Piān Sîn-chú Lūn
1888.07 TĒ SAN-CHA̍P-CHHIT TIUN p.42-44
(Sī Lí Chhah-lâi chò--ê.)
(Chiap chêng-tiuⁿ tē 40 bīn.)
In chi̍t-ê chiū kóng, Thiaⁿ-kàu Sian-siⁿ só͘ khai-káng--ê, Sèng-kàu ê tō-lí chin-chiàⁿ sī hó, in-uī ia̍h sī kà lâng tio̍h iú-hàu; put-kò sī kóng m̄-thang pài bo̍k-chú nā-tiāⁿ.
Hit ê tē jī--ê kóng, Thâu-tú-á Sian-siⁿ kóng chit-ê bo̍k-chú sī chi̍t tè sí chhâ-thâu chhin-chhiūⁿ mn̂g-chhoàⁿ, m̄-sī lán ê pē-bú kong-má, chit-hō-oē khiok ia̍h ū-iáⁿ, chi̍t-ē kóng-phoà, si̍t-chāi m̄-ta̍t poàⁿ-ê-chîⁿ, só͘ ū kóng--ê, chin-chiàⁿ chêng-lí; m̄-kú sè-sio̍k thong-thong sī ēng chit-hō bo̍k-chú lâi choè kì-liām, bô chè bo̍k-chú thài-oē kì-liām pē-bú chó͘-kong ah? Só͘-í pē-bú chó͘-kong kī-sîn nā kàu, chiū-sī kóng choè-kī, kî-si̍t sī choè-kì, ài lâng kì-tit nā-tiāⁿ.
Goá chiū kóng, ài kì-tit pē-bú chó͘-kong ê kī-sîn, bián ēng bo̍k-chú, tio̍h ēng toā pún ê pe̍h-choá phō͘ lâi kì, sī koh-khah hó, koh-khah siông-sè; in-uī bo̍k-chú lâi kì ia̍h bô joā-choē, toā-pún ê pe̍h-choá phō͘, khoàⁿ ài beh kì káng-chheng-bān-jī, káng-cha̍p-pah-tāi ia̍h oē; chiū beh siu-si̍p ia̍h khah sok-kiat. Chit hō phō͘, kong--ê, sī-tī chong-cho̍k ê tiong-ng, kiò-choè cho̍k-phó͘; su--ê, sī tī ke-lāi, kiò-choè ka-phó͘. Goá phah-sǹg ta̍k-lâng ke-lāi tio̍h ū chi̍t pún ka-phó͘ khah hó, chiah oē chai lán tuì tá-lo̍h lâi, tuì sím-mi̍h chó͘-kong chhut--ê, cháiⁿ-iūⁿ hun-ki; koh chó͘-kong ê siⁿ-ji̍t kī-sîn, lóng oē ta̍k-hāng kì bêng-bêng; khoàⁿ lán ài-beh cháiⁿ-iūⁿ kì-liām lóng oē, pí ēng bo̍k-chú pah pē hó-sè. Chhin-chhiūⁿ goá ka-kī ū chi̍t pún ka-phó͘, só͘-í oē chai kàu kuí-cha̍p-tāi ê chó͘-kong; chhiáⁿ the̍h-lâi hō͘ lín khoàⁿ.
In chiū kóng, Hó, the̍h-lâi khoàⁿ. Goá suî-sî the̍h hō͘ in khoàⁿ; in khoàⁿ liáu, chi̍t-ê chiū kóng, ēng ché hoat-tō͘, chin thong chin hó-sè; goán khiok ia̍h ū kong-ê cho̍k-phó͘, put-kò sī bô su-ê ka-phó͘ nā-tiāⁿ; goá phah-sǹg āu-lâi ia̍h tio̍h chhin-chhiūⁿ Sian-siⁿ lí ê hoat-tō͘, lâi chhau chi̍t pún choè ka-phó͘; nā ài khoàⁿ chiū thang khoàⁿ, khah oē chai lán ê kun-goân; si̍t-chāi chin-chiàⁿ ū-iáⁿ khah thò-tòng.
Hit-ê tē-jī--ê chiū kóng, Khó-sioh goán lóng bô, in-uī goán ê chó͘-chiūⁿ sī chhut-goā-lâng, kàu goán ê sī-toā-lâng chhiú--ni̍h, soà m̄-chai tuì tá-lo̍h khui--lâi-ê, put-kò ū thiaⁿ-kìⁿ sī-toā-lâng kóng sī Choân-chiu chó͘, iáu-kú m̄-chai Choân-chiu tī sím-mi̍h koāiⁿ-hūn, tī sím-mi̍h hiuⁿ-siā.
Goá chiū kóng, Thiaⁿ siùⁿ-kang án-ni kóng, si̍t-chāi chīn khó-sioh, in-uī bô ka-phó͘, ia̍h bô cho̍k-phó͘, soà m̄-chai kun-goân--liáu; nā kàu chhin-chhiūⁿ án-ni, sui-jiân ū bo̍k-chú, ia̍h bô sím-mi̍h lō͘-ēng lah, tàu-tì ka-phó͘ pí bo̍k-chú pah pē hó-sè.
In hit-ê tē-jī--ê chiū koh kóng, Goá phah-sǹg āu-lâi ia̍h tio̍h chiàu goá só͘ chai--ê, lâi kì chi̍t pún, thang hō͘ āu-lâi ê kiáⁿ-sun oē bat; nā bô án-ni, kiaⁿ-liáu āu-lâi ná-kú ná m̄-chai.
Goá chiū kóng, Siùⁿ-kang oē-hiáu án-ni siūⁿ, khiok tio̍h; in-uī ēng ka-phó͘, siat-sú beh poaⁿ-soá-uī, ia̍h hó siu-si̍p, boē chhin-chhiūⁿ bo̍k-chú hiah huì-khì, koh boē tek-choē Siōng-tè; in-uī ka-phó͘ bô lâng khì kuī-pài ho̍k-sāi--i, put-kò sī choè kì-liām nā-tiāⁿ.
I siūⁿ-siūⁿ-cheh, chiū koh kóng, Phah-sǹg ka-phó͘ tio̍h ēng, bo̍k-chú ia̍h tio̍h koh ēng, in-uī bô bo̍k-chú kiaⁿ-liáu oē hō͘ lâng kóng sī put-hàu. Chá Teng-lân khek-bo̍k uī tia-niû, chiū oē chiūⁿ jī-cha̍p-sì-hàu ê soaⁿ; che sǹg-sī sian-jîn só͘ siat--ê, phah-sǹg m̄-thang hoè-bô.
Goá chiū koh kā i kóng, Lūn Teng-lân chiūⁿ jī-cha̍p-sì-hàu ê soaⁿ, chit hō ê oē, sǹg-sī hong-tông bô-iáⁿ-chiah-sòng, lóng boē sìn--tit; put-kò sī āu-lâi ê lâng tō͘-choān chhut--lâi, kì-chài tī cha̍p-chheh--ni̍h; ia̍h sǹg sī khoàn-siān ê chheh. I-ê ì-sù sī beh khǹg lâng hêng-hàu; kî-si̍t bô hit hō iáⁿ-chiah, lóng m̄-sī sèng-jîn hiân-jîn ê tō-lí, sù-su ngó͘-keng ia̍h bô kì-chài chit-hō ê sū, lóng m̄-thang sìn--i; chóng-sī nā ài gī-lūn chit chat Teng-lân khek-bo̍k uī tia-niû, chiū chheng choè jī-cha̍p-sì-hàu ê tāi-chì, goá kóng khah siông-sè hō͘ lín thiaⁿ.
Taⁿ lūn Teng-lân ê tāi-chì, chiū-sī kì-chài tī Ji̍t-kì-kò͘-sū jī-cha̍p-sì-hàu ê chheh ni̍h. Chiàu hit pún só͘-kì--ê, sī kóng, Hàn-tiâu ū chi̍t-ê Teng-lân, tuì soè-hàn pē-bú chiū kè-óng; só͘-í kàu toā-hàn siūⁿ beh iú-hàu pē-bú, khó-sioh hàu boē tio̍h. Nā-sī Teng-lân siūⁿ pē-bú khu-lô hoâi-phāu ê un; chiū khek chhâ-siōng lâi ho̍k-sāi--i, chhin-chhiūⁿ ho̍k-sāi oa̍h--ê chi̍t iūⁿ; i-ê bó͘ chi̍t-ê kàu kú, chiū bô kèng ê sim; ēng chiam lâi ui chhâ-siōng ê chńg-thâu-á, chiū ū huih lâu chhut, chhin-chhiūⁿ oa̍h lâng chi̍t-poaⁿ-iūⁿ. Teng-lân m̄-chai chit-ê tāi-chì, put-kò khoàⁿ-kìⁿ chhâ-siōng ba̍k-chiu tiong teh lâu ba̍k-sái; chiū khì mn̄g i-ê bó͘ khoàⁿ sī in-uī sím-mi̍h iân-kò͘, chiah oē chai sī in-uī i-ê bó͘ ēng chiam lâi ui--i. Teng-lân siū-khì, suî-sî chiong i-ê bó͘ pàng-sak lî--khì. Taⁿ chiū hit pún chheh só͘ kì-chài ê kò͘-sū lâi lūn, ia̍h oē bêng-bêng chai sī bô-iáⁿ. In-uī kóng hit-kù, Teng-lân ê bó͘ ēng chiam lâi ui--i, án-ni thang chai bô iân-kò͘ lâi ui--i, tek-khak bô chit hō chêng-lí; che sī chi̍t hāng.
Koh kóng hit kù, ui-liáu oē lâu-huih, chhin-chhiūⁿ oa̍h lâng chi̍t-poaⁿ-iūⁿ; án-ni thang chai oē lâu-huih, chiū ū huih-kun; ū huih-kun, chiū ū ngó͘-chōng, lio̍k-hú; ia̍h ū chiâu-chn̂g ê bah-thé, chiâⁿ-choè oa̍h lâng. Nā ū-iáⁿ sī án-ni, mih-sái tiāⁿ-tiāⁿ chē tī toh-téng, boē tín-tāng boē choè-siaⁿ, tì-kàu hō͘ Teng-lân ê bó͘ ēng chiam lâi ui--i ? Tek-khak bô ché lí; che sī nn̄g-hāng.
Koh kóng kàu hit kù, Teng-lân m̄-chai, sī khoàⁿ-kìⁿ chhâ-siōng ba̍k-chiu lâu ba̍k-sái, mn̄g i-ê bó͘ chiah chai. án-ni lán thang siūⁿ chhâ-siōng nā oē lâu-huih, ia̍h oē lâu ba̍k-sái; chiū tek-khak oē kóng-oē thang tâu Teng-lân, mih-sái thèng-hāu kàu Teng-lân mn̄g i-ê bó͘ chiah chai ? Chiok-kiàn bô ché lí-khì; che sī saⁿ-hāng. Taⁿ m̄-sái kóng siuⁿ-choē, chiū chí saⁿ-hāng lâi chhui-lí lâi siūⁿ; chiū thang chai bêng-bêng sī bô-iáⁿ bô-chiah ê kò͘-sū. In-uī siat-sú bo̍k-chú kèng liáu oē pìⁿ-choè oa̍h lâng, chiū thiⁿ-ē ê lâng, sí pē-bú m̄-sái khó͘, in-uī sí-chhâ oē pìⁿ oa̍h lâng; nā-sī tuì kó͘-chá Giâu Sùn kàu taⁿ, bē-bat thiaⁿ-kìⁿ chit hō ê lí, chiū sù-su ngó͘-keng ia̍h bô chit hō ê oē.
(āu-tiuⁿ beh koh ìn.)
