Tâi-oân Bîn-kan Chong-kàu tiong ê Thoân-soat
Niû Kú-têng
1966.01.01 P17-18
Tī kin-nî lán Tâi-oân ê kàu-hoē ū chi̍t ê le̍k-sú-tek ê toā khèng-chiok, chiū-sī khèng-chiok hok-im lâi Tâi chi̍t pah chiu-nî. Tuì chit ê ū ì-gī ê khèng-chiok í-āu, lán ê Chóng-hoē kap só͘ phoè-sio̍k ê kok Tiong-hoē ū uī-tio̍h Tâi-oân kàu-hoē beh chìn-ji̍p tī soan-kàu ê tē jī sè-kí teh toā chún-pī. Che chiàⁿ-sī Chóng-hoē, Tiong-hoē, thoân-kàu-chiá kap muí chi̍t ê sìn-tô͘ hiaⁿ-tī chí-bē tio̍h tâng-sim chhut-la̍t hùn-khí ê toā bo̍k-phiau.
Taⁿ tī chit ê chin iàu-kín ê soan-kàu ūn-tōng ê sî, lán tio̍h tāi-seng bêng-pe̍k lán ê soan-kàu tuì-siōng, te̍k-pia̍t lán Tâi-oân ê kàu-hoē sī tī Tâi-oân bîn-kan chong-kàu ê khoân-kéng tiong, án-ni, chiū chit ê bîn-kan chong-kàu ê khoân-kéng chiàⁿ-sī lán tē jī sè-kí ê soan-kàu tuì-siōng, in-uī án-ni, lán tio̍h tāi-seng gián-kiù chiah ê bîn-kan chong-kàu, jî-hō͘ lán chiah oē thang hiòng in soan-kàu.
Sió-tī uī-tio̍h chit ê iân-kò͘, chiū tuì kuí-nā nî chêng khai-sí so͘-chi̍p koan-hē Tâi-oân bîn-kan chong-kàu-tiong ê chu-liāu.
（註）：Chiàu Tâi-oân bîn-kan só͘ pài ê kî-si̍t boē-oē thang chheng-choè chong-kàu, in-uī Tâi-oân bîn-kan só͘ pài ê thang hun-choè sì khoán ê chông-pài.
1) Chiū-sī chū-jiân chông-pài（自然崇拜）. Che chiū-sī kóng pài chū-jiân-kài ê mi̍h, chhin-chhiūⁿ kóng pài Thài-iông-kong, ge̍h-niû-má, khoe-táu seng-kun（魁斗星君）, lâm-ke̍k seng-kun（南極星君）, pak-táu seng-kun（北斗星君）téng, khah chho͘-sio̍k ê iā ū sím-mi̍h chio̍h-thâu iâ, sím-mi̍h toā-chhiū kong, koh ū luî-kong, siám-tiān-pô͘ téng. Che lóng sī sio̍k tī chū-jiân chông-pài.
2) Chiū-sī uí-jîn chông-pài（偉人崇拜）. Che chiū-sī teh pài Tiong-kok le̍k-tāi tiong ê uí-jîn, chhin-chhiūⁿ Tāi-tō kong, Má-chó͘ pô, Koan-tè iâ, Khai-san ông téng.
3) Chiū-sī hoàn-sîn chông-pài（汎神崇拜）. Che chiū-sī kóng ta̍k hāng mi̍h to ū sîn, chhin-chhiūⁿ kóng í ū í-sîn（椅神）, tī ū tī-sîn（箸神）, kàu kū-le̍k ê 8 ge̍h 16 mî, ū lâng teh koan í-sîn kap tī-sîn, toh ū toh-sîn, bîn-chhn̂g ū chhn̂g-sîn, chàu ū chàu-sîn, khoàⁿ hoān só͘ ū ê lóng ū sîn, só͘-í tī nî-á choeh-á, á-sī chhoe-it cha̍p-gō͘, tio̍h chêng pài āu pài, kiaⁿ kìⁿ ū chi̍t hāng pài bô tio̍h.
4) Chiū-sī iu-lêng chông-pài（幽靈崇拜）. Che chiū-sī pài í-keng sí-khì ê lâng ê lêng-hûn, it-poaⁿ ê bîn-kan lóng siūⁿ choè í-keng sí-khì ê lêng-hûn ū chhiau-oa̍t-tek ê le̍k-liōng tī-the, só͘-í lâng sí-khì chiū chng sîn-chú khí-lâi pài, (koan-hē sîn-chú ū chi̍t ê thoân-soat, chiū-sī kóng Teng-lân khek-bo̍k uì tia-niû（丁蘭刻木慰爹娘). Teng-lân sī tiong-kok jī-sì hàu-soaⁿ tiong ê chi̍t ê, goân-pún sī choè put-hàu ê, tuì I ê chhiú chiah chō sîn-chú）. Iu-lêng chông-pài pû-tàn pài sîn-chú, tī chhoe-it cha̍p-gō͘ pài mn̂g-kháu, tī 7 ge̍h phó͘-tō͘, hàu hó hiaⁿ-tī-á, á-sī khan saⁿ-ko͘, mn̄g âng-î téng, che lóng sī sio̍k tī iu-lêng chông-pài.
Taⁿ Tâi-oân chit sì chióng ê chông-pài, pèng m̄-sī ū sím-mi̍h to̍k-li̍p hē-thóng, hoán-tńg sī lām-lām kiau-kiau choè chi̍t-hoé teh pài, chit khoán chí thang chheng-choè chông-pài, boē kham-tit chheng-choè chong-kàu. chóng-sī tī to͘-ha̍p siōng tī chia-nih chiām-sî kā I chheng-choè "bîn-kan chong-kàu." Tī goá só͘ so͘-chi̍p ê chu-liāu tiong, goá ū hoat-kiàn tio̍h chin sim-sek ê bîn-kan chong-kàu ê thoân-soat, só͘-í sió-tī siūⁿ beh chiong só͘ chéng-lí hó ê chi̍t-pō͘-hūn hoat-piáu tī chia-nih thang choè lán tāi-ke bêng-pe̍k lán ê soan-kàu tuì-siōng ê chham-khó.
（1）
Koan-hē Tāi-tō kong kap Má-chó͘ pô ê loân-ài sú.
Tī Tâi-oân nih ê bîn-kan chông-pài tiong, Má-chó͘ pô kap Tāi-tō kong ê biō chiàm tē it choē, chit nn̄g sin ê biō chha-put-to piàn-moá tī Tâi-oân choân-séng ê ta̍k ê só͘-chāi, chit nn̄g khoán ê biō tāi-khài lóng tī chheng-tiâu ê sî-tāi khí--ê, tng Chheng-tiâu sî-tāi ê Tâi-oân sī chi̍t chō bô khai-hoà ê hái-tó, tng-sî ê Tâi-oân tû-liáu sió-sò͘ ê seng-lí í-goā, tāi-pō͘-hūn chiū-sī thó-hái kap keng-lông. Tī thó-hái ê tiong-kan siông-siông oē gū-tio̍h hong-thai péng-chûn. Tī lio̍k-toē nih, in-uī tong-sî ê oē-seng bô hó, só͘-í siông-siông ū un-e̍k, chit nn̄g hāng chiū chiâⁿ-choè bîn-kan-tiong ê kiaⁿ-hiâⁿ. Koan-hē Má-chó͘ pô lâng chheng i choè hái-sîn, Tāi-tō kong lâng chheng i choè i-sîn, in-uī án-ni, chit nn̄g sin sîn-bêng chiū chiâⁿ-choè ha̍p tī hit ê sî-tāi ê lâng ê su-iàu. Tuì án-ni, lâng chiū khí chin-choē ê Tāi-tō kong biō kap Má-chó͘ pô biō (chheng choè Má-chó͘ keng) lâi teh kèng-pài, ǹg-bāng Má-chó͘ pô oē pó-pì in chhut hái pêng-an, iā ǹg-bāng Tāi-tō kong oē pó-pì hō͘ bîn-kan khah bô un-e̍k.
Taⁿ koan-hē Má-chó͘ pô sī sìⁿ Lîm miâ choè Be̍k（默）. I sī Sòng-tiâu Kiàn-liôn（建隆）goân-nî, iā sī A. D. 959 nî ê 3 ge̍h 23 ji̍t chhut-sì ê, koan-hē i khah siông-sè ê sū, tán-hāu āu-lâi chiah lâi kóng.
Koan-hē Tāi-tō kong, i sī sìⁿ Gô͘ miâ choè Pún（本）. Sī tī Sòng-tiâu Heng-kok（興國） 4 nî, chiū-sī A. D. 979 nî ê e ge̍h 15 ji̍t chhut-sì ê, in nn̄g ê to pîⁿ-pîⁿ sī Hok-kiàn séng ê lâng, thoân-soat kóng in nn̄g ê sí liáu-āu, put-sî chē hûn tī Tiong-kok ê Lâm-hái hoāⁿ kap Tâi-oân ê siōng-khong teh sûn-sī, nā ū gū-tio̍h hong-thai péng-chûn á-sī un-e̍k, chiū lo̍h-lâi kiù lâng. In-uī án-ni, in nn̄g ê sî-siông saⁿ kìⁿ-bīn, bô phah-sǹg, Tāi-tō kong khoàⁿ-kìⁿ Má-chó͘ pô ê suí soà it-kiàn chiong-chêng.
Ū chi̍t ji̍t, in nn̄g lâng koh tī sûn-sī tiong saⁿ gū, Tāi-tō kong chiū thàn ki-hoē hiòng toā i 20 hè ê Má-chó͘ pô kiû hun, chóng-sī siū Má-chó͘ pô ê kū-choa̍t, koh toā-toā kā i kàu-hùn chi̍t khùn, Tāi-tō kong ê sim sui-jiân chin siū-khì, chóng-sī kiaⁿ Má-chó͘ pô oē khì chàu Gio̍k-hông Siōng-tè, só͘-í m̄-káⁿ piáu-hiān chhut-lâi. Sui-bóng sī án-ni, Tāi-tō kong ê sim hui-siông m̄ kam-goān, chiū put-sî teh chhē ki-hoē thang pò-ho̍k Má-chó͘ pô, thang siau chi̍t ê hūn-khì.
Tú-hó hit nî ê 3 ge̍h 23 ji̍t, Má-chó͘ pô ê siⁿ-ji̍t kàu lah, Tāi-tō kong tī hûn-thâu téng khoàⁿ-tio̍h Má-chó͘ pô hō͘ lâng kng teh iû-ke chhut-sûn, Tāi-tō kong chiū siūⁿ kóng hó ki-hoē kàu lah, chek-sî si-tián i ê hoat-su̍t, lo̍h chi̍t tīn ê toā sai-pak-hō͘, chiong Má-chó͘ pô ak kah chi̍t sin tâm lok-lok, chhin-chhiūⁿ niáu-chhú-á poa̍h-lo̍h phun-kng, liân bīn-nih ê hoe-hún iā hoe lok-lok, chin liông-poē. Má-chó͘ pô chiū ut chńg-thâu-á chhui-sǹg, chiah chai sī Tāi-tō kong teh chok-koài ê, chím-á chiū oāⁿ i chhē ki-hoē beh lâi pò-ho̍k Tāi-tō kong.
Taⁿ kè-tńg-nî ê 3 ge̍h 15 ji̍t, Tāi-tō kong ê siⁿ-ji̍t kàu lah, Má-chó͘ pô tī hûn-thâu khoàⁿ tio̍h Tāi-tō kong iông-iông tek-ì hō͘ lâng kng i teh sûn-sī. Hit sî Má-chó͘ pô chiū si-tián i ê hoat su̍t, khí chi̍t tīn ê toā chūn hong, chiong chē tī kiō-lāi iông-iông tek-ì ê Tāi-tō kong ê o͘-se-bō kā I chhe tuì thô͘-kha lo̍h--khì. Tuì hit sî khí, Tāi-tō kong kap Má-chó͘ pô ê oan-siû ná kiat ná chhim, kóng kàu hiān-chāi iáu teh kè-sio̍k. Só͘-í kóng kàu Má-chó͘ pô siⁿ-ji̍t chiū it-tēng ū hō͘, kàu Tāi-tō kong siⁿ hit ji̍t chiū it-tēng ū thàu toā hong. In-uī án-ni, iā kóng Tāi-tō kong hong, Má-chó͘ pô hō͘. Tuì í-siōng ê thoân-soat tiong, lán thang khoàⁿ chhut in só͘ pài ê oân-choân sī lâng, m̄-sī sîn, in-uī lâng chiah ū loân-ài ê su-siúⁿ, iā chiah ū hit hō saⁿ khioh-hūn, saⁿ pò-ho̍k ê su-siúⁿ. Tuì án-ni, nā siūⁿ-tio̍h lán ê Chú tī si̍p-jī-kè téng iáu teh thoè tèng I tī si̍p-jī-kè ê tuì-te̍k kî-tó kóng, "Pē ah, sià-bián in, in-uī in só͘ choè ê in m̄-chai." Che thang hō͘ lán siūⁿ kàu Siōng-tè ê khoan-iông kap lîn-bín.
(Thāi-sio̍k)
