Piān Sîn-chú Lūn
1887.05 TĒ JĪ-CHA̍P SAN TIUN p.35-37
(Sī Ia̍p Bo̍k-su chò..ê.)
(Chiap chêng-tiuⁿ tē 29 bīn.)
Tē chhit toāⁿ
Iâ-so͘ ê ha̍k-seng tio̍h tuì-tiōng chin hàu.
Téng-bīn só͘ lūn ho̍k-sāi sîn-chú sī khi- phiàn chó͘-chong, koh tek-choē Siōng-tè; chóng-sī sìn-Chú ê lâng í-keng siū Sèng- sîn ê kám-hoà koé-kū oāⁿ-sin, hoân-sū tuì-tiōng chin, khì-choa̍t ké, hoaⁿ-hí chip- siú Siōng-tè ê kài-bēng, chīn-sim thiàⁿ Siōng-tè, koh thiàⁿ lâng chhin-chhiūⁿ ka-kī. Chit-ê thiàⁿ lâng chhin-chhiūⁿ ka-kī, tio̍h lia̍h thiàⁿ pē-bú choè tē-it iàu-kín; só͘-í tē-gō͘ tiâu-kài kóng, Kèng lín-ê pē- bú. án-ni hàu-kèng pē-bú, sī choè lâng ê kiáⁿ-jî iàu-kín ê pún-hūn; tāi-lio̍k ū saⁿ- chân thang gī-lūn.
Tē-it chân : Lūn tio̍h hàu-kèng pē- bú ê iân-kò͘. In-uī pē-bú siⁿ lán,iúⁿ- chhī lán, phō lán, chiàu-kò͘ lán, kà-sī lán; i thiàⁿ-kiáⁿ ê sim bô só͘ m̄ kàu, khu-lô ê chhim-un kóng boē chīn. Chhin-chhiūⁿ Si-keng lio̍k-gô ê phiⁿ ū kóng, " Io̍k-pò- chi tek, hō-thian-bóng-ke̍k; " chhin- chhiūⁿ án-ni,choè lâng ê kiáⁿ-jî,chiū nā kiâⁿ hàu-tō kàu chīn, ia̍h m̄-sī hi-hán ê tāi-chì, put-kò sī ha̍p-kai tiāⁿ-tiāⁿ.
Tē-jī chân:Lūn pē-bú siⁿ-chêng ê hàu- kèng. Taⁿ pē-bú iáu tī-teh, tio̍h ki̍p-sî hàu-kèng--i,chá-àm tio̍h ho̍k-sāi kam-chí, khûn-khiām lia̍p-chek lâi hōng-ióng--i, pò-tap pē-bú ióng-io̍k ê chhim-un; m̄- nā tio̍h hōng-ióng i ê sin-thé, koh tio̍h hōng-ióng i ê sim-chì, hoân-sū hoaⁿ-hí sūn-thàn--i, siông-siông hō͘ i ê sim hoaⁿ- hí. Chhin-chhiūⁿ Khóng-chú kóng,"Hū- bó͘ kî sūn ī--hô͘. " In-uī goā-bīn kì-jiân ū kiong-kèng ê lé, lāi-bīn tek-khak ū chun-kèng ê sim. Chit-hō sūn-thàn pē- bú ê bēng-lēng, pí hōng-ióng i-ê sin-thé sī koh khah iàu-kín. Siat-sú hōng-ióng pē-bú hō͘ i chia̍h-chhēng chhiong-chiok, nā bô sêng-sūn tit-tio̍h i ê sim hoaⁿ-hí, kap iúⁿ-chhī káu bé ū sím-mi̍h koh-iūⁿ ? Chhin-chhiūⁿ Chú-iû teh mn̄g-hàu, Khóng-chú ìn--i kóng,"Taⁿ ê ū hàu--ê,sī lia̍h-choè oē iúⁿ-chhī, kàu tī káu bé lóng pîⁿ-pîⁿ oē-chhī, nā bô kèng ū sím-mi̍h hun-pia̍t ah ? " Khó-kiàn ho̍k-sāi pē-bú tek-khak tio̍h lia̍h kèng choè iàu-kín.
Nā-sī pē-bú ê bēng-lēng ū ha̍p Siōng- tè ê chí-ì, sui-jiân tio̍h-boâ ia̍h m̄-thang the-sî. In-uī pē-bú thiàⁿ-kiáⁿ, ài i choè ū lō͘-ēng ê lâng, chiū siông-siông ài hō͘ i tio̍h-boâ; put-lūn sū lông kong siong, tek-khak sî-siông kàu-tok; chhin-chhiūⁿ Khóng-chú kóng," ài--chi lêng-bu̍t lô-- hô͘ ? án-ni choè lâng ê kiáⁿ-jî, eng-kai chīn-la̍t lâi kiâⁿ pē-bú só͘ bēng-lēng, m̄- thang bú-bān--i."
Siat-sú pē-bú só͘ bēng-lēng sī ge̍k Siōng-tè ê chí-ì, chiū m̄-thang thàn--i. In-uī pē-bú oē chhò-gō͘, lán m̄-thang kap i saⁿ-tâng chhò-gō͘. Chóng-sī m̄-thang kap i choè tuì-te̍k, tio̍h at-chí siū-khì, ēng hoaⁿ-hí ê bīn-sek, un-jiû ê siaⁿ-im, oán-choán ê oē,khí-kèng khí-hàu lâi khó͘- khǹg--i; chhin-chhiūⁿ Khóng-chú kóng, " Sū hū-bó͘ ki kàn, kiàn-chì put-chiông, iū-kèng; put-uî,lô jî put-oàn;" án-ni ǹg- bāng i hoaⁿ-hí thiaⁿ, oē koé i ê ì-sù, lâi thàn Siōng-tè ê chí-ì; che chiah sǹg choè " seng sū chi í lé. "
Koh ho̍k-sū pē-bú, tio̍h o̍h kó͘-chá-lâng ê bô͘-iūⁿ; chhin-chhiūⁿ Chan-chú hōng-ióng i ê lāu-pē Chan Sek, m̄-nā ta̍k-ji̍t ēng hó ê mi̍h ióng-chhī i ê seng-khu, koh hoān-sū chhiáⁿ mn̄g hoaⁿ-hí chun-thàn i ê ì-sù, lâi ióng-chhī i ê lāu-pē ê sim-chì. Só͘-í Bēng-chú ū kóng: "Sū-chhin nā Chan-chú khó-í." Koh tio̍h chhin-chhiūⁿ Sūn ê ho̍k-sū i ê lāu-pē Kó͘-só͘, sui-jiân Kó͘-só͘ choè khok-to̍k ê lāu-pē, Sūn iáu-kú oē chīn ho̍k-sū pē-bú ê tō-lí, tì-kàu hō͘ i ê lāu-pē Kó͘-só͘ hoaⁿ-hí. Chit-ê sī Tiong-kok chheng tāi-hàu ê lâng, lán tio̍h o̍h i ê khoán-sit.
Koh ū Sèng-keng só͘ kì-chài tāi-hàu ê lâng, lán it-hoat tio̍h o̍h--i; chiū-sī Iok- sek, i tek-chì ê ji̍t, hōng-ióng i-ê lāu-pē Ngá-kok, hō͘ i an-jiân ho̍k-sāi Siōng-tè kàu tī chi̍t-sì-lâng, ia̍h soà chiàu-kò͘ i-ê thong-cho̍k. Koh ū chi̍t-lâng sûn-choân ū hàu--ê, chiū-sī Kiù-chú Iâ-so͘; i chiâu-chn̂g chun-thàn Thiⁿ-pē ê chí-ì, hōng- chhe lîm-kàu sè-kan, lâi kiâⁿ kiù-lâng ê tāi-chì, kàu chi̍t-sì-lâng bô chi̍t-tiám-á ê khiàm-kheh. Khoàⁿ Iok-hān cha̍p-chhit chiuⁿ, tē-sì chat kóng," Goá êng-kng Lí tī sè-kan, Lí só͘ kau-tāi goá kiâⁿ--ê, goá í-keng kiâⁿ--i. " Chhin-chhiūⁿ án-ni, sìn Chú ê lâng beh kiâⁿ hàu-tō, m̄-nā tio̍h o̍h kó͘-chá chheng tāi-hàu ê lâng ê bô͘-iūⁿ, it-hoat tio̍h o̍h Kiù-chú, chiah thang kóng sī chiâu-chn̂g ê ū hàu.
Tē-saⁿ chân : Lūn pē-bú sí-āu ê hàu- kèng. Taⁿ sìn Chú ê lâng, m̄-nā pē-bú oa̍h-teh ê sî tio̍h hàu-kèng,chiū pē-bú sí- āu ia̍h tio̍h hàu-kèng. Chiū-sī pē-bú sí ê sî, tio̍h chīn ai-siong ê chêng, iu-būn thî-khàu; koh chiàu i-ê khuì-la̍t pī-pān koan-kok i-khim lâi chòng--i, lâi an i ê jio̍k-thé; tio̍h khiā bōng-pâi lâi choè kì- hō; che chiah sǹg choè "sú, chòng chi í lé."Kàu tī bâi-chòng liáu-āu,chiū bô mi̍h thang kèng-hōng, nā ū siú saⁿ-nî ê sng- hà, lâi siàu-liām i si̍p-goa̍t hoâi-thai sam- liân jú-pō͘ ê un-te̍k. Lūn-kàu hiàn-chè ê lé chiū m̄-sái ēng, in-uī sio̍k tī goā- phê, m̄-sī chin-hàu, lóng bô lī-ek pē-bú, hoán-tńg tek-choē Siōng-tè, só͘-í m̄- thang kiâⁿ hiàn-chè ê lé.
Sui-jiân m̄-sái koh-chài ēng mi̍h khoán-thāi pē-bú, ia̍h m̄ sī kóng hàu-tō kiâⁿ oē chīn, iáu-kú ū thang kiâⁿ; chiū- sī ang-bó͘ tio̍h hô-ha̍p, khoàⁿ Í-hut-só͘ tē-gō͘ chiuⁿ 22 chat, 28 chat; hiaⁿ-tī tio̍h saⁿ-thiàⁿ, lâi siàu-liām tâng-pau ê gī; khoàⁿ Lô-má 12 chiuⁿ, 10 chat; che sī hàu-kèng pē-bú ê si̍t-sim. Koh tio̍h hô-hó chong-cho̍k, hián-bêng it-pún ê chhin, che sī hàu-kèng pē-bú ê si̍t-sū. Koh tio̍h chiàu-sî sûn-sī pē-bú chó͘- chong ê hûn-bōng lâi chiàu-kò͘ i-ê kut- thâu; uī i-ê tāi-siū á-sī siáu-éng thang khoàⁿ i-ê bīn-māu. Koh tio̍h chiong i- ê hó oē, hó ê phín-hēng kì tī chheh--ni̍h, thang kà-sī chú-ti̍t chhin-lâng; siat-li̍p cho̍k-phó͘, kì-chài pē-bú chó͘-chong ê seng-sîn ji̍t-ge̍h, kap kè-sì ê nî, ge̍h, ji̍t, sî, kap chòng tī sím-mi̍h soaⁿ, hō͘ le̍k-tāi ê hō͘-è ū thang khe-khó; che sī hàu-kèng pē-bú ê si̍t-iōng. Koh tio̍h li̍p-sin kiâⁿ-hô, chīn-la̍t keng-êng lâi chiàu-kò͘ pē-bú chó͘-chong só͘ lâu ê gia̍p, lâi êng- hián i-ê miâ-siaⁿ; che sī hàu-kèng pē-bú ê si̍t-tek. Chhin-chhiūⁿ án-ni, chiah thang kóng sī " pò-pún tui-oán, " " kè- chì su̍t-sū, " chīn hàu-tō ê ì-gī.
Kiat-bé
Lūn kiâⁿ chīn-hàu tek-khak ū toā hok-khì
Taⁿ hàu sī choè chèng-hāng hó-tek ê thâu, sìn-Chú ê lâng nā oē kiâⁿ téng-bīn só͘-lūn ê chin-hàu, tek-khak oē tit-tio̍h Siōng-tè só͘ èng-ín ê hok-khì. In-uī tē- gō͘ tiâu-kài ū kóng," Kèng lín ê pē-bú, chiū thang tī Iâ-hô-hoa lín Siōng-tè só͘ siúⁿ-sù ê toē-hng, lâi hióng-siū tn̂g hè-siū. " Khoàⁿ chit-kù só͘ pau-hâm--ê sī put-chí khoah; in-uī tn̂g-hè-siū sī ngó͘- hok ê thâu chi̍t tiâu. Kó͘-chá Sùn oē chīn ho̍k-sāi pē-bú ê tō-lí, tit-tio̍h chheng-choè tāi hàu; khoàⁿ Su-keng Giâu-tián kóng," Khek-hâi í hàu;"só͘-í tit-tio̍h Siōng-tè só͘ siúⁿ-sù ê chiok-uī, hōng-lo̍k, miâ-siaⁿ, tn̂g-hè-siū, kàu lāu siān-chiong.
Goān lán sìn-Chú ê lâng bián-lē lâi kiâⁿ chit-hō chin-hàu ê pún-hūn, ia̍h thang ǹg-bāng oē tit-tio̍h chit-hō ê hok-khì. Siat-sú boē tit-tio̍h chit sè-kan goā-phê chiah-ê hok-khì, iáu-kú oē tit-tio̍h sim-koaⁿ siông-siông pêng-an, sî- khek kap Siōng-tè saⁿ-chhin,khah-iâⁿ tī goā-phê ê hok-khì choē-choē, kàu tī kè- sì ê ji̍t, thang hióng-siū thian-tông éng- oán oa̍h bû-kiông-chīn ê hok-khì. Sī goá ê sim só͘ goān.
Ia̍p Bo̍k-su ê piān Sîn-chú lūn, taⁿ ìn bêng-pe̍k.