Tâi-oân Bîn-kan Chong-kàu tiong ê Thoân-soat (4)
Niû Kú-têng
1966.02.15 P14-16
Ngó͘-hú chhian-soè ê thoân-soat
Tâi-oân ê hong-sio̍k chin bê-sìn, in-uī án-ni, biō-sī te̍k-pia̍t choē. Tī Bîn-kok 19 nî 12 ge̍h, ji̍t-pún lâng ū tiāu-cha choân Tâi-oân sī-biō ê só͘-gia̍h, kè-kiōng ū 3661 keng, chiàu só͘ kì-lio̍k I ê hun-luī chhin-chhiūⁿ ē-bīn: Ho̍k-sāi Hok-tek chèng-sîn(福德正神), chiū-sī Thó͘-tī kong ê ū 674 keng, kan-ta Tâi-lâm koān ē í-keng ū 258 keng. Ho̍k-sāi Ông-iâ ê Ông-iâ biō(chiū-sī ho̍k-sāi Ngó͘-hú chhin-soè ê biō), ū 534 keng. Ho̍k-sāi Thian-siōng sèng-bó(天上聖母) chiū-sī Má-chó͘ ê biō, ū 300 goā keng. Chiah ê thóng-kè sò͘-jī sui-jiân ū khah kū lah, chóng-sī chin khak-si̍t. Kong-ho̍k āu bîn-kan chong-kàu ū toā heng-khí, kàu hiān-sî iáu bē ū sin ê choân-poâⁿ-tek ê thóng-kè, chí chai-iáⁿ tī Bîn-kok 53 nî 7 ge̍h 15 ji̍t í-chêng, tuì Tâi-lâm chhī-chèng-hú só͘ teng-kì ê sī-biō, kan-ta Tâi-lâm chhī-lāi í-keng ū 167 keng.
Tī chiah ê choân-séng sī-biō ê sò͘-liōng tiong tû liáu Thó͘-tī kong biō tē it choē, í-goā tē 2 choē ê chiū-sī Ông-iâ biō, iā chiū-sī chit pái só͘ beh kóng ê Ngó͘-hú chhian-soè ê biō, kî-tiong Tâi-lâm-koān lāi ū beh kah 100 keng ê choē, tē 3 choē chiū-sī Má-chó͘ pô ê biō, Pó-an-keng pâi tī tē 8, Chó͘-su biō chiah pâi tī tē 10 uī ê choē. Tī Hûn-kîm, Tâi-lâm nn̄g koān iân-hái ê ku-bín lóng teh ho̍k-sāi Ngó͘-hú chhian-soè, siōng-chhiáⁿ muí chi̍t keng Ngó͘-hú chhian-soè biō ê hiuⁿ-hé to put-chí heng. Chhin-chhiūⁿ Tâi-lâm-koān Pa̍k-mn̂g-hiong O-liâu-chhoan ê Lâm-khun-sin biō(台南縣北門鄉蚵寮村南鯤鯓廟), á-sī Moâ-tāu ê Tāi-thian-hú(麻豆的代天府), lóng sī sio̍k tī Ngó͘-hú chhin-soè ê hêng-keng (kán-chheng Ông-iâ biō). Ông-iâ biō só͘ ho̍k-sāi ê sîn, i ê sìⁿ kok keng biō lóng bô siān. Ū lâng kóng chóng-kiōng ū 136 sìⁿ, iā ū lâng kóng sī 36 sìⁿ, kî-tiong só͘ ho̍k-sāi ê sī " Lí, Tî, Gô͘, Hoān, Chu" (李,池,吳,范,朱). Chit gō͘ sìⁿ ê choè tē it choē, siōng-chhiáⁿ chheng choè "nogú uī it thé," iā chheng choè "ngó͘ Ông-iâ," á-sī "Ngó͘-hú chheng-soè." Chóng-sī kî-tiong iā ū chí ho̍k-sāi chi̍t nn̄g uī ê Ông-iâ ê biō iā boē chió, chit chióng ê biō tāi-khài chheng-choè " bó͘ Ông-iâ biō", á-sī "jī Ông-iâ biō," chhin-chhiūⁿ tuì Tâi-lâm beh khì Eńg-khong ê tô͘-tiong ū chi̍t keng kiò-choè "Jî-ông biō," liân hit ê só͘-chāi iā kiò-choè Jî-ông. Tāi-lâm-chhī Sêng-kong-lō͘ Tāi-tō kong biō, sai-pêng-bīn ê chi̍t tiâu hāng-á-lāi, iā ū chi̍t keng "Sam-iâ-keng"(三爺宮)téng, che lóng sī Ông-iâ biō.
Ông-iā biō kò͘-sū ê khai-sí
Koan-hē Ông-iâ biō ê kó͘-sū kap thoân-soat sī án-ni: Kóng tī Sòng-tiâu(宋朝), ū lâng kóng sī Tông-tiâu(唐朝)ê sî-tāi, tī Hok-kiàn ê toē-hng ū "Lí, Tî, Gô͘, Hoān, Chu" téng, 5 uī ê chheng-liân, in-uī in tāi-ke chêng tâu ì ha̍p, só͘-í chiū kiat-bêng choè siⁿ sí chi kau, kî-tiong hit ê sìⁿ Lí ê sī khah choē hè, chiū pâi tī tē it ê, in 5 lâng saⁿ bián-lē, saⁿ-kap gián-kiù. Kàu "Tāi-pí" (大比)ê nî (sī khó-kàu ê nî), gō͘ ê lâng lóng tiòng tio̍h chìn-sū, tī kiaⁿ-siâⁿ choè koaⁿ. Kho kóng, kap in siāng-sî ū 260 miâ tiòng chìn-sū, che iā chiâⁿ-choè 260 ê Ông-iâ ê goân-in, (chit ê sò͘-jī ū mâu-tún, in-uī tī Tiong-kok ê le̍k-sú siōng bē bat ū tī chi̍t pái thâi-sí 360 ê sin chìn-sū ê hông-tè, koh tāi-khài muí pái só͘ oē thang lio̍k-chhú ê chìn-sū chí sī 2,30 lâng nā-tiāⁿ, thái oē ū 360 ê lâng siāng-sî tiòng tio̍h chìn-sū ê lí-khì). In to lóng sī hui-siông ê chīn-tiong, in-uī án-ni, in chiū siū hiah ê guî-hāi kok-ka bîn-cho̍k ê kan-sîn khoàⁿ choè gán-tiong-ten, chiah ê kan-sîn chiū siūⁿ pān-hoat, beh lâi hām-hāi in. Chiū chàu hông-tè, kóng in teh thong te̍k-kok, tio̍h koáⁿ-kín chiong in chián-tû, kok-ka chiah oē thài-pêng. Tong-sî ê hông-tè in-uī sī hun-kun, chiū thiaⁿ chiah ê kan-sîn ê oē beh chiong in chám-sí, kai-chài tiâu-têng tiong ê tāi-sîn khó͘-khó͘ pó-chàu, chiah sià in bián sí, kā in koaiⁿ tī thô͘-lô ê lāi-bīn. Chóng-sī hiah ê kan-sîn kiaⁿ-liáu āu-lâi nā hō͘ in chhut kaⁿ, oē tuì in put-lī, chiū boé thong ga̍k-koaⁿ ín hô-chuí ji̍p thô͘-lô, chiong in lóng chóng im sí tī thô͘-lô͘ ê lāi-bīn. āu-lâi hông-tè chiah chai chiah ê chìn-sū sī chīn-tiong ê, chí sī siū kan-sîn ê hām-hāi ê, chiū chin hō͘-hoé, chiong hāi in ê kan-tóng chhú-koat, āu-lâi chiū hong chiah ê chìn-sū ê koaⁿ-uī.
Ngó͘ ông siū phài tńg-lâi pún só͘-chāi
Í-hā ê thoân-soat put-chí hong-tông, kóng chiah ê chìn-sū sí liáu, in ê oàn-khì chiūⁿ kàu thian-têng, Gio̍k-hông siōng-tè hia-nih, tuì án-ni Gio̍k-hông siōng-tè chiū kā in hun-piat hong ông, sūn-soà bēng-lēng in lo̍h-lâi hoān-kan pó kok, oē bîn, tāi thian sûn-siù(代天巡狩), tī muí nî in ngiâ Má-chó͘ á-sī sím-mi̍h lāu-lia̍t ê sî, lán oē thang khoàⁿ tio̍h siá "Tāi thian sûn-siù" ê toā hoâiⁿ-kî, che kóng sī Gio̍k-hông siōng-tè hong in ê koaⁿ-hâm, chiū-sī kóng thoè thiⁿ sûn-sī, ko͘-siú ê ì-sù. ēng án-ni lâi teh thoè Gio̍k-hông siōntè kám-chhat bîn-kan siān-ok. Kî-tiong chit gō͘ ê sìⁿ "Lí, Tî, Gô͘, Hoān, Chu" ê ông-iâ siū phài tńg-lâi tī Hok-kiàn-séng, tam-jīm tû chai bia̍t hō ê kang-chok, tông-sî iā thang siū bān peh-sìⁿ ê chông-pài. Tuì án-ni, Hok-kiàn-séng ta̍k só͘-chāi to ū in ê biō, in-uī Tâi-oân iā sī Hok-kiàn koán lāi ê chi̍t ê tó-sū, koh Tâi-oân ê peh-sìⁿ choē choē lóng sī tuì Hok-kiàn-séng lâi ê, só͘ í choē-choē lóng teh pài chiah ê ông-iâ.
Sàng ông-chûn ê iû-lâi
Taⁿ koan-hē Tâi-lâm-koān hā Pak-mn̂g-sū ê Khun-sin biō, sī Tâi-oân chiah ê Ông-iâ biō tiong choè chá ê, sī kiàn-li̍p tī Khong-hi(康熙)ê nî-kan, iā sī choân-séng kui-bô͘ choè toā, le̍k-sú choè kú ê. Tâi-oân ê Ông-iâ biō, goân-lâi sī kiò-choè Un-sîn biō(瘟神廟), hit ê goân-in sī muí keh saⁿ nî tuì-bīn hoāⁿ ê Choân-chiu(泉洲), Chiang-chiu(漳洲)tio̍h sàng koáⁿ-tio̍k un-e̍k ê ông-chûn chi̍t pái, che kiò-choè sàng ông-chûn(送王船), chiah ê ông-chûn lâu lâi kha̍h tī Tâi-oân sai-hoāⁿ ê só͘-chāi, in-uī chûn-lāi ū ông-iâ ê ngó͘-siōng, só͘-í kìⁿ-nā kha̍h-tio̍h ê só͘-chāi, hit toē-hng chiū uī-tio̍h hit sin ông-iâ khí biō.
Moâ-tāu Tāi-thian-hú biō ê hong-tông kò͘-sū
Koan-hē Moâ-tāu ê Tāi-thian-hú biō ê kiàn-siat ū chi̍t toāⁿ hong-tông kò͘-sū, chiū-sī kóng Ngó͘-hú Ông-iâ siūⁿ tio̍h Tâi-oân sī I ê koán-khu, koh chá-sî ê Tâi-oân iā chheng-choè "Hông-lâi sian-tó." San bêng chuí siù jîn-kia̍t toē-lêng(人傑地靈), chiū siūⁿ beh lâi tiàm Tâi-oân. In chiū piàn choè gō͘ ê lāu-lâng lâi kàu Tâi-oân, chi̍t bīn siūⁿ beh chat-cha Tâi-oân ê siān-ok, koh chi̍t bīn sī siūⁿ beh chhē chi̍t ê hó hong-suí toē, thang kiàn-li̍p Ông-iâ biō. In gō͘ ê lâng ti̍t-ti̍t chhē kàu Moâ-tāu ê káng-kháu, khoàⁿ kóng hit ê toē ê hong-suí chin hó, chiū koat-ì beh tī hia-nih toà lo̍h-khì. In chiū tī chi̍t ê chin àm ê lo̍h-hō͘ mî, ji̍p-khì chi̍t keng thó͘-lâng teh siám-pī iá-siù ê chháu-liâu lāi, beh kā hit ê chú-lâng chioh hioh chi̍t mî, hit ê chú-lâng khoàⁿ in gō͘ ê lâng ê siòng-māu chin ū sian-khì(仙氣), chiū hó-lé khoán-thāi in. Kàu keh chá-khí, chú-lâng chin chá chiū siūⁿ beh khí-lâi chiap-la̍p in ê sî, í-keng bô khoàⁿ-kìⁿ lâng, chí-ū khoàⁿ-kìⁿ gō͘ sin ông-iâ ê ngó͘-siōng tī toh-ni, chim-chiok khoàⁿ-māi, kóng kap hit gō͘ ê lāu-lâng ê bīn chin sio-siāng, chiū chiong chit ê sū tuì toē-hng ê lâng kóng, chiū hoat-tōng khí biō ho̍k-sāi Ngó͘-hú chhian-soè, í-āu muí nî ê 3,4 ge̍h ê sî chiū toā kú-hêng chè-tián.
Sîn-kùn chō-sêng ê pi-ai
Goá siūⁿ í-siōng chit ê hong-tông kò͘-sū, ún-táng sī sîn-kùn uī-tio̍h beh thàn-chîⁿ só͘ siⁿ khí ê iâu-giân, hit ê sū-si̍t sui-jiân bô tàng khe-khó, chóng-sī tuì hiān-chāi sîn-kùn uī-tio̍h thàn-chîⁿ chiah thoân-chhut iâu-giân ê sū-si̍t lâi chhui-chhek, tek-khak sī sîn-kùn ê iâu-giân bô m̄-tio̍h. Goá ín-khí chi̍t ê lán kì-ek iáu sin ê chi̍t ê sū-si̍t choè lē. Tī Bîn-kok 48 nî 7 ge̍h 2 ji̍t, ū chi̍t tâi toā khah-chhia chài 40 goā ê lâm-lú beh khì kā "Tiuⁿ Gio̍k-ko͘" chìn-hiuⁿ, chhia kàu Lâm-tâu koān Lo̍k-kok hiong Làm-á-khoe kiô péng-chhia, sí 20 goā ê, chhun ê 20 goā ê lóng tio̍h tāng-siong, kî tiong ū chi̍t ê 71 hè ê lāu a-pô, miâ choè 林陳臉, I pêng-sî m̄-bat chhut-mn̂g chi̍t kha-pō͘, taⁿ uī-tio̍h beh khì kā "Tiuⁿ Gio̍k-ko͘" chìn-hiuⁿ, khó-lîn sí tī chhia-ē. Tuì chit ê chhia-hō chèng-hú chiah chù-bo̍k koan-hē "Tiuⁿ Gio̍k-ko͘" ê sū, choè-āu chiah chai "Tiuⁿ Gio̍k-ko͘" chiàⁿ-sī sîn-kùn só͘ chō chhut-lâi ê iâu-giân, goân-in iā sī uī-tio̍h beh thàn-chîⁿ ê.
Phian-chō "Tiun Gio̍k-ko͘" ê sū-si̍t
Koan-hē uī-tio̍h beh thàn-chîⁿ, sîn-kùn chiah chō chhut chit ê "Tiuⁿ Gio̍k-ko͘ hián-sèng" ê iâu-giân, I ê loē-bō͘ sī án-ni: Tī Chiong-hoà koān Sin-káng hiong Khoe-toé chhoan ū chi̍t ê Pó-an-lîn(保安林), chit ê pó-an-lîm sī tī Toā-tō͘ khoe ê lâm-hoāⁿ hā-liû, in-uī Toā-tō͘ khoe ê soa lâu lâi chek tī hia chiâⁿ-choè chi̍t phiàn ê khoe-phiâⁿ, nā kàu tang-thiⁿ sî chiah ê soa moá-thiⁿ pe. Put-tàn Sin-káng hiong ê Khoe-toé chhoan, chiū-sī liân Hô-bí tìn ê Thô͘-chhù chhoan iā siū tio̍h ui-hia̍p, tuì án-ni, chèng-hú ū chō-lîm tī chit ê só͘-chāi, piàn-chiâⁿ le̍k-sek sêng-ìm(綠色成蔭)ê khoe-chhn̂g nî kú ge̍h chhim, hō͘ khoe-chhn̂g piàn-chhian, tuì án-ni tī pó-an-lîm piⁿ soà chiâⁿ-choè chi̍t tiâu ê hô-tō, in-uī án-ni, muí pái nā ū chuí-chai chiū ū chuí-lâu-si(水流屍)lâu lâi kha̍h tī chit ê pó-an-lîm piⁿ. Taⁿ tāi-chì tò-thâu kóng kàu Bîn-kok 23 nî, tī chit ê só͘-chāi bat kha̍h-tio̍h chi̍t ê chuí-lâu-si, tng-sî ê pó-chèng Koa Siông(柯祥)kap kéng-chhat hoē-tông khì giām si, hit ê chuí-lâu-si sī ū cha-bó͘-lâng ê thâu-mn̂g, chóng-sī chhēng cha-bó͘-lâng nâ pò͘ ê tn̂g-saⁿ. Só͘-í giām si ê lâng m̄-chai sī ta-po͘, á-sī cha-bó͘, kàu chiong I ê saⁿ thǹg khui chiah chai sī cha-bó͘ ê. Goân-lâi sī Tâi-tiong chhī hoat-seng chuí-chai, chit ê cha-bó͘-lâng tī guî-kip ê sî chhēng m̄-tio̍h saⁿ tô-phiah, āu-lâi cháu bô lī hō͘ chuí im sí. Taⁿ chit ê kap kéng-chhat hoē-tông giām si ê pó-chèng, m̄-chai si hō͘ chhàu-noā ê sí si ê khì kek tio̍h á m̄-sī, soà phoà-piⁿ boē khí-chhn̂g, keng-kè kuí ji̍t āu soà sí-khì. Tuì án-ni, chit ê pó-an-lîm soà thoân chhut chin choē ê kuí oē, ti̍t kàu Bîn-kok 44 nî ê 8 ge̍h kan, tī Sin-káng hiong Khoe-toé chhoan 162 hō ê chū-bîn Lâu Choân, ū chi̍t ê ta-po͘ gín-ná miâ choè Lâu Kok-san, hoān-tio̍h kip-pīⁿ, chiū chhiáⁿ chi̍t ê tâng-ki miâ choè Tân Chheng-ki lâi mn̄g pu̍t. Chit ê tâng-ki sī Tâi-tiong koān Liông-chíⁿ ê lâng, sī kap Lâu Choân siāng kò͘-hiong ê lâng. Tâng-ki chi̍t-ē hoat, kóng I sī Tiuⁿ Gio̍k-ko͘, ká-sú nā beh kā I khí chi̍t keng biō kā I ho̍k-sāi, chiū beh hō͘ I ê kiáⁿ liâm-piⁿ hó-khì. Lâu Choân kó-jiân hē-goān kóng beh kā I khí biō, chit ê kiáⁿ chiah hó-khì. Chit ê thoân-soatgoân-lâi chiū-sī Lâu Choân kap Tân Chheng-ki tàu khang lâi thoân-chhut iâu-giân. Koh hiòng toē-hng toê 3000 goā kho͘ khí Tiuⁿ Gio̍k-ko͘ ê biō, chi̍t hong-bīn Tân Chheng-ki chiah koh khì tàu Tâi-tiong chhī Se-tùn khu Chuí-khut-thâu ê Tiuⁿ Liân-tî chhut-lâi kóng, i chi̍t ê sió-bē miâ kiò Tiuⁿ Kim-hoa, tī Bîn-kok 42 nî poa̍h-lo̍h chuí im sí, choè-kūn lâi kā I thok-bāng kóng, beh tńg-khì séng-chhin, siōng-chhiáⁿ kóng chit ê Tiuⁿ Gio̍k-ko͘ chiū-sī Tiuⁿ Kim-hoa. Tiuⁿ Liân-tî chiah lâi kàu pó-an-lîm ê Tiuⁿ Gio̍k-ko͘ biō, kóng I ê sió-bē Tiuⁿ Kim-hoa ū khì kā I thok-bāng, só͘-í beh chhiáⁿ hit sin kim-sin tńg-khì pài 3 ji̍t.
Tuì í-siōng ê iâu-giân, hō͘ choē-choē khó-lîn ê gōng-lâng lia̍h-choè "Tiuⁿ Gio̍k-ko͘" chin-chiàⁿ the ū siàⁿ, tì-kàu hō͘ hit ê pó-an-lîm lāu-jia̍t khí-lâi. Lâu Choân chiah tī biō-piⁿ boē kim hiuⁿ choá chek, thiaⁿ hiah ê lâng teh kóng, chi̍t ji̍t chiok-chiok thang thàn 5,6 pah kho͘. Tân Chheng-ki kap kî-thaⁿ ê lâng chiah tī biō tiong teh kā lâng uī hû-á thàn-chîⁿ, hit ê sò͘-bo̍k sī hui-siông ê khó-koan, che sī tuì tong-sî ê sin-bûn pò-tō chhut-lâi ê, chiàⁿ tī chit ê sî-chūn hoat-seng khah-chhia ê chhia-hō. āu-lâi lán hiân-bêng ê chèng-hú ū kā I chhú-thē, ká-sú nā bô án-ni, m̄-chai beh koh hoat-seng kuí pái ê chhia-hō, khó-kiàm sîn-kùn sī lia̍h lâng bê-sìn ê sim-lí lâi teh siūⁿ pān-hoat thàn-chîⁿ, lán Tâi-oân ê kàu-hoē chiū-sī tī chit iūⁿ khó-lîn ê lâng tiong-kan, tàu-tí lán ū sím-mi̍h sù-bēng kám.
Bê-sìn chō-sêng ê goân-in.
Koan-hē tī Tâi-lâm koān Pak-mn̂g hiong Ô-liâu chhoan ê lâm Khun-sin biō ê kiàn-li̍p, iā ū hong-tông ê kò͘-sū, ún-tàng iā sī tuì sîn-kùn siⁿ chhut-lâi ê iâu-giân, chiū-sī kóng Khun-sin hái-kîⁿ ê lâng ū chi̍t pái khoàⁿ tio̍h Ông-chûn the lâu-lâi, siōng-chhiáⁿ tuì chûn-tiong thiaⁿ-tio̍h chin hó-thiaⁿ iu-bí sian-ga̍k(仙樂)ê siaⁿ, in chiū chū-chi̍p tī hái-kîⁿ lâi ngiâ-chih ông-chûn. Kàu chûn oá hoāⁿ ê sî, lāi-bīn pèng bô lâng, chí-ū gō͘ sin ông-iâ ê ngó͘-siōng nā-tiāⁿ, in chiū khai-sí toê chîⁿ khí hit keng lâm Khun-sin biō, chong-kàu-ka kóng jîn-luī cheng-sîn-siōng ê put-an, chiàⁿ-sī chō-chiâⁿ "bê-sìn" ê toā goân-in. Chhin-chhiūⁿ Ò, Bân(粵,閩)nn̄g séng sī lán Tiong-kok ê lâm-pêng, khai-hoat ū khah bān. Koh lâm-pêng siông-siông ū un-e̍k kap hái-siōng ê guî-hiám, seng-chûn siōng ū khah khùn-lân, in-uī án-ni, lâng chiū khah khoài "Bê-sìn." Tâi-oân ê khai-hoat koh-khah bān; koh Tâi-oân ê ku-bîn toā pō͘-hūn sī tuì Hok-kiàm lâi. Só͘-í Ò, Bân ê bê-sìn chiū thoân tuì Tâi-oân lâi, chi̍t bīn iā sī chèng-bêng in sī bô chèng-sek ê chong-kàu siông-sek. Taⁿ chit ê kun chhim tì kò͘ ê bê-sìn chiàⁿ sī kin-á-ji̍t ê soan-kàu kang-chok.