Hiàn-sin ê chheng-liân Au-pek-lîm
Chiong Bō͘-sêng
1959年5月845期 p.15-17
Tuì Iâ-so͘ Ki-tok chhú lô͘-po̍k ê hêng-chōng lâi sè-kan, í-keng tī koè-khì le̍k-sú siōng ū kám-tōng choē-choē chheng-liân hiàn-sin kòng-hiàn tī kàu-hoē, siā-hoē.
Chit sî ài kài-siāu chi̍t ê hiàn-sin uī Chú chò kang ê chheng-liân Au-pe̍k-lîm(John Frederick Oberlin) ê kò͘-sū.
Chit ê kò͘-sū sī tuì Au-pe̍k-lîm Sîn-ha̍k gián-kiû-īⁿ ê Kàu-siū Hok-tun Phok-sū(Dr. Walter M. Horton) tī 3 goe̍h 25 chá-khí, tuì Tióng-êng Tiong-o̍h ê ha̍k-seng ián-káng ê sî thiaⁿ tio̍h ê.
Lūn Au-pe̍k-lîm chit ê lâng sī 1740 nî chhut-sì tī Hoat-kok ê Hoat-kok lâng. Taⁿ hiān-sî i sī pìⁿ-chiâⁿ chò sè-kài-tek ê uí-jîn. I hiàn-sin ê koan-liām chiū-sī chāi tī i jīn-bat i sī Ki-tok Iâ-so͘ ê cheng-peng. I chhut-sì tī Sú-tek-la̍h-pó siâⁿ(Strasbo͘rg). Chit ê siâⁿ sī tī Hoat-kok ê tang-pêng ê pian-kài. Bat kuí nā pái hō͘ Tek-kok chiàm khì. Só͘-í chit só͘-chāi sī chiâⁿ chò lióng-kok ê chiàn-cheng ê chiân-sàu tē-tiám(前哨地點). Chit ê siâⁿ-chhī ê chheng-siàu-liân siông-siông ài o̍h kun-tuī chhau-liān chò in chi̍t-khoán ê thit-thô. Au-pe̍k-lîm ê lāu-pē chiū lī-iōng chit ê ki-hoē lâi kàu-io̍k kiáⁿ-jî chiâⁿ chò ióng-kám, ū chek-jīm, bô kiaⁿ kan-khó͘ kap guî-hiám ê lâng. Au-pe̍k-lîm kàu khah toā-hàn ê sî, chiū tī Kàu-hoē siū kian-sìn-lé, koat-sim hiòng chō-bu̍t-chú Siōng-tè kap Kiù-chú Iâ-so͘ li̍p-iok beh chiong ka-kī só͘ ū ê khuì-la̍t kap mi̍h-kiāⁿ lóng hiàn chò Chú ê lō͘-ēng. Muí-nî kàu seⁿ-ji̍t chiū koh têng-sin chhiam-jī tī hit ê li̍p-iok-su, hō͘ i bô bē kì tit i ê sē-iok. Siōng-lō͘-boé pái ê chhiam-jī sī 80 goā hoè ê sî. Tī i thâu-pái kap tē 2 pái chhiàm-jī ê tiong-kan hō͘ i chhoē chhut i chiong-sin ê chit-gia̍p. Chiū-sī thoân-kàu.
I tit-tio̍h chin hó ê sêng-chek lâi pit-gia̍p Strasbo͘rg Toā-o̍h, āu-lâi tha̍k Sîn-ha̍k. I boē khì kàu-hoē chò kang ê tāi-seng i ū khì kin chi̍t-ê i-seng o̍h phok-bu̍t-ha̍k kap si̍t-chè io̍h-phín ê chè-chō-hoat. Jia̍t-sim gián-kiù, liân tiong-tàu-tǹg iā kán-tan ēng chi̍t-pha sió teng-hoé hang mī-pau, phoè gû-leng, ná chia̍h ná kè-sio̍k gián-kiù. Piáu-sī ná-tha̍k ná chò kang(Learning and labor 半工半讀) ê cheng-sîn. Koh iā chò chit ê i-seng ê kiáⁿ ê ka-têng kàu-su, tuì án-ni thang î-chhî i ê seng-oa̍h bô khiàm-khoeh. Ū chi̍t-ji̍t i tī lâu-kông-téng ê sió pâng-keng teh gián-kiù ê sî, hut-jiân ū chi̍t ê tuì Vosges soaⁿ-tē lâi ê Soan-kàu-su lâi chhoē i. Chit ê Soan-kàu-su in-uī kap i ê hū-jîn-lâng chò kang tì-kàu sit-lo̍h kiān-khong, ài chhoē chi̍t ê koat-ì hiàn-sin ê siàu-liân thoân-kàu-su lâi kā i kè-jīm, só͘-í chiah lâi chhoē i . Hit-sî Au-pe̍k-lîm sim-lāi ná chhin-chhiūⁿ ū siaⁿ kā i kóng, "Lí chiū-sī hit lâng". Só͘-í chiū koat-ì kóng, nā bô lâng chì-goān beh-khì, i chiū beh khì, i kó-jiân chiū-khì. I boē-khì ê tāi-seng bêng-bêng chai-iáⁿ, soaⁿ-toē ê chêng-hêng kap tī hia ê kang-chok ê khùn-lân. Hia bô lō͘ thang-kiâⁿ , bô bûn-bêng si-siat, seng-oa̍h bô lī-piān, bô ha̍k-hāu, só͘ ū ê sī bû-ti, iá-bân, sàn-hiong ê soaⁿ-tē lâng. Chi̍t-ê chin iông-iông tek-ì ê tāi-ha̍k pit-gia̍p seng nā kàu chit-khoán só͘-chāi thoân-kàu, oán-jián chhin-chhiūⁿ ka-kī pàng-sak it-chhè chiong kut-thâu toà-lâi bâi-chòng tī chit khoán siū chiù-chó͘ ê soaⁿ lāi táu té siô-siâng(sic.). Só͘-í pêng-iú chhin lâng bô poàⁿ ê chàn-sêng i khì. M̄-kú i koat-sim chiū-khì, chò kang kàu 86 hoè soà sí tī soaⁿ-tē.
I tī Vosges soaⁿ-tē ê tiong-kan ēng thiàⁿ-sim kà-sī soaⁿ-tē lâng, chò in ê sian-siⁿ, iā chí-tō in sìn hok-im , í-kip bat sè-kan ê ha̍k-būn. I thê-ko ha̍k-seng ê tì-sek chuí-chún , iā soà hō͘ in bat tō-lí. I teh kà tē-lí-ha̍k ê sî, tāi-seng hō͘ ha̍k-seng khoàⁿ tē-tô͘, chiū mn̄g ha̍k-seng kóng, " Lín chhù tī kàu-khu lāi ê tá-lo̍h?" āu-lâi koh mn̄g kóng, " Lán ê kàu-khu tī Alsace koān ê sím-mi̍h só͘-chāi?" "Alsace koān tī Hoat-kok ê sím-mi̍h só͘-chāi?" "Hoat-kok tī Au-lô-pa ê sím-mi̍h só͘-chāi?" "Au-lô-pa tī choân sè-kài ê sím-mi̍h só͘-chāi?" Choè-āu chhoā in kàu bat Siōng-tè ê chûn-chāi. M̄-nā án-ni , i tī muí chi̍t tiám ài mn̄g ha̍k-seng kóng, Kàu-khu uī-tio̍h lán ū chò sím-mi̍h? Lán uī-tio̍h kàu-khu ū chò sím-mi̍h á-bô?...... Alsace koān uī-tio̍h lán chò sím-mi̍h? Lán ū-tio̍h Alsace ū chò sím-mi̍h á-bô? Téng-téng ê chit-būn. Kiat-kio̍k kàu boé chiū mn̄g kàu Siōng-tè uī-tio̍h lán chò sím-mi̍h á-bô? ēng án-ni hō͘ ha̍k-seng kui-oá Siōng-tè. Au-pek-lîm bat chi̍t pái siūⁿ beh lī-khui soaⁿ-tē lâi Bí-kok thoân-kàu. M̄-kú uī-tio̍h Bí-kok lâm-pak chiàn-cheng chó͘-tòng, soà bē tit khì. āu-lâi chiū koat-sim sìn che sī Siōng-tè ê chí-ì, m̄-ài i lī-khui soaⁿ-tē. Só͘-í koh kè-sio̍k i ê kang tī Vosges soaⁿ-tē. Kàu i sí ê sî, hiah ê soaⁿ-tē lâng uī i chhāi chi̍t ki si̍p-jī-kè ê bōng-pâi, téng-bīn siá kóng, "A-pa Au-pek-lîm"(Papa Oberlin), lâi kì-liām i ê thiàⁿ.
Au-pek-lîm chin-chiàⁿ uī Chú chò kang pàng-sak sèⁿ-miā . I ū chiàu Sèng-keng só͘ kóng, "Kìⁿ-nà(sic.) ài kiù ka-kī ê sèⁿ-miā ê, beh sit-lo̍h i, kìⁿ-nā uī-tio̍h goá lâi sit-lo̍h i ê sèⁿ-miā ê, beh tit-tio̍h i"(Mt.16:25). I ê kám-hoà-la̍t éng-hióng choân sè-kài. Hiān-sî Se Tek ēng i ê bīn ìn chò in ê iû-phiò teh kì-liām i.Tng Ná-pho-lûn kong Bo̍k-su-kho sit-pāi tô-cháu ê sî, teh tui-koáⁿ i ê Lō͘-se-a hông-tè siá phoe hō͘ Au-pek-lîm kóng, Goá ū hoan-hù goá ê kun-tuī, tui-kek Ná-pho-lûn ê sî, m̄-thang phò-hoāi lí ê sū-gia̍p. In-uī lí ê sū-gia̍p sī lân lêng khó kuì ê. Bí-kok Ohio chiu ê Au-pek-lîm Toā-o̍h, chiū-sī uī-tio̍h ài kè-sio̍k chit khoán ê cheng-sîn, chiah tī 1833 nî kiàn-siat ê. Tiong-kan tī 1900 nî Âng Siù-choân hoán-loān ê sî, tuì Au-pek-lîm Toā-o̍h chhut-sin ê bo̍k-su 12 miâ tī Soaⁿ-sai séng sûn-kàu. In thiàⁿ lán Tiong-kok kàu án-ni.
Chhin-ài ê chheng-liân chu-uī, lí kiám bô beh toè chit khoán lâng chin suí ê kha-pō͘ lâi hiàn-sin mah?
