Piān Sîn-chú Lūn
1887.01 TĒ CHA̍P-KÁU TIUN p.3-5
(Chiap chêng-tiuⁿ tē 135 bīn.)
Só͘-í lâng-sí, chiū tio̍h boé chi̍t-sian sîn-chú, put-lūn lâm-lú, lóng tio̍h chiàu i-ê miâ-sìⁿ lâi siá tī sîn-chú--ni̍h. Phì-jū ta-po͘ lâng sìⁿ Tân, tiong-ng tio̍h siá, Hián-khó Tân-kong huì bó͘ miâ sîn-chú; nā-sī hū-jîn-lâng phì-jū sìⁿ Lîm, tio̍h siá, Pí Lîm--sī bó͘-miâ sîn-chú. iū-pêng tio̍h siá hàu-lâm ê miâ. Sîn-chú sī nn̄g-pêng lâi ha̍p--ê, lāi-bīn siá sí-lâng ê siⁿ-sî ji̍t-ge̍h, kap kè-óng ê nî, ge̍h, ji̍t, sî, chòng tī sím-mi̍h soaⁿ, í-ki̍p hun-kim jī-hiòng.
Kàu tī chhut-chòng ê sî chiong sîn-chú chhāi tī hûn-têng--ni̍h, kap koaⁿ-chhâ kng chiūⁿ soaⁿ, boé chi̍t-chiah pe̍h koe-kak hē tī koaⁿ-chhâ-téng; nā-sī hù-kuì ê ke, chiū chhiáⁿ chi̍t-ê ū chiok-uī ê lâng tī beh chìn-chòng ê sî chiong pe̍h koe khì chhiah huih, tiám tī sîn-chú--ni̍h, hō-choè tiám-chú, ì-sù sī beh hō͘ sí-lâng ê sîn-hûn hioh tī chit-sian sîn-chú--ni̍h.
Í-keng tiám-chú bêng-pe̍k, chiū chiong koaⁿ-chhâ an-chòng, jiân-āu chiah chiong hûn-têng kng tò-khì in chhù, hō choè hoán-chú; kàu in chhù, chiū pâi-lia̍t seng-lé hiàn-chè, hō͘ kiáⁿ-sun chhin-chhek pêng-iú kuī-pài, hō-choè an-uī. Kàu tē-saⁿ ji̍t thàu-chá, i-ê kiáⁿ-sun kia̍h-teng kàu bōng, the̍h chi̍t-tè bōng-thô͘, iân lō͘ kiò i tò--lâi, hō-choè kiò-bōng; chiong bōng-thô͘ hē tī hiuⁿ-lô͘--ni̍h, kô͘ chi̍t-chō lêng-chhù, chi̍t-sian hûn-sin, chá-àm pâi chhài-pn̄g hiàn-chè, sio choá-chîⁿ, hō-choè hàu-pn̄g. Sòng-hiong lâng hàu chhit-ji̍t chiū soah, khah oē tit kè ê lâng hàu cha̍p-sì ji̍t, hù-kuì ê lâng hàu sì-cha̍p káu ji̍t, jiân-āu chhiáⁿ hê-siūⁿ lâi chhiau-tō͘, hō-choè pài-chhàm; ū lâng kóng, choè kong-tek, ū lâng kóng, choè kong-kó, ū lâng kóng, choè hiong-hoa; ū-ê choè poàⁿ-ji̍t, ū-ê choè chi̍t-ji̍t, ū-ê choè kuí-nā ji̍t, lóng bô tiāⁿ-tio̍h, sī chiàu i ke-sū ê ū bô; kàu ê-hng chiū sio khò͘-chîⁿ, hō-choè kiáu-khò͘; kàu poàⁿ-mî, chiū chiong bêng-chhù kap hûn-sin it-chīn sio-lio--khì, hō-choè tû-lêng; jiân-āu chí-ū ta̍k-goe̍h ê chhe-it cha̍p-gō͘ kap nî-choeh hàu chhài-pn̄g tiāⁿ-tiāⁿ; kàu chi̍t-nî moá, chiū choè kī, hō-choè tuì-nî; kàu saⁿ-nî, chiū chiong sîn-chú chhiáⁿ ji̍p kham, ū-ê chhiáⁿ ji̍p chó͘-chhù. Che sī siat-li̍p sîn-chú ê khoán-sit.
Gī-lūn tē-jī toāⁿ
Siat-li̍p sîn-chú ê goân-liû.
Taⁿ chit-hō sîn-chú ê goân-liû, chin-chiàⁿ oh-tit khe-khó, in-uī liû-thoân put-chí kú, siông-siông thiaⁿ-kìⁿ lâng kóng, sī tuì Teng-lân siat khí, nā-sī bô chheh thang khe-khó, to̍k-to̍k " Ji̍t-kì-kò͘-sū " ū tāi-khài kì-chài i-ê tāi-chì tiāⁿ-tiāⁿ. Sī kóng, Hàn-tiâu Teng-lân sī Hô-lāi ê lâng, soè-hàn ê sî, pē-bú chá kè-sì, boē tit thang hōng-ióng, kàu toā-hàn siàu-liām pē-bú ióng-io̍k chhim-un, bô thang pò-tap, chiū khek chhâ choè siōng, ho̍k-sāi i chhin-chhiūⁿ oa̍h, i-ê bó͘ ho̍k-sāi ji̍t-kú, chiū bô kèng--i, khoàⁿ-choè chhâ-thâu, ēng chiam chha̍k i-ê chńg-thâu-á, huih-chuí lâu-chhut. Teng-lân khoàⁿ-kìⁿ chhâ-siōng lâu huih, sim toā iu-būn, lâu ba̍k-sái, mn̄g i-ê bó͘ tit-chai chêng iû, chiū lî i-ê bó͘. Tuì án-ni, āu-lâi ê lâng chiū o̍h--i, siat-li̍p sîn-chú choè pē-bú kong-má chó͘-chong lâi ho̍k-sāi.
Chóng-sī soè-jī káng-kiù, sîn-chú tek-khak m̄-sī tuì Teng-lân siat-khí, in-uī ū saⁿ-hāng ê bô-ha̍p. Tē-it hāng ê bô-ha̍p, Teng-lân sī sió-khoá ê lâng, bô chiok-uī, bô hó-gia̍h, thái-thó oē hō͘ chèng-lâng lóng thàn-i ah ? Siat-sú oē hō͘ chèng-lâng thàn--i, ia̍h boē-oē hō͘ koaⁿ-hú thàn--i; nā oē hō͘ koaⁿ-hú thàn--i, ia̍h tek-khak boē-oē hō͘ Hông-tè thàn--i. Tē-jī hāng ê bô-ha̍p, Teng-lân sī Hàn-tiâu ê lâng, khe-khó sîn-chú khah-chá chiū ū, m̄-sī tuì Hàn-tiâu khí-thâu. Tē-saⁿ hāng ê bô-ha̍p, " Ji̍t-kì kò͘-sū " ê chheh, m̄-sī tāi keng tián, chiū-sī Chheng-tiâu Tō-kong nî kan Tân-bî-kong sian-siⁿ só͘ tù--ê. Sui-jiân ū kì-chài jī-cha̍p-sì hàu, kî-tiong ū hāng bô si̍t, put-kò sī ká-siat ài khǹg-lâng kiâⁿ hàu-tō tiāⁿ-tiāⁿ, beh thái oē tit thang choè pîn-kù ah ? Chhin-chhiūⁿ án-ni, chit-ê siat-li̍p sîn-chú tek-khak sī khah chá.
Ū lâng kóng sī tuì Chiu Bú-ông siat khí, in-uī " Sú-kì " ū kì-chài, Tiū-ông bû-tō, chân-hāi peh-sìⁿ, Bú-ông beh khì hoa̍t--i ê sî, tāi-hoē chu-hô͘ tī Bēng-tin, tī chèng chu-hô͘ ê bīn-chêng hoat-sè, bián-lē chèng-lâng tâng-sim hoa̍t Tiū; só͘-í siat-li̍p i-ê lāu-pē Bûn-ông ê sîn-chú pâi khì hoa̍t--i. In-uī Tiū-ông sī jîn-kun, Bú-ông sī chu-hô͘, nā ēng jîn-sîn hoa̍t jîn-kun sī put-tiong, siat-sú m̄-khì hoa̍t--i, chhut-chāi i pō-gio̍k peh-sìⁿ sī chân-jím. Koh thiⁿ-ē chu-hô͘ saⁿ-hūn ū nn̄g-hūn kui Chiu, che sī thiⁿ bēng-lēng i tio̍h khì hoa̍t--i, só͘-í siat-li̍p sîn-chú pâi, ēng i-ê lāu-pē Bûn-ông ê miâ khì hoa̍t--i. Che sī siat-li̍p sîn-chú ê goân-liû, chóng-sī ia̍h boē tit thang choè khak-si̍t ê pîn-kù.
Koh khe-khó " Su-keng", Thài-sè siōng ê phiⁿ kì-chài Bú-ông hoa̍t Tiū ê tāi-chì, chiū-sī Bú-ông soà-chiap i-ê lāu-pē Bûn-ông hô͘-uī ê cha̍p-saⁿ nî, chiaⁿ-ge̍h, tāi-hoē chu-hô͘ tī Bēng-tin, Bú-ông hoat-sè ê oē, kî-tiong ū kóng, Siong-ông siū bô beh ho̍k-sāi Siōng-tè sîn-kî, bô ho̍k-sāi i-ê chó͘-chong, kap goá sió-khoá lâng sêng-siū hoa̍t-Siong ê bēng-lēng tī goá-ê lāu-pē Bûn-khó ê chó͘-biō. Tuì chí kuí-kù thang chai, Bú-ông ê tāi-seng í-keng ū sîn-chú lah, in-uī Bú-ông kóng i siū bēng-lēng tī Bûn-ông ê chó͘-biō. án-ni sîn-chú ê goân-liû m̄-sī tuì Bú-ông siat khí, chóng-sī oh--tit bêng-bêng chai sī tuì sím-mi̍h sî khí. Sui-jiân Tiong-kok chu-chheh put-chí choē, ia̍h bô thang khe-khó kàu chún, chí-ū tē-it chá ê chheh, chiū-sī Su-keng, kî-tiong Sùn-tián ū kì-chài "chèng-goa̍t siōng-ji̍t siū bēng ū bûn-chó͘ " ê kù, bûn-chó͘, sī chí N̂g-tè ê biō. Koh Tāi-ú-bô͘ ū kì-chài " chèng-goa̍t sok-tàn, siū bēng ū sîn-chong " ê kù, sîn-chong chí Giân-tè ê biō. Tuì án-ni thang chai, Giân-tè ê sî í-keng ū sîn-chú lah, in-uī ū chó͘-biō, chiū tek-khak ū siat-li̍p sîn-chú, phah-sǹg chit-ê siat-li̍p sîn-chú tek-khak sī tuì Giân-tè khí-thâu, chóng-sī hit-sî chí-ū si-chú tiāⁿ-tiāⁿ, iáu-bē ū bo̍k-chú; kàu Chiu-tiâu chiū koh ke-thiⁿ siat-li̍p bo̍k-chú; tuì án-ni chiū ū nn̄g-hō ê sîn-chú. Kàu Hàn-tiâu chiah hoè-bô si-chú, to̍k-to̍k ū bo̍k-chú tiāⁿ-tiāⁿ. Che sī siat-li̍p sîn-chú ê goân-liû.
(āu-tiuⁿ beh koh ìn.)