Kî-khá ê tāi-chì
1891.12 TĒ CHHIT-CHA̍P-KÁU TIUN p.85-86
Kî-khá chiū-sī Tiong-kok ê cha-bó͘ gín-ná, chhut-sì tī Ē-mn̂g. Taⁿ beh chiong i-ê chhuì só͘ kā Sian-siⁿ kóng ê oē lâi siá tī ē-té, hō͘ lín Tâi-oân ê cha-bó͘ gín-ná tha̍k-liáu ē khah bêng-pe̍k:
I-ê oē kóng, Goá chha-put-to kàu cha̍p-hoè, hit-sî ū Goā-kok ê lâng lâi tī Ē-mn̂g khui Lú-o̍h, ài kà-sī cha-bó͘ gín- ná, ha̍k-seng ū ê toà tī Lú-o̍h, ū ê ji̍t--sî khì tha̍k niā-tiāⁿ. Ū chi̍t ji̍t goá ê lāu- pē chiū kā goá kóng, I ài khì Lú-o̍h khoàⁿ-khoàⁿ--leh; kah goá tio̍h kap i chò-hoé khì, iā kóng, Khiám-chhái hit ê Sian-siⁿ beh chiap-la̍p lí chò ha̍k-seng. Goán lāu-bú thiaⁿ-kìⁿ che oē, chiū chó͘-chí kóng, Tek-khak m̄ thang, ē hō͘ goá put- chí kiaⁿ. Goán lāu-pē chiah kóng, Si̍t- chāi m̄-bián kiaⁿ, hia ê Sian-siⁿ beh suí saⁿ hō͘ lí chhēng, soà beh kà lí tha̍k- chheh; taⁿ lâi khì hó mah?
Goá thiaⁿ-kìⁿ lāu-pē kóng, Suí ê saⁿ teh-beh hō͘ goá chhēng, sim lóng bô siūⁿ tuì pa̍t-mi̍h-khì; chhuì chin hó-táⁿ kóng, Goá kó-jiân bô chi̍t-tiám-á kiaⁿ, chin ài kap lí khì; taⁿ chit chūn lâi khì.
Goán lāu-pē suî-sî chhoā goá khì kàu tē; hit ê Sian-siⁿ chiū kā goá kóng, Lí tio̍h ta̍k ji̍t lâi tha̍k-chheh; m̄-kú lóng bô kóng-khí suí ê saⁿ beh ho͘ goá chhēng.
Khì bô loā-kú, goán lāu-pē lāu-bú chiū kóng, Cha-bó͘ gín-ná lâng siông-siông tuì ke-ni̍h chiūⁿ-lo̍h, chin-chiàⁿ sī put-piān, kuí-nā hāng ê pháiⁿ-sè; chiū siūⁿ beh hō͘ goá chhiâng-chāi toà tī o̍h-ni̍h koh khah hó. Goán lāu-pē chiū khì mn̄g Sian-siⁿ khoàⁿ án-ni ē chò-tit á-bē? Sian-siⁿ kóng, Hó.
Goá tiàm hia bô kuí-ji̍t, sim-ì siūⁿ ài tńg-khì khoàⁿ goán lāu-bú; m̄-nā ji̍t-- sî sim-būn, mê--sî iā sī ut-chut, háu kàu lóng bē khùn-tit. Sian-siⁿ tī lâu-téng teh khùn thiaⁿ-kìⁿ goá pi-ai ê siaⁿ, chiū mn̄g, Khoàⁿ sī sím-mi̍h lâng siáⁿ-sū m̄ khùn, teh háu? Goá chiū ìn i, Sī goá, goá chin chhi-chhám. I chiū koh mn̄g, Chhám siáⁿ tāi-chì? Goá kā i kóng, Sī siūⁿ-tio̍h goán lāu-bú, bē-tit tò-khì khoàⁿ i. Sian-siⁿ ū koh kóng, Taⁿ m̄ thang háu, goá beh thiàⁿ lí chhin-chhiūⁿ lín lāu-bú, lí nā chò kàu koai-koai, ū hó ê phín-hēng, goá iā teh-beh chhòng suí ê saⁿ hō͘ lí chhēng. Goá chiū liâm-piⁿ kóng, Hó-no͘h! Koh siūⁿ-tio̍h ū suí-saⁿ, sim-lāi chiū an-uì. Kàu bîn-á-chài Sian-siⁿ kiò goá lâi lâu-téng, chiong goá ê saⁿ-á-pān hō͘ chhâi-hông pâi-pí-pò͘, beh thang chò. Goá khoàⁿ hit tè pò͘ choân-choân sī hoe, chin-suí kàu-ke̍k; lo̍h-lâu-liáu chin hoaⁿ-hí kàu bē-kò͘--tit.
Goá kàu hiah kú iáu-boē sìn Iâ-so͘, iā bô sím-mi̍h ài thiaⁿ tō-lí ê khoán-sit. Kàu pàng-kè hit sî, goán tāi-ke beh tò- khì, Sian-siⁿ chiū kiò goá khì, hoan- hù kóng, Kî-khá ah! Lí nā tò-khì iàu-kín tio̍h thong-ti lín lāu-bú, kah i m̄ thang koh pài pu̍t, in-uī pu̍t m̄ sī oa̍h--ê, sī sí--ê; iā bē thiaⁿ-kìⁿ, iā bē kóng-oē, bē khoàⁿ-kìⁿ, bē ē tín-tāng. Tio̍h soà kā i kóng, I eng-kai tio̍h pài thiⁿ-téng ê Siōng-tè. Goá chiū ìn i kóng, Hó, goá chiah beh kā i kóng.
Tò-khì hit ê-hng goán lāu-bú iû-goân chiàu sî-siông teh sio-hiuⁿ, tiám-chek, pài-pu̍t; goá chiū kā i kóng, án-niâ ah! Sian-siⁿ ū hoan-hù goá kā lí kóng, M̄ thang pài-pu̍t; pu̍t kî-si̍t sī sí ê mi̍h, pài i tàu-tí bô sím-mi̍h lō͘-ēng. Goán lāu-bú liâm-piⁿ siū-khì, koh teh kiaⁿ; suî-sî tuì pu̍t kóng, Che sī gōng gín-ná lām-sám kóng-oē, m̄ bat saⁿ-nn̄g, kiû--lí m̄ thang siū-khì. Goá chiū koh kóng, Sian-siⁿ iā teh kóng, Pu̍t sī bē khoàⁿ- kìⁿ, bē thiaⁿ-kìⁿ, iā bē tín-tāng, chin- chiàⁿ sī sí, bô oa̍h. Goán lāu-bú it-hoat siū-khì, chiū am goá ê chhuì liâm-piⁿ pek-chhiat teh kiû hiah-ê pu̍t, tio̍h khoan-iông lîm-bín, m̄ thang khiàn-chek i-ê choē, iā m̄ thang siū-khì. Pài-liáu lāu-bú chò i khì chhòng tāi-chì; goá ka- tī teh siūⁿ, pu̍t m̄ chai ē siū-khì lâng á- bē? Chiah sô sīn-oá i, chi̍t-ē kā khoàⁿ pu̍t ê bīn, khoàⁿ i nn̄g-luí ba̍k-chiu chin toā-luí, chhin-chhiūⁿ teh gîn--goá, goá chin-kiaⁿ.
Koè kuí-nā ji̍t tú-tio̍h goán lāu-bú put-chí bô êng, teh chhòng tang, chhòng sai, soà beh khì chú-pn̄g, kah goá tio̍h khì tiám hiuⁿ-chek. Goá siūⁿ bē-hiáu--tit, chìn-thè lióng-lân, nā beh khì pài i, m̄-kú thiaⁿ-kìⁿ Sian-siⁿ kóng ê oē. Pài-pu̍t si̍t-chāi tek-choē Siōng-tè; chóng-sī m̄ ài kee̍k goán bú ê ì-sù, chiū ko͘-put-chiong oá-khì tiám. Goá ū tuì hiah-ê pu̍t kóng, Lí m̄ thang phah-sǹg goá si̍t-si̍t teh pài lí, si̍t-chāi bô án-ni, goá lóng m̄ sìn lín poàⁿ-ê; iā m̄ sī uī-tio̍h lín lâi sio-hiuⁿ tiám-chek, put-kò sī kan- ta beh sūn goán niâ ê bēng-lēng niā-tiāⁿ.
HIit ê-hng khì khùn, bô tiuⁿ-tî bāng-kìⁿ pu̍t kap goá chin kè-kàu, beh lâi hêng-hoa̍t goá, siūⁿ--tio̍h cháu-khì Sian- siⁿ in tau hō͘ i chiàu-kò͘ kàu ún. Suî-sî chiū kín-kín cháu, iân-lō͘ cháu, iân-lō͘ thiaⁿ-kìⁿ pu̍t ê kaha-pō͘-siaⁿ kho̍k-kho̍k háu chhin-chhiūⁿ teh jiok--goá. Kàu Lú-o̍h tuì lâu-téng ti̍t-ti̍t cháu ji̍p Sian- siⁿ ê khùn-pâng. Sian-siⁿ mn̄g goá, Siáⁿ- sū kiaⁿ kàu án-ni? Goá chiong chit-ê tāi-chì kā i kóng, Pu̍t chin siū-khì goá, beh ji̍p lâi lia̍h--goá. Teh kóng ê sî, hóng-hut koh thiaⁿ-kìⁿ pu̍t ê kha-pō͘-siaⁿ tī ē-kha teh pòng-pòng-háu. Sian-siⁿ chhiò kóng, M̄-bián kiaⁿ, lí lâi chē tiàm goá sin-piⁿ chiū an-ún, pu̍t tek-khak m̄ káⁿ chiūⁿ lâu-téng. Goá chiū bih tī i kha-ē teh chē iā lóng bô kiaⁿ. Hoan-sin cheng- sîn chiū chhíⁿ, chiong só͘ bāng-kìⁿ--ê kā lāu-bú kóng. I thiaⁿ-liáu chiū kóng, Gōng gín-ná m̄ thang hō͘ pu̍t siū-khì. Chiàu goá sim-lāi teh siūⁿ, Sian-siⁿ sī khah toā pu̍t, pu̍t m̄ káⁿ khì hia; tuì hit tia̍p goá chiū lóng bô kiaⁿ pu̍t.
iáu-kú goá lóng bô si̍t-sim iàu-kín tō- lí. Nā ū-sî kuī--teh kî-tó bóng ēng chhiú ng ba̍k-chiu; chóng-sī àm-chīⁿ chéng- thâu-á làng-phāng teh thau khoàⁿ, sī beh khoàⁿ pa̍t lâng ū án-ni á-bô. Goán Sian-siⁿ siông-siông kā goán ha̍k-seng kóng, Nā kî-tó hit sî ba̍k-chiu tio̍h pàng- kheh, in-uī lán kap Siōng-tè teh kóng-oē.
Goá ū chi̍t ê-hng koh-chài bāng-kìⁿ goán ha̍k-seng tāi-ke teh-beh kî-tó, iáu-boē kuī-lo̍h--khì ê sî, Sian-siⁿ chiū kā goán kóng, Siōng-tè iā tī lán ê tiong-kan, lín tāi-ke ba̍k-chiu tio̍h pàng kheh-kheh m̄ thang khui. Goá teh siūⁿ beh koh thau khoàⁿ, Siōng-tè nā ū iáⁿ lâi, goá chiū thang khoàⁿ-kìⁿ I; só͘-í ba̍k-chiu bî-khui chi̍t-ē lió, hut-jian8 khoàⁿ-kìⁿ kng nà-nà ti̍t-ti̍t pek-oá goá seng-khu, goá kiaⁿ kàu ngia̍uh-ngia̍uh-chhoah, chhut-siaⁿ teh hiàm phah-chhíⁿ goán lāu-bú. I chiū mn̄g goá, Kiaⁿ siáⁿ-sū? Goá chiah kā i kóng, Bāng-kìⁿ khoàⁿ-tio̍h Siōng-tè, kiaⁿ kàu beh sí--khì. I chiū an-uì goá, kah goá m̄ thang kiaⁿ, bāng-kìⁿ lóng bô iáⁿ, iā m̄ thang koh siūⁿ-khí hit-hō ê sū.
Goá chiū koh siūⁿ, khiám-chhái Siōng- tè pún-simn ē hō͘ goá bāng-kìⁿ, sī beh lâi chí-sī goá, hō͘ goá nā teh kî-tó sî ba̍k-chiū m̄ thang khui. āu-lâi goá chiàⁿ m̄ káⁿ khui-khoàⁿ; tú-tio̍h lâng kî-tó, goá ê ba̍k-chiu siông-siông ū pàng-kheh.
Koh bô joā-kú goá khah siông-sè teh thiaⁿ sian-siⁿ ê kà-sī, Siōng-tè ū un-tián siúⁿ-sù goá, ka-chài Segn3 Sîn khui goá ê sim, hō͘ goá khah oē-hiáu tit tō-lí, tì-kàu sìn-khò Iâ-so͘; só͘-í in ū chiap-la̍p goá choè kàu-hoē lāi ê lâng.
