1955 nî 11 goe̍h p.9
GIÁN-KIÙ: Sèng-keng kap sè-kài
(Tiong-ga̍k seng chok)

Lán ê Kū-iok goân-bûn sī Hi-pek-lâi bûn; Sin-iok sī Hi-lia̍p bûn, che tāi-ke lóng chai. Chóng-sī hiān-sî lán í-keng ū Tâi-oân-oē ê Sèng-keng, uī sím-mi̍h tong-sî thài ē hoan-e̍k Tâi-oân-oē ê Sèng-keng? Chiū-sī in-uī Sèng-keng tio̍h phó͘-ki̍p kàu thong sè-kài su-iàu tio̍h lóng bat Sèng-keng. Chit ê goân-chek tú-tú thang tuì Sèng-keng hoan-e̍k ê le̍k-sú lâi khoàⁿ chhut.
Tâi-oân oē ê Sèng-keng chū-jiân sī Tâi-oân tit-tio̍h hok-im thoân kàu í-lâi chiah sán-seng-ê, chhin-chhiūⁿ chit khoán hoan-e̍k ê kang-chok, tuì tī 19 sè-kí í-lâi hui-siông hoat-ta̍t. Kàu hiān-sî tī sè-kài-siōng, lán ê Sèng-keng í-keng hoan-e̍k chò 1000 goā chióng ê gú-giân. Chóng-sī nā tī 400 goā nî chêng, Sèng-keng tan-tan sī goân-bûn ê Hi-pek-lâi bûn Kū-iok, í-ki̍p Hi-lia̍p bûn Sin Kū-iok, í-ki̍p Lia̍p-teng bûn Sin Kū-iok jî-í. Koh chiah ê Sèng-keng uī-tio̍h Lô-má kàu-hoē kìm-chí pêng-siông ê lâng m̄-thang chū-iû tha̍k, koh tong-sî ìn-soat su̍t iáu-boē hoat-bêng, Sèng-keng lóng tio̍h oá-khò chhiú chhau, chiah ē thang chēng-ka, só͘-í hit ê phó͘-kip si̍t-chāi sī hui-siông iú-hān. Chóng-sī tuì chong-kàu kái-kek í-āu, Sèng-keng ê hoan-e̍k kap chhut-pán ti̍t-ti̍t hoat-ta̍t. Só͘-í hiān-sî í-keng phó͘-kip tī sè-kài-siōng.
Kî-si̍t Hi-lia̍p oē Kū-iok ê hoan-e̍k kin-pún chiū-sī uī-tio̍h ài hō͘ Sèng-keng ē thang sè-kài-hoà chiah sán-seng ê. Kū-iok hoan-e̍k chò Hi-lia̍p oē, hit ê kang-chok sī tī Chú-chêng 100 goā nî ê sî, in-uī Tē-tiong-hái sè-kài sī tī Hi-lia̍p bûn-hoà ê chi-phoè-hā. Hi-lia̍p gú sī tong-sî ê sè-kài thong-iōng-gú, só͘-í tī Ai-ki̍p ê A-le̍k-san-tāi hú ha̍k-būn ki-koan, tuì Iâ-lō͘-sat-léng phèng-chhiáⁿ 72 ê Iû-thài lâng ha̍k-chiá khì A-le̍k-san-tāi hú, chiong Hi-pek-lâi gú Kū-iok hoan-e̍k chò Hi-lia̍p gú. Hit ê bo̍k-tek bián-kóng, chiū-sī beh hō͘ Kū-iok ē thang thong-hêng kàu tī thong sè-kài. Chit pún kiò-chò Septuaainta, ì-sù sī 70, sī hiān-sî iáu teh ēng ê Hi-lia̍p gú Kū-iok.
Kàu tī Chú-āu 100 goā nî, Ki-tok ê chong-kàu hoat-tián tī Tē-tiong-hái sè-kài kok tē-hng. M̄-kú Sin-iok sī ēng Hi-lia̍p gú siá-ê, ū Hi-lia̍p gú Kū-iok kap Sin-iok, tī Tē-tiong hái sè-kài tong-jiân sī chin piān-lī, m̄-kú hit-sî Hi-lia̍p gú ê thong-hêng chiām-chiām siok-siáu. Lô-má tè-kok ê sè-le̍k kiông-sēng khí-lâi, Lô-má kok ê kok-gú, Lia̍p-teng gú chiām-chiām thong-hêng, Lia̍p-teng gú e̍k ê Sèng-keng chiū chiām-chiām su-iàu. Tuì án-ni tī 383-4 nî ê sî, Lô-má ê siu-tō-cheng Iâ-jiû-bí (Hieronimus Jerome) chiah hoan-e̍k Lia̍p-teng gú ê Sin Kū-iok. Chit pún chheh kiò-chò Vulgata (Bú-ka-tāi), goân-ì chiū-sī kong-ke thong-iōng. Bián kóng chiū-sī beh hō͘ thong sè-kài ê lâng kong-ke ēng ê ì-sù. Lô-má kàu-hoē kàu tī 1546 nî tāi hoē-gī ê sî, chiū tiông-sin chè-tēng chit ê Vulgata chò in ê kong-jīm ê keng-tián.
Lô-má kàu-hoē ē koh kong-jīm chit-pún Sèng-keng, hit ê tōng-ki ún-tàng sī khoàⁿ tong-sî chong-kàu kái-kek chiá chē-chē lâng liân-soà hoan-e̍k Sèng-keng. Goân-lâi in ê ì-sù chin bô ài Sèng-keng siuⁿ phó͘-ki̍p, só͘-í chiah koh tiông-sin chè-tēng chit pún Lia̍p-teng gú ê Sèng-keng, chò uí-it ê keng-tián. M̄-kú phó͘-ki̍p Sèng-keng ê iau-kiû, si̍t-chāi sī bô hoat-tō͘ thang chè-ap, chong-kàu kái-kek-chiá ke̍k-le̍k thê-chhiòng Sèng-keng ê koân-ui, soà chhiok-chìn Sèng-keng ê hoan-e̍k kap hoat-hêng ê kang-chok. Só͘-í tī 1380 nî, Eng-kok kái-kek ê sian-khu-chiá Iok-hān Ui-khek-li̍p-hu (John Wyclif) só͘ hoan-e̍k ê Sèng-keng chiū sán-seng. Liáu-āu Eng-gú ê Sèng-keng ū keng-koè toā sè kuí-nā pái ê siu-kái 1611 nî Eng-kok ê Khim-tēng-e̍k Sèng-keng Sèng-keng chiah chhut-hiān. Khim-tēng-e̍k ê Sèng-keng, sī Eng Ông Ngá-kok 1 sè tiàu-chi̍p 47 ê ha̍k-chiá, hiù-liáu 4, 5 nî ê kang-hu lâi oân-sêng--ê. Tuì hit-tia̍p kàu taⁿ, sui ū toā sió chē-chē pái ê kái-e̍k, chhin-chhiūⁿ 3 nî chêng tī Bí-kok, ū ēng toā kui-bô͘ ê ki-kò͘ kap kang-chêng lâi oân-sêng Phiau-chún kái-e̍k pán ê Sèng-keng, iáu-kú Khim-tēng-e̍k ê Eng-gú Sèng-keng, in-uī ì-sù chèng-khak, bûn-thé chong-tiōng, chí-tō sin-kàu kàu-hoē ê kòng-hiàn chin toā, só͘-í iáu-kú pó-chhî i ê koân-ui tī hiān-tāi sè-kài-siōng. Tú chhin-chhiūⁿ Lō͘-tek Má-teng e̍k ê Tek-kok gú Sèng-keng sio-siāng. Lō͘-tek Má-teng hoan-e̍k Sèng-keng sī tī 1521 nî, Ak-bo̍k-su hoē-gī kong-jiân tap-ho̍k Kàu-ông thiaⁿ ê sù-chiá, kóng i bē thang siu-hoê kái-kek kàu-hoē ê ì-kiàn liáu, beh tńg-khì pún-hiuⁿ, kàu poàⁿ-lō͘ hō͘ i ê kok-ông phài peng thau chhoā khì bih tī Wartburg siâⁿ pī-lān ê 9 ge̍h ji̍t kan só͘ oân-sêng--ê. Kàu hiān-sî iáu-kú sī Tek-kok gú Sin-kàu chu kàu-hoē só͘ thong-ēng, hit ê sìn-gióng kap ì-sù chèng-khak, bûn-thé chong-tiōng, tuì Sin-kàu ê kàu-hoē iā sī ū bē sǹg-tit ê kòng-hiàn.
Tuì chiah ê kái-kek-chiá thê-chhiòng Sèng-keng ê koân-ui koh chhiok-chìn Sèng-keng ê hoan-e̍k kap phó͘-ki̍p, ti̍t-ti̍t hoat-tián, iû-kî sī kàu 19 sè-kí Eng-kok ê Sèng-keng Kong-hoē sêng-li̍p í-lâi, Sèng-keng tuì sè-kài ê kòng-hiàn it-hoat kiông-hoà. Siāng-sî sè-kài tuì Sèng-keng ê i-chûn ê pit-iàu-sèng it-hoat thê-ko, hō͘ lán jú chai-iáⁿ si̍t-chāi sè-kài su-iàu Sèng-keng, Sèng-keng su-iàu sè-kài-hoà.