Oah-miā ê Hé-pé (3)
Teng En̂g-lîm
1966.09.01 P.10-11
"Tio̍h, só͘-í lí m̄-thang chū-pō chū-khì,（自暴自棄）,tio̍h o̍h lú chú-kak ê bô͘-iūⁿ." Goá koh kā i kóng, "Bô kú ū beh koh chi̍t chhut tiān-iáⁿ kiò-choè ‘Hiok-ji̍t tong-seng'（旭日東昇）, goá chiah koh chhoā lí lâi khoàⁿ"
"Hó, chóng-sī lí seng kóng chit ê loē-iông hō͘ goá thiaⁿ." Goá ná sak ná kóng, "Chit ê kò͘-sū sī teh biô-siá Bí-kok le̍k-sú siōng choè uí-tāi ê chóng-thóng Lô-su-hok Sian-siⁿ ê toān-kì. Tng i tī chèng-tī seng-gâi khai-sí chhàn-lān ê sî, put-hēng iā hoān tio̍h bâ-pì-chèng, nā-sī che bô éng-hióng i ê hùn-tò͘, i khò siang chhiú ê ló͘-le̍k, choè-āu kèng-jiân chiâⁿ-choè chi̍t uī uí-tāi ê chèng-tī-ka, chhut-miâ ê chóng-thóng." Tī an-chēng ê àm-mî, i tiām-tiām thiaⁿ, put-ti put-kak kàu chhù lah, lú-pī chhut-lâi khui mn̂g, goá chiong lûn-í kau hō͘ lú-pī. Beh ji̍p-khì ê sî, Ná-ná kā goá kóng, "Í-āu chhiáⁿ lí siông-siông kóng chit khoán sū-si̍t ê sū hō͘ goá thiaⁿ," goá tàm-thâu. Goá siong-sìn tī bô kú ê chiong-lâi ji̍t-chí oē kái-piàn i ê koan-liām.
Ū chi̍t àm, goá tiâu-kang soán toā im-ga̍k-ka Beethoven kuí tè choè chhut-miâ ê kau-hióng ga̍k-khiok（交響樂）hō͘ Ná-ná thiaⁿ, i kóng, chiah ê ga̍k-khiok sui-jiân chhut-miâ; nā-sī bô siáⁿ oē-hiáu him-sióng, goá chiū chiong Beethoven ê seng-gâi kóng hō͘ i thiaⁿ, jiân-āu soat-bêng chiah ê khiok ê loē-iông.
"Chin-choē lâng chai-iáⁿ Beethoven sī le̍k-sú siōng choè chhut-miâ ê im-ga̍k-ka, m̄-kú i ê it-seng hui-siông khó-lîn, 17 hè lāu-bú sí, 10 hè lāu-pē sí, ka-têng hui-siông sàn-chhiah, i tio̍h hū-khí hû-ióng 5 ê sió-tī sió-bē ê chek-jīm. In-uī i ū im-ga̍k ê thian-châi, só͘-í lóng khò nn̄g ki chhiú chok-khiok kap ián-chàu lâi î-chhî ka-têng seng-oa̍h. Nā-sī hō put tan hêng, tng i 30 hè ê sî, hit ê im-ga̍k choè tiōng iàu ê khì-koan-hī-á, soà bô thiaⁿ-kìⁿ, piàn-sêng chi̍t ê chhàu-lâng（耳聾），che tuì chi̍t ê im-ga̍k-ka sī hô-téng toā ê táⁿ-kek. I kuí-nā pái siūⁿ beh chū-sat, āu lâi i koat-chì the̍h chhut ióng-khì, beh chiàn iâⁿ miā-ūn, i siá hō͘ chhin-iú ê phoe án-ni kóng:
"Goá beh kap miā-ūn tí-khòng tò-té;
Goá siong-sìn goá boē tuì ūn-miā àⁿ-thâu"
I ê sêng-kong sī tuì chia kek khí, hī-khang boē thiaⁿ tio̍h goā-kài ê siaⁿ, ēng sim-lêng chok-khiok; kó-jiân chiah ê sè-kài choè chhut-miâ ê "Miā-ūn kau-hióng-khiok," "Eng-hiông kau-hióng-khiok," "Chhân-hn̂g kau-hióng-khiok" kap chin-choē "Ha̍p-chàu-khiok"（命運，英雄，田園交響曲與協奏曲）lóng sī tuì hī-khang bô thiaⁿ-kìⁿ liáu-āu choè-chiâⁿ ê, sīm-chì iáu-kú tī Ui-iā-ná(Viⁿa) chheng-bān lâng ê bīn-chêng chí-hui ga̍k-thoân. Te̍k-pia̍t chit siú MIĀ-ŪN KAU-HIÓNG-KHIOK, chiū-sī teh biô-siá i ê pi-chhám jī kap ūn-miā hùn-tò͘ tit-tio̍h choè-āu sèng-lī ê ga̍k-khiok. Sè-kan lâng lóng kong-jīm sī choè uí-tāi ê chi̍t siú ga̍k-khiok.
Goá kóng kàu chia, Ná-ná nn̄g luí ba̍k-chiu thiaⁿ kah ji̍p-sîn, suî-sî kiò goá chiong chhiùⁿ-phìⁿ tàu hō͘ i thiaⁿ, koh chi̍t-toāⁿ chi̍t-toāⁿ kā i soat-bêng:
| 0 3 3 3 | 1 - | 1- | 0 2 2 2 | 7-1- |
Chhiùⁿ-phìⁿ chàu chhut chong-giâm ê siaⁿ, che sī put-hēng ê miā-ūn teh tuì Beethoven phah-mn̂g. Kè-khì sī miā-ūn tī i ê sin-chiūⁿ teh ko-ko-tîⁿ ê chhám-kéng, nā-sī i m̄ jīn su, beh tí-khòng kàu bé-choè-āu i tek-sèng lah! Chàu chhut kek-tōng khái-soân ê ga̍k-im, i í-keng tu̍t-phoà khó-phàⁿ ê miā-ūn.
Tng chhiùn-phìⁿ chàu oân, Ná-ná ê ba̍k-chiu lāi iā kâm tio̍h heng-hùn ê ba̍k-sái lah.
-----4-----
Goá í-keng tit-tio̍h Ná-ná ê sìn-jīm, i iā chiām-chiām khoài-lo̍k, í-chêng chin chió chhiò-iông ê bīn, taⁿ chiām-chiām teh bêng-lóng khí-lâi. Goá chèng-sek kā i siōng-khò, phian-tēng sî-kan-pió, tú-liáu keng-siông ê oa̍h-tāng, kóng kò͘-sū, sàn-pō͘ í-goā, ke-thiⁿ ha̍k-hāu khò-thêng, im-ga̍k him-sióng, bûn-ha̍k ê gián-kiù, siá-chok, liān kǹg-khîm. Ū-tio̍h beh hō͘ i bô siūⁿ ka-kī ê put-hēng, goá tiâu-kang khǹg Sèng-keng, kàu-hoē cha̍p-chì kap choē-choē hó ê chheh, hō͘ i tī pêng-siông sî thang tha̍k. Ū chi̍t ji̍t goá khì ê sî, i tú-tú teh tha̍k Hái-lûn Khek-le̍k (Helen Keller) só͘ siá ê " Goá ê sìn-gióng," i suî-sî mn̄g goá kóng:
"Kiám ū iáⁿ Helen Keller sī chi̍t ê chhiⁿ-mî, chhàu-hī koh é-káu ê cha-bó͘-lâng?"
"Ū iáⁿ," goá ìn.
"án-choáⁿ chi̍t ê bô ba̍k-chiu thang khoàⁿ, bô hī-khang thang thiaⁿ, koh boē kóng oē ê lâng oē-hiáu siá jī, koh oē-hiáu tù-chok, sīm-chì chiâⁿ-choè sè-kài chhut-miâ ê bûn-ha̍k-ka, kàu-io̍k-ka?"
"Sīm-chì oē-hiáu thiaⁿ im-ga̍k, him-sióng hoe-ba̍k kéng-tì, koh chai-iáⁿ tuì-hong só͘ beh kóng ê oē." Goá koh ke-thiⁿ lo̍h-khì,
"Kiám oē án-ni? I beh ēng sím-mi̍h khì-koan thiaⁿ im-ga̍k, khoàⁿ hoe-chháu kap lâng kóng-oē?" I koh-khah ho͘N3-kî mn̄g.
"ēng i hit nn̄g ki chhiú kap phīn, tng i chiong chhiú-chí khǹg oá tuì-hong ê chhuì, chiū chai-iáⁿ tuì-hong teh kóng sím-mi̍h oē; thiaⁿ im-ga̍k iā sī án-ni, chhiú oá-kūn lat-pat ê thâu-chêng, chiū kap phó͘-thong lâng siāng-khoán teh him-sióng koa-khiok. Lâng nā kap i chiap-chhiok kuí pái í-āu hit lâng ji̍p-lâi, i chiū suî-sî jīn--chhut-lâi, che sī ēng i ê phīⁿ oē thang phīⁿ chhut chiu-uî ê sū."
"Lí ná kóng, goá ná siūⁿ boē-hiáu hit ê goân-in, i m̄-sī sîn, ná lí ū chiah-ni lī-hāi?" I koh mn̄g.
"In-uī i tuì nn̄g ê chin gâu ê lāu-su: chi̍t ê lâm--ê, miâ kiò B. Thomson kap chi̍t ê lú--ê, miâ kiò A. Sullivan, tuì soè-hàn chiū ēng khó͘-sim kā i kàu-io̍k ê kiat-kó. Siōng iàu-kín, chiū-sī Helen Keller pún-sin phāu tio̍h toā ê sìn-sim, koat-sim kap nāi-sim," goá chià tio̍h chit ê lâi àm-sī i.
"Lí só͘ kóng chiah ê lâng, in uī sím-mi̍h ū chit khoán le̍k-liōng chiâⁿ-choè hiah-nih uí-tāi iâⁿ-kè chi̍t ê bô khoat-hām ê lâng, iā goá thái boē?"
"Ná-ná, goá siong-sìn lí iā oē, chí-iàu lí goān-ì ha̍k-si̍p in ê pì-koat," goá ēng khak-sìn kā i pó-chèng.
"Tàu-tí in ū sím-mi̍h pì-koat?"
"Hit ê pì-koat, chiū-sī in ū tit-tio̍h chi̍t ê sìn-gióng-sìn Iâ-so͘ Ki-tok, tuì téng-bīn lâi ê le̍k-liōng, hō͘ in ê jîn-seng-koan 180 tō͘ ê kái-piàn. Pún-lâi tng in tú-tio̍h chiah ê put-hēng ê sî, kap lí siāng sim-chêng-pi-koan, iàm-sè, siūⁿ beh chū-chīn, nā-sī tit-tio̍h Siōng-tè tī in ê sim-lāi liáu-āu, chiu chiâⁿ-choè put pêng-hoân ê lâng." Goá ná kóng, tuì i ê chhiú chiap hit pún "Goá ê sìn-gióng," hian khui hit tiong-kan ê chi̍t toāⁿ, koh kā i kóng, " Che chiū-sī Helen Keller tuì lí choè hó ê ìn-tap. Chhiáⁿ lí tha̍k khoàⁿ-māi."
"Goá sìn-gióng Siōng-tè éng-oán ê chû-ài kap choân-lêng ê tì-huī, Siōng-tè ê chhiú chhoā goá tī bông-bông tiong kiâⁿ lō͘, lâng ê siān-liông kap ì-chì hō͘ goá tit-tio̍h sìn-sim. Keng-kè chit ê pi-siong thoàn-khó͘ ê o͘-àm mî, Siōng-tè hō͘ goá tit-tio̍h oân-bí ê jîn-seng."
Ná-ná tha̍k liáu, thâu-khak khi-khi, chin ū kám-chhiok teh siūⁿ, choè āu tìm-thâu kóng, "Goá goān-ì chhin-chhiūⁿ Helen Keller sìn-gióng Siōng-tè lâi tit-tio̍h khuì-la̍t, m̄-kú goá tuì Ki-tok-kàu bô chheng-chho. Lāu-su, lí sī thoân-tō, goá siong-sìn lí oē kà-sī chiah ê."
Sī, che chiū-sī choè toā ê bo̍k-tek. Goá khai-sí chhoā i bat chō bu̍t Chú Siōng-tè kap Iâ-so͘ Ki-tok ê kiù-un. Te̍k-pia̍t kiông-tiau Siōng-tè ê thiàⁿ, chhe I ê to̍k-siⁿ kiáⁿ Iâ-so͘ lâi sè-kan, sī beh kái-koat jîn-seng thòng-khó͘ ê būn-toê. I pún-sin khak-si̍t keng-giām tio̍h jîn-seng ê khó͘-thàng, bô ū chi̍t ê lâng chhin-chhiūⁿ I só͘ siū ê, nā-sī I bô hó͘-jīn thòng-khó͘, iā bô tō-pī á-sī chiù-chó͘ chiah ê thòng-khó͘, I tuì Siōng-tè ê chí-ì, hoaⁿ-hí chiap-siū thòng-khó͘, hō͘ lâng tèng tī si̍p-jī-kè, hit ki choè khó-phàⁿ chân-jím thòng-khó͘ ê hêng-kū, hō͘ I piàn-sêng êng-kng chhàn-lān ê si̍p-jī-kè. Chi̍t ê lâng nā goān-ì chiap-la̍p I choè Kiù-chú, i ê sim-lêng beh ū Ki-tok ê khuì-la̍t tī lāi-bīn, hō͘ i tek-sèng sè-kan ê khó͘-lān, chhin-chhiūⁿ sèng Pó-lô ê sìn-gióng thé-giām só͘ kóng, "Goá tī loán-jio̍k ê sî koh-khah hián-chhut kian-kiông (II Lîm 12:1-10).
(Thāi-sio̍k)
