Gián-kiù pa̍t kàu-phài ê hong-hoat
Boán Hiông-châi
1933. 01, no. 574, pp. 02-03

Kì-chiá tī kū-nî ê tiong-kan tńg-khì Eng-kok hioh-khùn. Tī chó͘-ke ê sî ū tit-tio̍h chi̍t hāng ê toā hok-khì, chiū-sī khì hù saⁿ kok, lán Tiúⁿ-ló phài ê Chóng-hoē, Eng-kok, So͘-kek-lân, ài-ní-lân ê Chóng-hoē lóng ū khì hù. Hù-hoē ê sî, ū chi̍t hāng put-chí sim-sek, chiū-sī chē-chē kàu-phài uí-jīm tāi-piáu hù-hoē, chhéng-an lán Tiúⁿ-ló Kàu-hoē, soà piáu-chhut in kap lán it-tì ê kám-chêng. Tiong-kan Ka-ná-tāi Liân-ha̍p Kàu-hoē, Ka-ná-tāi Tiúⁿ-ló Kàu-hoē ê tāi-piáu-chiá lâi ián-soat. Hit saⁿ kok ê Chóng-hoē lóng hoan-gêng, soà sêng-jīn in sī lán Tiúⁿ-ló Kàu-hoē tiong ê kàu-phài, put4-tān án-ni, sī chhiáⁿ Liân-ha̍p Kàu-hoē ê tāi-piáu seng khí-lâi kóng, án-ni sī jīn Liân-ha̍p Kàu-hoē chò a-hiaⁿ, Tiúⁿ-ló Kàu-hoē chò sió-tī. Koh m̄-sī choan-chè-tek ê sêng-jīn, sī chiàu lán sè-kài Tiúⁿ-ló-kàu ê Liân-bêng-hoē só͘ chhâi-toa̍t.
Lán sè-kài Tiúⁿ-ló-kàu ê Liân-bêng-hoē ū 80 goā uī ê Tiúⁿ-ló phài liân-ha̍p, bo̍k-tek sī beh chhiok-chìn Tiúⁿ-ló-kàu tī ta̍k só͘-chāi. Liân-ha̍p Kàu-hoē í-keng ji̍p tī chit ê Liân-bêng-hoē, hō͘ sè-kài ê Tiúⁿ-ló-kàu lóng sêng-jīn liáu.
Bô phah-sǹg tńg-lâi kàu Tâi-oân, ē khoàⁿ-tio̍h tī lán Kàu-hoē kong-pò chi̍t ê lūn, teh pâi-thek Tiúⁿ-ló-kàu Liân-bêng-hoē ê kái-koat. In-uī chit-ê"Lióng kàu-hoē ê chha-īⁿ-tiám" chhut tī 11, 12 goe̍h ê koà-chhài-chí, bêng-bêng ū chit ê ì-sù.
Koh ná khoàⁿ chit ê lūn, ná chai-iáⁿ, só͘ ēng ê hong-hoat put-chí m̄-tio̍h. Lán sêng-sim sêng-ì ài chai-iáⁿ Liân-ha̍p Kàu-hoē ê cho͘-chit ū khoài-khoài ê hong-hoat. Tio̍h bé Liân-ha̍p Kàu-hoē ê Hiàn-hoat lâi tha̍k, chiah thang phêng-lūn Liân-ha̍p Kàu-hoē ê chèng-tī, ki-koan, ta̍k hāng ê cho͘-chit. Nā-sī beh ēng Dr. E. Scott ê chheh chò Liân-ha̍p Kàu-hoē ê phiau-chún, bêng-bêng bô lí.
Tuì chit ê kin-pun-tek ê chhò-gō͘, thang kóng chit ê lūn só͘ kóng Liân-ha̍p Kàu-hoē ê sū thâu kàu-huē bē khò-tit, kap Liân-ha̍p Kàu-hoē ê Hiàn-hoat lóng bô tuì. Chhin-chhiūⁿ ē-té só͘ kì ê, káⁿ-sī tuì Dr. E. Scott ê chheh e̍k ê. "
"Ka-ná-tāi ê Liân-ha̍p Kàu-hoē sī choan-chè-tek, kàu-e̍k-chiá kap koaⁿ-lī sī kàu-hoē, tuì thâu kàu boé, kàu-e̍k-chiá kap koaⁿ-lī sī kàu-hoē ê chi-phoè-chiá."
"Liân-ha̍p Kàu-hoē sī choan-chè-tek, kuì-cho̍k-tek ê kàu-hoē."
Liân-ha̍p Kàu-hoē ê "Koaⁿ-lī" m̄ chai sī sím-mi̍h lâng. Tī in ê Hiàn-hoat bô khoàⁿ-kìⁿ chit ê bêng-chheng, m̄-chai in tī kàu-hoē ū sím-mi̍h chit-bū?
Chiàu goá tī Ka-ná-tāi ê keng-koè, Liân-ha̍p Kàu-hoē pí lán Tiúⁿ-ló phài koh khah bîn-chú-tek. In-uī in beh phài tāi-piáu hù Tiong-hoē, sī Jim-chit-hoē kéng, iā Jim-chit-hoē ê tiong-kan ū lú thoân-tō, ū chheng-liân-hoē, Chú-ji̍t-o̍h, lú Soan-tō-hoē ê tāi-piáu-chiá, khó-kiàn sī pí lán ê hoat-tō͘ koh khah bîn-chú-tek. Lūn kàu in ê sì-chéng hoē-gī, Tok-hoē, chiàu in ê Hiàn-hoat, Tiong, Tāi, Chóng, kok hoē ê uí-oân chi̍t poàⁿ sī tuì hoē-oân tiong kéng-soán. án-ni in ê Tiong-hoē, Tāi-hoē, Chóng-hoē chi̍t poàⁿ sī bo̍k-su, chi̍t poàⁿ sī sìn-tô͘ ê tāi-piáu-chiá. Tok-hoē chū-jiân tiúⁿ- ló khah chē bo̍k-su. In kéng tiúⁿ-ló ê ki-koan bô koh-iūⁿ lán ê.
Dr. E. Scott ê chheh ū koh kóng, "Chóng-sī tī Liân-ha̍p Kàu-hoē, in-uī chèng sìn-tô͘ sī tiong-sán, kán-nā chhin-chhiūⁿ í-tiâu, kha-tah-í, hiàn-kim-poâⁿ chi̍t-iūⁿ; só͘-í in ê koán-lí-chiá thang chiàu ka-tī ê ì-sù lâi piàn-oāⁿ in ê kàu-hoē, lóng bián thèng-hāu chèng sìn-tô͘ ê tông-ì. " Chit kù oē kán-tan kóng, m̄-nā bô lé, iā sī bô lí. Bián kóng, phó͘-thong tì-sek ê lâng chai Ka-ná-tāi 60 bān ê hoē-oân, m̄ sī 3800 ê bo̍k-su ê tōng-sán, chhut-chāi bo̍k-su ê ì-sù. Chit ê oē toā huí-pòng in ê bo̍k-su. Koà-chhài-chí Phian-chhip-pō͘ chún lâng hoat-ìn chit ê oē, si̍t-chāi chin m̄-tio̍h.
Dr. E. Scott ê chheh koh kóng, "Liân-ha̍p ê Kàu-hoē bô it-tēng ê phiau-chún, chin-lí kap sìn-gióng ." Chiàu Liân-ha̍p Kàu-hoē ê Hiàn-hoat 13 bīn, ū 20 tiâu ê sìn-keng. Tiong-kan sī jīn Siōng -tè ê oē chò chin-lí ê phiau-chún. Koh in ê Sìn-keng kok tiâu chin hó ê tō-lí, bô sím-mi̍h koh-iūⁿ lán ê.
Tuì téng-bīn só͘ kì ê, thang chai chit pún chheh bē ēng tit chò phiau-chún. Tù chit pún chheh ê lâng sī Tiúⁿ-ló-kàu ê Bo̍k-su Dr. Ephraim Scott, sī peh-cha̍p goā hoè ê lāu-lâng ; taⁿ í-keng koè-sin. Chit pún chheh sī lióng Kàu-hoē pháiⁿ kám-chêng ê sî-chūn lâi siá ê. Goá phah-sǹg Ka-ná-tāi Tiúⁿ-ló-kàu ê koan-hē-chiá, kin-á-ji̍t m̄-káⁿ ēng chit pún lâi soat-bêng Liân-ha̍p Kàu-hoē ê cho͘-chit.
Koh chhéng-mn̄g Koà-chhài-chí ê Phian-chhip-pō͘, chit ê sū kap lán Tâi-oân ê Kàu-hoē ū sím-mi̍h koan-hē? Lán Tâi-oân iáu ū sì-pah-bān lâng boē bat Chú Iâ-so͘ ê chin-lí. Kiám m̄-sī khah hó tio̍h ēng lán ê ki-koan, náu-le̍k, khuì-la̍t, lâi soan-thoân chin-lí, ín-chhoā ō͘-àm ê peh-sèⁿ ji̍p tī Chú Iâ-so͘ ê kng? Chhiáⁿ lia̍t-uī chhì siūⁿ bāi?