Tâi-oân Bîn-kan Chong-kàu tiong ê Thoân-soat(14)
Niû Kú-têng
1966.12.01 P12-13、18
(Chiap chêng hō)
Khoàⁿ hong-suí ê lâng khì khoàⁿ.
āu-lâi kóng ū chi̍t ê khoàⁿ hong-suí ê lâng thiaⁿ tio̍h chit ê thoân-soat, chiū poah-kang kàu hit ê só͘-chāi khì si̍t-toē cha khoàⁿ hong-suí, chiàu hit ê khoàⁿ hong-suí ê lâng só͘ kóng, hit ê só͘-chāi tû liáu ū nn̄g ki chio̍h-chek í-goā, iā ū chio̍h-toh, chio̍h-í, koh ū chi̍t sin tuì thian-jiân ê chio̍h só͘ hêng-sêng ê Koan-im pu̍t-siōng khiā tī khoe-tiong, koh tī chuí-bé ū chio̍h-ku kap chio̍h-sai khiā saⁿ-ǹg, chit ê khoàn hong-suí ê lâng kóng, Goân-lâi chit ê só͘-chāi sī chi̍t ê Koan-im-hia̍t, chiàⁿ sī hit nn̄g ê gín-ná só͘ eng-kai tit ê hong-suí, bô phah-sǹg kî-tiong ê chi̍t ê siū lâng tán-lo̍h khoe-tiong sí, chit ê hia̍t ê hong-suí soà khih-kak, kàu āu-lâi tē jī ê iā sí, tuì án-ni chit ê hong-suí soà pāi-khì. Koh kóng, nā ū lâng koh-chài bâi-chòng chhin-lâng tiàm tī chit ê hia̍t-tiong, oē koh tit-tio̍h hong-suí bé.
Thoân-soat thoân kàu pîⁿ-toē.
Chit ê thoân-soat ti̍t-ti̍t thoân kàu pîⁿ-toē ê lâng ji̍p-khì soaⁿ-kan khai-hoat ê sî, kàu Ji̍t-kú sî-tāi, chit ê Choân-á-siā í-keng piàn choè pîⁿ-toē lâng teh khiā ê só͘-chāi, hia ê soaⁿ-toē san-pau iā poaⁿ ji̍p-khì A-lí-san ê hoan-kài khì toà lah, kàu hit sî chit ê thoân-soat iáu teh liû-thoân. Kó-jiân ū chi̍t ê pîⁿ-toē ê tông-pau, tuì pîⁿ-toē soà i ê pē-kong ê kut-thâu khì bâi-chòng, chit nî tú-tú sī Bîn-kok 28 nî, bâi-chòng bô kú, Hûn-lîm koān Kó͘-khiⁿ hiong Khut-hōng-san(雲林縣古坑鄉掘汞山)pang lo̍h-lâi pìⁿ-choè chi̍t ê thâm, kiò-choè Chháu-niá-thâm(草嶺潭), só͘ ū Chheng-chuí-khoe ê khoe-thâu ê chio̍h-ku, chio̍h-sai lóng tîm tī thâm-tiong, āu-lâi Chháu-niá-thâm hoāⁿ iā pang-khì, thâm-lāi ê chuí lóng ta, só͘ ū ê lóng bâi tī soa-té, che chiū-sī nn̄g ki thian-jiân chio̍h-chek ê thoân-soat kò͘-sū, iā sī ū pau-hâm hong-suí ê bê-sìn tī-teh. Só͘-í sió-tī tī khai-sí ê sî í-keng ū kóng kè tī Tâi-oân ê bîn-kan thoân-soat tiong sī boē oē thoat-lī bê-sìn.
Tiōng-iông ê thoân-soat.
Tī Tâi-oân ê bîn-kan hong-sio̍k só͘ teh sìn ê choeh(節)sī hui-siông choē. Chit sî lâi kóng khí kū-le̍k 9 ge̍h chhoe 9 Tiōng-iông ê kò͘-sū, in-uī kî-tiong iû-goân ū chi̍t ê hong-tông(荒唐)ê thoân-soat tī-teh.
Kū-le̍k 9 ge̍h chhoe 9 ū nn̄g ê sio̍k-chheng(俗稱), chiū-sī Tiōng-kiú-choeh(重九節)kap tiōng-iông-choeh(重陽節). Tiōng-kiú-choeh sī 9 ge̍h 9 ji̍t, nn̄g ê káu saⁿ tha̍h. Tiōng-iông-choeh sī kóng, "Ji̍t-goa̍t iông-sò͘ chi ke̍k"(日月陽數之極), só͘-í chheng choè Tiōng-iông. Tī lán kok ê Ngá-sū(雅士), Si-jîn(詩人), Be̍k-khek(墨客)téng, nā kàu chit ji̍t, chiū pī-pān kiok-hoe, chiú kap toā âng-chîm, peh chiūⁿ koâiⁿ-soaⁿ thiòng-ím, thit-thô chi̍t ji̍t, kóng sī teh pī-hiong(避凶), koh tī chit ji̍t nih, ke-ke hō͘-hō͘, nā-sī Tāi-liok lóng ū chia̍h Tiōng-iông-ko(重陽糕). Tiōng-iông-ko sī ēng bí ê hún kap be̍h ê hún chham ti-bah, á-sī iûⁿ-bah lo̍h-khì chhe khí-lâi ê ké, kui-sn̂g kui-sn̂g, muí sn̂g ké ê téng-bīn chhah chi̍t ki ū chhái-sek ê soè-ki kî-á, kî-á ni ū siá tiōng-iông-ko 3 jī. Nā-sī tī lán Tâi-oân sī chia̍h moâ-chî, kap Tāi-lio̍k pí khí-lâi ke chin kán-tan. Taⁿ chit ê Tiōng-iông-choeh ê thoân-soat sī án-ni:
Tiōng-iông-choeh ê iû-lâi.
Thiaⁿ kóng tī Tong-hàn(東漢)boa̍t-nî(末年), ū chi̍t ê lāu-lâng, ēng chi̍t ki tek-á giauh chi̍t ê hô͘-lô͘, siông-siông chhut-hiān tī ta̍k ê siâⁿ-chhī nih lâi teh kā lâng i-pīⁿ. I ê io̍h-á chin ū kong-hāu, chóng-sī lóng bô teh kā lâng siu chîⁿ, lâng chin chun-kèng i, chóng-sī lâng lóng m̄-chai i ê miâ, mn̄g i, i iā m̄ kóng, só͘-í lâng lóng chheng i "Ô͘-kong"(壺公). Chit ê Ô͘-kong ná chhin-chhiūⁿ iā bô chū-só͘ ê khoán, nā kàu ji̍t-lo̍h ê sî, i chiū thiàu ji̍p-khì i só͘ phāiⁿ leh hit ê hô͘-lô͘ khùn, kàu thiⁿ-kng i chiū koh tuì hô͘-lô͘ nǹg chhut-lâi, kî-si̍t chit ê hô͘-lô͘ sī soè-á kai ê-á, pêng-siông lâng m̄-bián kóng beh nǹg ji̍p-khì, chóng-sī kóng chit ê Ô͘-kong mî-sî chiū nǹg ji̍p-khì khùn, thiⁿ-kng chiū koh nǹg chhut-lâi, chiàu Ô͘-kong ka-kī kā lâng kóng, kóng tī hô͘-lô͘ lāi ū lēng-goā chi̍t ê thian-toē, chóng-sī khó-sioh pa̍t lâng bô lâng bat ji̍p-khì.
Ū chi̍t ji̍t, chit ê Ô͘-kong lâi kàu Ní-lâm(汝南)ê só͘-chāi teh kā lâng i-pīⁿ ê sî, ū chi̍t ê miâ choè Huì Tiông-pâng(費長房)ê chhī-iān(市掾), (chhī-iān chiū sī chhin-chhiūⁿ hiān-chāi ê lí-tiúⁿ), i pêng-sò͘ put-chí khim-gióng Ô͘-kong ê i-su̍t(醫術), chiū pài Ô͘-kong choè su-hū, iā tè i ji̍p soaⁿ khó͘-siu(苦修)chin-choē nî, kó-jiân i iā chhin-chhiūⁿ Ô͘-kong oē i pah pīⁿ.
Tng Huì Tiông-pâng ha̍k sêng í-āu, beh lī-pia̍t Ô͘-kong ê sî, Ô͘-kong sàng i chi̍t tiuⁿ lêng-hû(靈符)kap chi̍t ki tek-koáiⁿ-á hō͘ i khiâ, tng Huì Tiông-pâng khiâ chiūⁿ tek-koáiⁿ-á ê sî, chiū hut-jiân kám-kak ài khùn, tuì án-ni chiū khùn-khì, kàu chi̍t ê só͘-chāi ê sî, Huì Tiông-pân hut-jiân chhíⁿ khí-lâi, chi̍t-ē khoàⁿ, i só͘ khiâ ê tek-koáⁿ í-keng tuī-lo̍h soaⁿ-thâu, piàn choè chi̍t chiah lêng, Huì Tiông-pâng khoàⁿ liáu chin hoaⁿ-hí, chiū chiong lêng-bé thoa khí-lâi, lêng chiū koh piàn choè tek-koáiⁿ-á, chiàⁿ chhin-chhiūⁿ Chhut Ai-ki̍p-kì ê Mô͘-se. Chit ê Huì Tiông-pâng kóng i iā ū tuì Ô͘-kong o̍h siok-toē-su̍t(縮地術), oē thang tī 3000 lí lāi-goā ê só͘-chāi tâng-sî chhut-hiān. Só͘-í āu-lâi lâng lóng kiò i choè siok-toē-sian, thiaⁿ kóng i chit ê kī-su̍t sī kap Ô͘-kong só͘ hō͘ i ê tek-koáiⁿ, lêng-hû ū koan-hē, koh kóng chit ki tek-koáiⁿ, oē phah pah kuí, iā oē khu-sú thó͘-tī-kong. Chóng-sī āu-lâi Huì Tiông-pâng ê lêng-hû soà phah-m̄-kìⁿ, só͘-í hit ki tek-koáiⁿ chiū piàn choè lêng pe-khì, bô koh tńg-lâi. In-uī án-ni, Huì Tiông-pâng soà hō͘ kuí phah-sí.
Chit ê Huì Tiông-pâng iáu-bē sí í-chêng thiaⁿ kóng bat tī i ê kò͘-hiong nih siu chi̍t ê tô͘-tē, miâ choè Hoân Kéng(桓景). Ū chi̍t ji̍t in nn̄g ê su tô͘ teh liān-tō ê sî, hut-jiân-kan Huì tiông-pâng tuì Hoân Kéng kóng, " Tī 9 ge̍h chhoe 9 lí ê choân-ke beh tú-tio̍h toā chai-lān." Hoân-Kéng thiaⁿ liáu toā kiaⁿ sit-sek, chiū kuī lo̍h-khì, kiû Huì Tiông-pâng lâi chí-tiám in chi̍t ke ê lâng lóng oē thang tô-phiah hit ê chai-lān, Huì Tiông-pâng chiah kóng, " Tán-hāu kàu hit ji̍t, chiū sī 9 ge̍h chhoe 9, chin chá lí kap lí ê choân-ke toā soè lóng tio̍h ēng si-lông(絲襄), lāi-bīn té tio̍h Chu-jû(茱萸), saⁿ chhoā kàu koâiⁿ soaⁿ-téng, tī hia lim kiok-hoe chiú, chiū oē thang phiah chit ê chai-lān." (茱萸sī chi̍t chióng ê io̍h-chháu). Hoân Kéng thiaⁿ tio̍h chit ê oē chin hoaⁿ-í, kó-jiân kàu 9 ge̍h chhoe 9 hit ji̍t chiū chiàu án-ni khì chún-pī, iā chiàu án-ni choân-ke chiūⁿ soaⁿ khì phiah-lān, kàu hit ê-hng choân-ke ê lâng tńg-lâi kàu chhù, chiū khoàⁿ-kìⁿ só͘ chhī ê koe, káu, gû, iûⁿ téng ê ka-thiok sí kàu kui-sì-koè, siōng-chhiáⁿ khoàⁿ kìⁿ só͘ sí ê sin-si chin phiáⁿ khoàⁿ, khoàⁿ liáu lóng oē khí mn̂g-kńg, chiū suî-sî khì tuì Huì tiông-pâng kóng chiah ê sū. āu-lâi chit ê toân-soat ti̍t-ti̍t liû-thoân chiâⁿ-choè "Tiōng-iông" ê ji̍t nā kàu, tāi-ke chiū khì peh soaⁿ lú-hêng ê hong-sio̍k. Koh Tông-tiâu sî-tāi Tō͘ Hú(杜甫)kap Ông Î(王維)bat choè koan-hē Tiōng-iông ê si, Tō͘ Hú ê si kóng, "Nâ-sek ê chuí tuì hn̄g-hn̄g thiⁿ ê goā-pêng lâu lo̍h-lâi, ge̍k-sek ê soaⁿ nn̄g lia̍p saⁿ-pâi, hián-chhut chin koâⁿ ê khoán-sit, mê-nî nā koh kàu chit ê choeh saⁿ tú-tio̍h, chiū chai siáⁿ lâng khah ióng-kiāⁿ, siūⁿ tio̍h án-ni, chiū koh the̍h chhiú-nih ê chu-jû chháu khí-lâi siông-sè khoàⁿ(藍水遠縱天外落,玉山高並兩峰寒,明年此會知誰健,手把茱萸仔細看). Ông Î ê si kóng, "Ka-kī chi̍t ê choè chhiⁿ-hūn lâng-kheh, ta̍k pái kè choeh chiū ka-pē siūⁿ tio̍h chhú-nih ê chì-chhin. Hn̄g-hn̄g tī chia siūⁿ tio̍h chhù-nih ê hiaⁿ-tī koh the peh soaⁿ oán-chiok, m̄-kú the̍h chu-jû chháu khì chhah ê ū kiám chi̍t ê lâng"(獨在他鄉為異客,每逢佳節倍思親,遙知兄弟登高處,遍插茱萸少一人). Tuì chit nn̄g siú si thang chai kàu muí chi̍t pái ê Tiōng-iông-choeh, muí chi̍t ê lâng lóng tio̍h toà chi̍t hūn ê chu-jû chiūⁿ koâiⁿ-soaⁿ.
Lán sìn-tô͘ éng iú ê jīm-sek.
Lia̍t-uī hiaⁿ-chí, lán tuì í-siōng koan-hē Tiōng-iông-choeh ê thoân-soat thang khoàⁿ-tio̍h bîn-kan ê bê-sìn, óng-óng sī tuì bó͘ chi̍t chióng ê su-siúⁿ siⁿ chhut-lâi--ê, siōng-chhiáⁿ che iā thang kóng sī lán tiong-kok lâng ê chi̍t chióng lo̍k-ngó͘ ê bîn-kan su-siúⁿ, koh chit khoán su-siúⁿ kàu kin-á-ji̍t iáu teh kè-sio̍k, sīm-chì piàn-chiâⁿ jî-tông choè hoaⁿ-hí khoàⁿ ê liân-khoân-tô͘ lâi teh chhut-hiān, hit ê su-siúⁿ:
1) Chiū-sī khim-gióng oē kiâⁿ sian-su̍t ê īⁿ-jîn, thoân-soat tiong ê Ô͘-kong kap Huì Tiông-pâng téng, chiū-sī siū khoàⁿ choè chi̍t chióng kiâⁿ sian-su̍t(仙術)ê īⁿ-jîn(異人), tī kū-nî ê sin-bûn bat pò-kò kóng, Ū chi̍t ê kok-hāu ê gín-ná, tuì khoàⁿ liân-khoân-tô͘ lâi siⁿ-khí him-bō͘ o̍h sian-hoat, chheh-pau phāiⁿ-leh, tuì soaⁿ-tiong ji̍p-khì, hō͘ in ê pē-bú sì-koè chhē bô gín-ná.
2) Siōng-bīn koan-hē Tiōng-iông thoân-soat tiong ê Ô͘-kong kap Huì tiông-pâng téng, thang kóng sī sio̍k tī Tō-kàu ê tō-sū, in só͘ choè ê iā sī sio̍k tī Tō-kàu ê tō-su̍t ê chi̍t chióng, thang kóng chit ê thoân soat sī siū tio̍h Tō-kàu su-siúⁿ ê éng-hióng, tuì che thang chai Tō-kàu su-siúⁿ, tī bô ì-tiong chiâⁿ-choè lán Tiong-kok ê bîn-cho̍k su-siúⁿ, tuì chit ê su-siúⁿ siⁿ-chhut khong-sióng, bōng-sióng, āu-lâi chiū chiâⁿ-choè bê-sìn.
3) Tuì sè-kan só͘ ū ê chhì-liān, chai-hāi, bô chèng-khak ê jīm-sek, chí-ū sī it-bī kiaⁿ, m̄-káⁿ chèng-sī hiān-si̍t(不敢正視現實), só͘-íchí kiû hong-hoat lâi pī-lān, chiū siⁿ-chhut khì thiu-chhiam, pok-koà, khoàⁿ-miā, á-sī khì pó͘-ūn, kái-ūn téng, in-uī khoàⁿ it-chhè ê chhì-liān, chai-hāi choè pháiⁿ-ūn, soe-ūn, tuì chiah ê su-siúⁿ chiū siⁿ-chhut īⁿ-toan, khiàn-sńg chhut-lâi, lán beh tuì in thoân hok-im, tek-khak tio̍h seng chai in ê chit iūⁿ sim-lí.