1956 nî 2 goe̍h p.4
Hōng-hián ê koé-chí (Tióng-êng Lú-o̍h Kì-liām-ji̍t)
(Lâu Chú-an chok)

Tī 70 goā nî chêng, lán Bó-hoē ê Lú Soan-tō-hoē ū chē-chē lâng hiàn-kim chò hái-goā soan-tō ê lō͘-ēng, koh ū saⁿ uī soan-kàu-su, chiū-sī Chu Ko͘-niû, Bûn ko͘-niû kap Bān Ko͘-niû hiàn-sin koè-lâi Tâi-oân. In kàu uī khai-sí kang-chok liáu-āu, bô kú chiū kám-kak iōng Ki-tok-kàu kàu-io̍k lú-chú ê pit-iàu. Chiū chhòng-siat chi̍t keng lú ha̍k-hāu tī Tâi-lâm ê Sin-lâu lāi. Che chiū-sī hiān-chāi Tióng-êng Lú-chú Tiong-ha̍k ê khí-thâu, tī 1887 nî 2 goe̍h 14 ji̍t khai-hāu, kàu taⁿ ū 69 nî ê le̍k-sú.
Tng-sî ji̍p ha̍k ê chu-keh kap tiâu-kiāⁿ chin kán-tan, chí-ū liû kha chiū khó-í. Sui-jiân án-ni, in-uī it-poaⁿ ê lâng khoàⁿ-khin lú-chú ê kàu-io̍k, chin chió lâng beh lâi tha̍k, khai-hāu hit nî, ha̍k-seng chí-ū 19 miâ.
Khí-chho͘ khai-pān ê sî-chūn, ha̍k-hāu chio-seng chin khùn-lân, koh ū kî-thaⁿ chē-chē kan-khó͘. Chóng-sī tāi-ke hi-seng khó͘-sim ū kè-ta̍t, bô kú ha̍k-seng ná ke-thiⁿ. Kàu tī Lô͘ Ko͘-niû chò hāu-tiúⁿ ê sî-tāi, chiū kám-kak hāu-sià bô kàu-gia̍h toā thang siu-iông lóng-chóng ê ha̍k-seng. Chiū kè-e̍k khí sin huā-sià kap thê-ko ha̍k-seng ê chuí-chún. Tī 1923 nî, tit-tio̍h bó-hoē kap tó-lāi iú-chì ê hiàn-kim, iok 6 bān kho͘, chiū tī Tang-mn̂g goā bé 3 kah ê thó͘-tē, iok 8000 phêⁿ, koh kiàn-tiok hiān-chāi ê hāu-sià, kàu taⁿ ū 38 nî kú. Chit ê hāu-tē tng-sî chi̍t phêⁿ chí-ū chi̍t-kak gîn, nā-sī hiān-chāi sī kè-ta̍t ū 300 kho͘.
Tī 15 nî chêng ū chē-chē hāu-iú hiàn-kim iok 2500 kho͘. Tng-sî Kéng Suī-chu Sian-siⁿ ke̍k-le̍k chú-tiuⁿ ēng chit phit chîⁿ bé thó͘-tē lâi chò ha̍k hāu á-sī hāu-iú-hoē ê lō͘-ēng. Chiū tī ha̍k-hāu ê keh-piah bé 500 phêⁿ ê thó͘-tē. Nn̄g nî chêng ū khí Tō͘ Ko͘-niû kì-liām lé-pài-tn̂g tī chit ê só͘-chāi. Chit tè tē tng-sî chi̍t phêⁿ 4 kho͘ gîn, nā-sī hiān-chāi pìⁿ chò chi̍t phêⁿ 300 kho͘ ê kè-ta̍t.
Lâm-pō͘ Tāi-hoē ū chí-tēng muí-nî 2 goe̍h tē jī lé-pài-ji̍t chò Lú-o̍h ê te̍k-pia̍t kì-liām ji̍t. Tī chit ji̍t kok kàu-hoē ê lé-pài hiàn-kim beh ēng chò Lú-o̍h ê lō͘-ēng. Kū-nî tō͘ lán kàu-hoē ê hiàn-kim kè-kiōng iok ū 10000 kho͘. Ha̍k-hāu lī-iōng chit ê hiàn-kim kap kî-thaⁿ ê chîⁿ-khoáⁿ bé chi̍t phit thó͘-tē, iok 1600 phêⁿ, tī ha̍k-hāu ê keh-piah. Bô phah-sǹg nn̄g goe̍h-ji̍t āu, chhī-chèng-hú hoat-piáu beh tī hū-kīn khí 100 keng ê kok-bîn chū-the̍h, só͘-í hū-kīn ê thó͘-tē chiū khí-kè kàu chi̍t phêⁿ iok 250 kho͘.
Koè-khì só͘ tú-tio̍h chiah ê sū-si̍t hō͘ goá siông-siông siūⁿ-tio̍h Iâ-so͘ só͘ kóng chi̍t kù oē, chiū-sī "Kìⁿ-nā uī-tio̍h goá ê miâ lâi hiàn ê, lóng beh tit-tio̍h 60 poē, 100 poē ê siu-sêng."
Í-siōng só͘ kì ê, lóng sī koan-hē bu̍t-chit-tek ê sū. Bu̍t-chit-siōng ê siu-sêng sui-jiân m̄-thang hut-lio̍k, nā-sī cheng-sîn-tek ê lī-ek sī koh-khah toā iàu-kín. Koè-khì 70 nî kú ê tiong-kan, tī pún-hāu pit-gia̍p ê ha̍k-seng iok ū 3500 miâ. Chiah ê hāu-iú ê tiong-kan chē-chē lâng, hiān-sî tī kàu-hoē, ka-têng kap siā-hoē the oa̍h-tāng hōng-sū. Choè tē-it pó-poè ê, chiū-sī ū chē-chē lâng khí-thâu ji̍p-ha̍k ê sî-chūn, m̄-chai chin-oa̍h ê Siōng-té, m̄ bat Iâ-so͘ kap I ê hok-im. Chóng-sī tī ha̍k-hāu ê tiong-kan tit-tio̍h tō-lí ê kà-sī, tit-tio̍h Iâ-so͘ chò in seng-gâi ê chí-tō-chiá, m̄-nā pún-sin tit-kiù, bat oa̍h-miā ê chin-lí, iā koh tńg khì liáu-āu ū ín-chhoā in ê ka-cho̍k kap chhin-chhek pêng-iú lâi kui Chú, tī in ê seng-oa̍h tiong ū pêng-an, ū hēng-hok, ū hōng-sū ê khoài-lo̍k, koh tuì chiong-lâi ū éng-oán-oa̍h ê hi-bāng. Che chiū-sī koè-khì 70 nî kú, tī ha̍k-hāu chē-chē sian-poè hiàn-sin ló͘-le̍k ê koé-chí. Koh iā sī ū lán kàu-hoē chē-chē thiàⁿ Chú ê hiaⁿ-tī chí-moē uī-tio̍h hak2-hāu hiàn-kim, hiàn sî-kan, hiàn pún-sin hi-seng ê kiat-kó͘. Ta̍k nî tī chhòng-siat kì-liām-ji̍t (2 goe̍h 14 ji̍t) ê sî, lóng ē siūⁿ-tio̍h chiah ê lâng lâi kám-siā Siōng-té, kám-siā in hi-seng hōng-sū ê cheng-sîn.
Taⁿ kin-nî 2 goe̍h tē jī lé-pái-ji̍t sī lán kàu-hoē uī-tio̍h pún-hāu ê te̍k-pia̍t kì-liām-ji̍t. ǹg-bāng ē koh tit-tio̍h chē-chē hiaⁿ-ché ê tông-chêng. Kin-nî tō͘ ê kàu-hoē hiàn-kim sī beh ēng chò kiàn-tiok kì-liām Bí Ko͘-niû ê tô͘-su-koán ê huì-iōng. Chhiáⁿ tāi-ke to-to oān-chō͘, koh sî-siông uī-tio̍h pún-hāu lâi kî-tó. Sī sim só͘ goān.