēng-chú chiah ê ê lāu-bú, lóng sī sè-kài-tek ê hiân-bió. I-goā iáu chin-choē kóng boē liáu.
Chit ê hoat-bêng ông ê chòng-sek sī chiàu Bí-í-bí-hoē ê lé-sek, ia̍h ū chhiáⁿ chit phài ê Bo̍k-su kā i su-hoē. (Oân)