Tâi-oân Bîn-kan chong-kàu tiong ê Thoân-soat (2)
Niû Kú-têng
1966.01.15 P.8-9

In-uī í-siōng ū kóng Tāi-tō kong kap Má-chó͘ pô ê loân-ài sú, só͘-í chit sî beh chiong Má-chó͘ pô kap Tāi-tō kong ê thoân-soat hun-piat lâi kóng.
Koan-hē Má-chó͘ ê thoân-soat chin-choē khoán, kî-tiong ū chin-choē chha-put-to boē siong-sìn tit ê thoân-soat iā boē chió. Chóng-sī sió-tī chia-nih tāi-seng lâi kóng chhut I chin-si̍t ê le̍k-sú, í-āu chiah lâi kóng I ê thoân-soat.
Lán téng-bīn í-keng ū tām-po̍h kóng kè Má-chó͘ sī chhut-sì tī Sòng thài-chó͘ Kiàn-liông（建隆） goân-nî, chiū-sī A. D. 959 î, kàu hiān-chāi tú-hó sī 1006 nî chêng, I chhut-sì ê só͘-chāi sī Hok-kiàn séng Heng-hoà hú Hú-tiân koān Bî-chiu tó（福建省興化莆田縣湄洲島）, i ê lāu-pē sī miâ Lîm Î-khak（林惟？）, teh choè To͘ Sûn-koaⁿ. Má-chó͘ sī i ê tē 6 ê cha-bó͘-kiáⁿ, in-uī chhut-sì í-āu keng-kè chiâⁿ ge̍h ji̍t lóng bô háu, in lāu-pē chiū kā I hō miâ choè Lîm Be̍k（林默）, āu-lâi lâng chheng i choè Be̍k-niû, tī 8 hè ê sî chiū ji̍p su-o̍h-á tha̍k-chheh, thiaⁿ kóng chū soè-hàn chiū put-chí chhong-bêng, koh chin hó kì-tî, nā kè ba̍k kè chiū lóng bô boē kì-tit, iū-ko chin gâu pang-chān lāu-bú ê kang-chok, só͘-í chi̍t ke ê lâng lóng chin thiàⁿ i .
Ū chi̍t pái, I ê lāu-pē kap I ê hiaⁿ-ko chē chûn chhut-goā, chin put-hēng, tī beh tńg-lâi ê sî gū-tio̍h hong-thai péng-chûn, chí-ū i ê hiaⁿ-ko tit-tio̍h kiù tò-tńg lâi, lāu-pē soà sit-chong, i thiaⁿ tio̍h chit ê sū chin toā siong-sim. Kàu i 13 hè ê sî, chiū koat-ì ha̍k-si̍p Tiong-I, tuì I ê chhong-bêng kap jīn-chin, chiū I ê i-tō put-chí ko-bêng khí-lâi, tng-sî it-paoaⁿ-tek bô ū oē-seng siông-sek kap i-ha̍k tì-sek. Só͘-í ū chin-choē pîn-bîn, tú-tio̍h phoà-pīⁿ lâi sí. Be̍k-niû chin tông-chêng in, chīn-la̍t lâi pang-chān i-ti in, só͘-í siū tio̍h it-poaⁿ lâng só͘ o-ló kap chun-kèng.
Chóng-sī tuì i ê lāu-pē sí liáu-āu, i ê lāu-bú iā uī-tio̍h hoân-ló khí phoà-pīⁿ, sui-jiân siū tio̍h jî-lú ê hōng-thāi iā bô chhái-kang, chiū lī-khui sè-kan lah. Hit-tia̍p í-āu, Be̍k-niû sî-siông ba̍k-sái lâu moá-bīn, put-sî to teh siūⁿ i ê pē-bú, sīm-chì tī bîn-bāng ê tiong-kan iā teh háu i ê pē-bú.
Tú-tú Be̍k-niû 27 hè hit nî ê Tiông-iông-choeh, ta̍k ê lâng to khì peh soaⁿ, Be̍k-niû iā kap lâng khì peh. Tng I peh kàu koân-soaⁿ ê sî, khoàⁿ kàu lâm-hái ê hong-éng, chiū koh siūⁿ kàu in lāu-pē put-hēng ê sî, ǹg lâm-hám toā khàu, khàu kàu chū-chè put-chū, chiū ǹg lâm-hái ê toā-éng tiong thiàu lo̍h-khì, tuì án-ni kiat-sok liáu I 27 nî ê jîn-seng, hit nî tú sī Iong-hi Teng-hāi nî（雍熙丁亥年）. In-uī I pêng-siông sî hō͘ lâng thiàⁿ-sioh chun-kèng, lâng chiū kóng I sī tī Tiông-iông hit ji̍t chiūⁿ thiⁿ khì. Koan-hē i ê le̍k-sú sī chin--ê, sī āu-lâi ê lâng chhut tī chun-kèng ê sim lâi chō--ê.
Só͘-í ū lâng kóng tng I ê lāu-pē kap hiaⁿ-ko gū-tio̍h hong-thai péng-chûn ê sî, Be̍k-niû teh chit-pò͘, chek-sî I ê sin-hûn khì lâm-hái kiù i ê hiaⁿ-ko, hit sî kóng i chhin-chhiūⁿ sîn--khì, á-sī chhin-chhiūⁿ khùn--khì, kàu chhíⁿ lâi ê sî lâng mn̄g i, I chiah kóng sī khì kiù i ê hiaⁿ-ko. Khó-sioh kiù i ê lāu-pē kiù bô tio̍h, thoân-soat tiong kóng i siông-siông chhin-chhiūⁿ án-ni khì kiù péng-chûn ê lâng, āu-lâi chiah siū chheng choè Hái-sîn. Koh kóng ū hî-chûn tī chhut-hái tiong gū-tio̍h hong-thai ê sî, kiàn kiû Má-chó͘ pó-pì, chiū tī chûn-phâng téng khoàⁿ-kìⁿ ū hé-chhiⁿ phi̍h-phia̍k-kiò, thó-hî lâng kóng, che chiū-sī Má-chó͘ lâi teh-beh kiù in ê kì-hō. Koh thoân-soat kóng, tī Sòng, Goân, Bêng, Chheng téng, kok tiâu ê tiâu-têng nā phài sú-chiat khì Ji̍t-pún, á-sī Liû-khiû ê sî, in ê chûn nā gū-tio̍h hong-thai, chiū ū chi̍t tuì âng-teng tī chûn-chêng chhoā-lō͘, hō͘ in an-jiân chhut hiám.
Koh ū thoân-soat kóng, tng Sòng-tiâu Ko-chong ê sî, ū Kim-jîn lâi chhim-hoān Tiong-goân, kóng Ko-chong tuì Lêng-pho͘ lo̍h chûn beh siám-pī, chóng-sī Kim-peng tuì āu-bīn ti̍t-ti̍t tui, kóng hut-jiân-kan hái-tiong khí chi̍t tīn ê sîn-hong, chiong Kim-chûn chhe hoan-kè, Ko-chong ê chûn chiah an-jiân chhut hiám, uī-tio̍h án-ni, Sòng-tiâu Ko-chong chiah hong Be̍k-niû choè thài-hō͘, koh kun-kú Phîⁿ-ô͘ kí-lio̍k（澎湖紀略）ê kì-chài kóng, kàu muí nî ê 3 ge̍h 23 ji̍t Má-chó͘ siⁿ hit ji̍t, kóng toā hái-iûⁿ ê toā-hî, sió-hî lóng chū-chi̍p kàu Phîⁿ-ô͘ ê Má-chó͘ biō chêng lâi tiâu-pài Má-chó͘, kóng liân keng-hî iā hêng-hong chok-lōng lâi pài Má-chó͘. Koh thoân-soat kóng, Tâi-pak Koan-tō͘ ê Má-chó͘ biō lo̍k-sêng ê sî, ū chiân chheng, chiâⁿ bān ê hái-hî tè lâu kàu Má-chó͘ biō-chêng, se̍h chi̍t lìn chiah koh tè lâu siû chhut-khì, chiah ê lóng sī uī-tio̍h chun-kèng Be̍k-niû siⁿ chhut-lâi ê thoân-soat
Tng Iong-hi Teng-hāi nî ê Tiông-iông-choeh, Be̍k-niû uī-tio̍h iu-siong pē-bú kè-thâu, tuì soaⁿ-téng thiàu chuí chū-sat, in hiuⁿ-lí ê lâng chiū uī I khí biō, chheng i choè Thong-hiân Sèng-lú（通賢聖女）. Siau-sit thoân kàu tiâu-têng, hông-tè chiū hong i choè "Hui"（妃）. Kàu Goân-tiâu chiū ka hong i choè "Thian-hui"（天妃）. Kàu Bêng-tiâu ê sî, chiū ka hong I choè "Sèng-hui"（聖妃）. Kàu chheng-tiâu ê sî chiah thek-hong i choè "Thian-siōng Sèng-bú"（天上聖母）.
Lán khoàⁿ tī Tâi-oân Má-chó͘ biō ê bêng-chheng ū kuí-nā khoán, chhin-chhiūⁿ ū "Thian-hō͘-keng," "Thian-hui biō," iā ū "Má-chó͘-keng" téng. Ká-sú tī sio-siāng chi̍t ê toē-thâu ū nn̄g keng í-siōng ê sî, chiū miâ choè "Hok-an-keng" á-sī "Phó͘-chè-tiān," á-sī "Kóng-chè-keng" téng, bô sio-siāng ê biō miâ.
Tī Tâi-oân choè chá khí ê Má-chó͘ biō, thang kóng sī Phîⁿ-ô͘ ê "Thian-hō͘-keng," i ê kiàn-siat sî-kî tāi-khài tī Bêng-sîn chong Bān-le̍k（明神宗萬曆）í-chêng, goân-in sī Tiong-kok hî-bîn lâi Phîⁿ-ô͘ tēng-ku ū khah chá Tâi-oân 50 nî ê iân-kò͘, tû-liáu Phîⁿ-ô͘ ê Thian-hō͘-keng í-goā, choè chá ê chiū-sī Tâi-lân An-pêng ê "Khai Tâi Thian-hō͘-keng," thiaⁿ kóng che sī Tīⁿ Sêng-kong tī Eńg-le̍k（永曆） 15 nî tuì Hô-lân toa̍t-hoê í-āu ê Eńg-le̍k 22 nî, i ê chûn-tuī tuì Bî-chiu sū（湄洲嶼）ê Má-chó͘ biō tiong toà--lâi, siōng-chhiáⁿ kóng sī khí tī Hô-lân chèng-hú só͘ khí ê Ki-tok-kàu lé-pài-tn̂g ê jiah, (chit keng lé-pài-tn̂g tī Tīⁿ Sêng-kong beh chiūⁿ-lio̍k ê sî tio̍h phàu-tān pháiⁿ-khì). Tuì chit-tia̍p í-āu, Má-chó͘ biō chiah khí tī Tâi-oân ê ta̍k só͘-chāi, chhin-chhiūⁿ tī Hōng-soaⁿ, Tâi-lâm, Pak-káng téng, to sī tuì chit keng hun-khui chhut-khì ê, che in kiò-choè "Hun-lêng"（分靈）. Chit chióng "Hun-lêng" ê hong-hoat, chí-ū sī the̍h koá kū biō ê hiuⁿ-hu, koh chha̍k chi̍t sin sin （新）ê siōng, án-ni chiū thang lēng-goā koh siat chi̍t keng Má-chó͘ ê biō. Siōng-chhiáⁿ iā kóng sī kap An-pêng ê khai Tâi Thian-hō͘-keng pó-chhî hiat-thóng koan-hē, koh An-pêng khai Tâi Thian-hō͘-keng sī tuì Bî-chiu（湄洲嶼）lâi ê, tuì án-ni, lóng ū hiat-thóng koan-hē, chit chióng hiat-thóng koan-hē, iā kiò-choè Phài-seng koan-hē（派生關係）. Só͘-í nā gū-tio̍h An-pêng ê khai Tâi Thian-hō͘-keng teh choè chiò ê sî, chiū chiah ê Phài-seng koan-hē ê Má-chó͘ biō tio̍h kng in ê ngó͘-siōng khì An-pêng hoē-chi̍p, che sī in chiàu-siông ê lē. āu-lâi khai Tâi Thian-hō͘-keng ê Má-chó͘ khì hō͘ Bî-chiu-sū thó tò-khì, tuì án-ni, Tâi-lâm Koan-tè-biō piⁿ hit keng Thek-kiàn Thian-hō͘-keng（勅建天后宮）piàn choè tē it chá ê. Chit keng Thek-kiàn Thian-hō͘-keng sī Si Lông（施琅）pêng Tâi í-āu, chiong Tâi-lâm kū Lêng-chēng ông hú （寧靖王府）kái kiàn choè Má-chó͘ biō. Só͘-í chheng-choè（勅建天后宮）. Thek-kiàn Thian-hō͘-keng, liân Tâi-oân chheng-choè choè toā ê Pak-káng Má-chó͘, keng-kè kuí nî tio̍h chi̍t pài kng lâi tiâu-pài Thek-kiàn Thian-hō͘-keng ê Má-chó͘.
Í-siōng tāi-khài sī chiong Má-chó͘ ê chin-si̍t le̍k-sú kap āu-tāi ê lâng só͘ chō ê thoân-soat, í-ki̍p koan-hē Má-chó͘ biō ê sū kán-tan kóng liáu. （Thāi-sio̍k）