Pe̍h-oē-jī ê Lī-ek
1886.01 TĒ CHHIT TIUN p.42-44
[Chêng tē-it, tē-jī, tē-saⁿ tiuⁿ ê Kàu-hoē-pò, ū ìn Ia̍p Bo̍k-su só͘-chò lūn pe̍h-oē-jī ê lī-ek. Taⁿ chiong Lâu Bō͘-chheng tē-jī-miâ ê lūn ìn tī chia hō͘ lín tha̍k . I só͘ chò-ê khah-té, só͘-í thang chò-chi̍t-ē ìn . ]
Thiⁿ-ē ta̍k-kok ê jī bô lóng siāng-khoán; tàu-tí lóng ū lō͘-ēng; taⁿ chè pe̍h-oē-jī iā sī bûn-jī-tiong ê chi̍t-luī, i-ê lī-ek lâng, pí pa̍t-hō ê jī, iáu ū khah-kín khah-khoài . Taⁿ chiong i-ê lō͘-ēng tāi-lio̍k lâi kóng tī ē-té .
Pe̍h-oē-jī ē pang-chān kàu-hoē heng-ōng, tú-tio̍h khún-tio̍k bē hoè-bô . Kàu-hoē só͘-í bô heng-ōng, in-uī ji̍p-kàu ê lâng bô chhim-chai tō-lí; bô chhim-chai tō-lí, in-uī ka-tī bē-hiáu tha̍k Sèng-keng; bē-hiáu tha̍k Sèng-keng, in-uī m̄-bat jī . Khóng-chú-jī oh ké-soeh, nā bat bô chhim, iû-goân khoàⁿ bē-lâi; kan-ta thiaⁿ Sian-siⁿ kóng, chiū só͘ bat--ê iú-hān, bô thiaⁿ-tio̍h--ê chiū m̄-chai; thiaⁿ kú--ê iū bē kì-tit, hô-hòng ū sî hō͘-lâi chuí-chhim chó͘-tòng; sè-sū kiáu-jiáu, pēⁿ-thiàⁿ chó͘-gāi, bē-ē ta̍k lé-pài lóng kàu lé-pài-tn̂g thiaⁿ tō-lí ? Thiaⁿ tō-lí ê lâng nā khéng khîn tha̍k pe̍h-oē-jī, chiū chi̍t-nî-kú put-lūn lâm-hū ló-iù lóng ē ka-tī tha̍k Sèng-keng, khah chai tō-lí; m̄-bián thèng-hāu kàu pài-tn̂g thiaⁿ tō-lí, tī ke-lāi chá-àm iā thang tha̍k, tit-tio̍h lī-ek. Koh ū-sî tú-tio̍h chó͘-tòng bē tàng kàu pài-tn̂g siū kà-sī, chiū thang ka-tī khoàⁿ chhián-bêng tō-lí ê chheh, iúⁿ-chhī sim-sîn, iā ē lī-ek thiaⁿ ê lâng. Kàu-hoē ê lâng nā bô khoàⁿ-khin pe̍h-oē-jī, tek-khak ē ná-kú ná-toā chìn-pō͘. Koh thiaⁿ-kìⁿ A-hui-lī-ka ê tang-pêng ū chi̍t-ê hái-sū, miâ Má-ta̍t-ka-su-ka, tī hia kàu-hoē tú-tio̍h khún-tio̍k, jī-gō͘-nî-kú bô Bo̍k-su tī-teh ; kàu khún-tio̍k soah, Bo̍k-su koh khì, khoàⁿ-kìⁿ sìn Chú ê lâng pí-chêng koh khah-chē; chiū-sī in-uī ū pún-tē ê pe̍h-oē-jī ê Sèng-chheh tī-teh, lâng ē hiáu ka-tī tha̍k. Che thang pîn-kì kàu-hoē ê lâng m̄-thang bô tha̍k pe̍h-oē-jī .
Pe̍h-oē-jī ē hō͘ lú-jîn ū tì-huī . Hū-jîn-lâng ê châi-tiāu bô khah-su ta-po͘-lâng, só͘-í ē bô ha̍k-būn, in-uī Khóng-chú-jī oh-tha̍k . Nā boeh tha̍k pe̍h-oē-jī, tuì la̍k-hoè kàu cha̍p-hoè sì-nî ê kú, chiū bô bē-hiáu-siá ê jī, ia̍h bô bē-hiáu-tha̍k ê chheh ; án-ni kiám m̄-sī chin toā ê lō͘-ēng?
Pe̍h-oē-jī ē hō͘ ta̍k-téng chò-kang ê lâng ē hiáu tha̍k Sèng-chheh, kap chai chē-chē hāng ê tāi-chì. Ta̍k-téng chò-kang ê lâng ta̍k-ji̍t ū kang tîⁿ-poàⁿ, iáu-kú nā boeh tha̍k pe̍h-oē-jī ún-tàng ē khí-lâi. Goá khoàⁿ hiān-sî teh thiaⁿ tō-lí--ê khah-chē sī choh-sit kap cháu-thàn ê lâng, pún m̄-bat poàⁿ-jī; tuì thiaⁿ tō-lí chiàⁿ ta̍k-pái An-hioh-ji̍t o̍h tha̍k jī-bó, tng tú-á teh-tha̍k ê sî m̄-káⁿ siūⁿ ē bat, nā-sī kàu-boé lóng ē ka-tī tha̍k, m̄-bián tiāⁿ-tiāⁿ oá-khò pa̍t-lâng lâi kà . Chiong-lâi pe̍h-oē-jī ná chē lâng bat, chiū pe̍h-oē-jī ê chheh iā ē ná-chhut ná-chē iūⁿ, kiám-chhái Thian-bûn Tē-lí ê chheh ; á-sī Soàn-ha̍k Kek-bu̍t ê chheh; Le̍k-tāi ê tāi-chì,ta̍k-kok ê sin-bûn; che lóng ē ke-thiⁿ lâng ê tì-huī; án-ní-siⁿ kiám thang kóng pe̍h-oē-jī m̄-bián tha̍k ē chò-tit ?
Pe̍h-oē-jī ē hō͘ lâng khah-khoài bat Khóng-chú-jī. Nā seng tha̍k pe̍h-oē-jī kàu ē siá, tī tha̍k Khóng-chú-jī ê sî hoān ū m̄-bat ê jī, kap bē-hiáu ké-soeh ê ì-gī; nā-sái mn̄g sian-siⁿ chi̍t-pái, ēng pe̍h-oē-jī chù -bêng, chiū ē ka-tī tha̍k, m̄-bián kiaⁿ koh bē kì-tit; án-ni sī tha̍k Khóng-chú-jī, iā tio̍h kiam ēng pe̍h-oē-jī . pe̍h-oē-jī oē hō͘ m̄ bat tha̍k Khóng-chú-jī ê lâng bat Khóng-chú-jī. Goá só͘ bat ê thoân-tō ê lâng, lāi-tiong ū nn̄g lâng chū soè bô tha̍k-chheh, kàu jī-cha̍p chhut-thâu hè chiah thiaⁿ tō-lí, o̍h-tha̍k pe̍h-oē-jī; hiān-sî liân Tn̂g-lâng-jī ê Sèng-chheh, kap sin-bûn iā khoàⁿ oē lâi: nā m̄ sī bat pe̍h-oē-jī thài-thó ū thang án-ni?
Pe̍h-oē-jī ē hō͘ lâng khoài tù-chheh. Lâng nā bat pe̍h-oē-jī hoān ū lī-ek lâng ê tāi-chì, ài tù-chheh pò lâng chai, thang suî-siūⁿ suî-siá; m̄-bián hoân-ló bô bûn-hoat, bô tiám-kù, hō͘ lâng iàm-chiān m̄ ài khoàⁿ i só͘ tù ê chheh . ia̍h ē hō͘ khoàⁿ-chheh ê lâng khoài bêng, m̄-bián ū-ê khoàⁿ ē bêng, ū-ê khoàⁿ bē-bêng ê chó͘-gāi . Nā ēng Khóng-chú-jī tù-chheh bô hiah khoài, beh khoàⁿ lâng só͘ tù ê chheh kàu lóng bêng iā sī oh. M̄ ta̍t-tio̍h pe̍h-oē-jī ha̍p nn̄g-pêng ê lâng ê lī-piān.
Pe̍h-oē-jī ē hō͘ sàn-hiong-lâng ê chú-tē ū tì-huī. Sàn-hiong-lâng ê chú-tē châi-chêng bē lóng khah-su hó-gia̍h-lâng ê chú-tē ; khó-sioh sè-hàn ê sî i bô tha̍k-chheh ; á-sī tha̍k bô kuí-nî koh khì chò-kang, kàu-boé ū tha̍k ná bô tha̍k, iû-goân m̄-bat jī. Pe̍h-oē-jī nā tha̍k kàu ē siá, chiū m̄-bián-kiaⁿ ē huì-bô-khì, in-uī ū jī-bó thang chhiat-im, chi̍t-ē ho͘, jī chiū tī-teh ; khoàⁿ beh kóng sím-mi̍h oē, siūⁿ lâi tàu chiū ū jī, m̄-bián chhin-chhiūⁿ Khóng-chú-jī ū tha̍k-tio̍h--ê chiàⁿ bat, bô tha̍k-tio̍h--ê chiū m̄-bat . Koh tio̍h ū tha̍k koè, chiàⁿ chai hit-ê kò͘-tián, bô tha̍k-koè, chiū m̄-chai hit-ê in-iû. Koh lâng nā beh bat Khóng-chú-jī kàu khoàⁿ ē lâi, siá ē khì, tio̍h tuì sè-hàn ti̍t-ti̍t tha̍k kàu chiâⁿ-cha̍p-nî-kú chiàⁿ-ē, iā ū kàu chiâⁿ cha̍p-nî-kú, kah i tha̍k pun lâng thiaⁿ, kóng bē tit-lâi; ū tāi-chì kah i kì, siá bē tit lâi. Pe̍h-oē-jī m̄-bián tha̍k hiah-chē-nî: m̄-bián tuì sè-hàn tha̍k nā kàu bat, beh-tha̍k beh-siá bô m̄ suî -ì . Kàu-hoē-tiong ê lâng chia̍h kàu saⁿ-cha̍p-goā-hoè, sì-cha̍p-goā-hoè, gō͘-cha̍p-hoè chiah o̍h-tha̍k pe̍h-oē-jī ê lâng put-chí chē, koah-sī kàu se̍k-se̍k ē tha̍k hō͘ pa̍t-lâng thiaⁿ. Ū chè pe̍h-oē-jī, sàn-hiong lâng ê chú-tē m̄-bián khó͘ m̄-bat jī .
Pe̍h-oē-jī ē hō͘ bô siū kàu-hoà ê lâng pìⁿ-chò ū ha̍k-būn; kū-té bô-jī pìⁿ-kàu ū jī. Chá-ji̍t lâm-iûⁿ chē-chē hái-sū bô siū kàu-hoà; m̄-bat lé-gî, sīm-chì thâi-sí lâng soà chia̍h-bah. Tuì ū Bo̍k-su khì thoân tō-lí, ha̍k-si̍p i-ê thó͘-im chhòng pe̍h-oē-jī ; tuì án-ni hong-sio̍k toā piàn-oāⁿ, lâng chiām-chiām ū tì-huī, kok-tō͘ ná -kú ná-heng ; kàu-hoē lâng-gia̍h chi̍t-nî chi̍t-nî ke. M̄-sī pe̍h-oē-jī, thài-thó ē hō͘ bô jī ê só͘-chāi pìⁿ-chò ū jī, piàn-oāⁿ kàu hiah-kín ? Lán ê Hông-tè chai soaⁿ--ni̍h ê chhiⁿ-hoan m̄-bat lé-gî, tiâu-tî siat gī-o̍h chhiáⁿ sian-siⁿ lâi kà, tuì siat kàu-taⁿ chiong-kīn peh-nî-kú; chha-put-to bô chi̍t-ê bat-jī . In-uī jī kap oē bô siāng, tāi-seng kan-ta tha̍k jī-im lóng bē-hiáu sím-mi̍h ì-sù, tha̍k-liáu tio̍h koh ké-soeh. Hiah-ê chhiⁿ-hoan ê gín-ná kan-ta thiaⁿ Sian-siⁿ kóng, ná chhin-chhiūⁿ ah-á thiaⁿ luî, thiaⁿ chi̍t-ê siaⁿ tiāⁿ-tiāⁿ. Phì-jū nā chiong pe̍h-oē-jī hoan-e̍k in ê im, tha̍k in ê oē, tek-khak khah ū èng-hāu .
Goá chiàu goá gû-gōng ê ì-kiàn, chiong pe̍h-oē-jī kap Khóng-chú-jī saⁿ-pí lâi-lūn, m̄-sī hiâm Khóng-chú-jī bô lō͘-ēng; put-kò kóng pe̍h-oē-jī khah khoài bat, hō͘ lâng khah-kín chìn-pō͘ ; m̄-bián kàu kú-kú tiāⁿ-tiāⁿ hō͘ jī pa̍k-teh . iū koh ha̍p tī lâm-hū ló-iù, pîn-chiān hù-kuì ta̍k-téng ê lâng lóng tha̍k ē khí. án-ni kiám m̄-sī put-chí toā lō͘-ēng?
Lâng chún-nā bat Khóng-chú-jī kàu chin-chhim, nā koh ke bat pe̍h-oē-jī, iā-sī ke chi̍t-hāng ê lō͘-ēng. Kiám ū lâng hiâm kóng bat siuⁿ-chē-iūⁿ-jī m̄-hó mah?
