Toā-o̍h iàu-lūn
1892.10 90 koàn p.75-77
(Ki Ki-hoat siá--ê.)
Bat siūⁿ kó͘-chá ê Ông-chiá kiàn-li̍p kok, bô chi̍t-hāng pí ha̍k-hāu khah chhiat-iàu. In-uī peh-sìⁿ bô tha̍k, chiū m̄ chai tō-lí, ná chhin-chhiūⁿ ge̍k bô tiau-tok , chiū bē chiâⁿ khì-kū. Tuì án-ni chiū khoah-toā siat ha̍k-hāu, tī ke--ni̍h ū sio̍k-o̍h, tī hiong-tóng ū siông sū ê o̍h , tī kok chiū ū kok-lāi ê o̍h . Sui-sī ū chit kuí-téng ê o̍h , chóng ia̍h ū hun toā-sè . Lâng chhut- sì peh-hoè, chiū ji̍p sió-o̍h , thâu-seng kà- sī i sé-sàu, ìn-tuì , chìn-thè , lé-ga̍k, siā- chìⁿ, khan-chhia , sǹg-siàu . Kàu cha̍p- gō͘-hoè , chiū ji̍p toā-o̍h , ha̍p-si̍p siu-sin , chê-ka , tī-kok ê tō-lí . Ông-chiá só͘ iàu- kín siat-hoat ha̍k-hāu , bô-m̄-sī ài i-ê kok chiâⁿ chò bûn-be̍k ê kok , peh-sìⁿ chò-chiâⁿ sûn-liông ê peh-sìⁿ . Kó͘-chá ū chiah-ê o̍h , chhian-bān m̄ ta̍t-tio̍h lán Sèng-hoē kok- téng ê o̍h . Lán Sèng-hoē ê o̍h , siat ū siáu, tiong, tāi, to̍k-to̍k choè iàu-kín--ê, chiū-sī Toā-o̍h , sī koan-hē Siōng-tè-kok ê ke̍k-chhiat . Kó͘-chá ê Toā-o̍h put-kò sī tī-lí pún-kok niā-tiāⁿ . Hiān-kim Sèng- hoē ê Toā-o̍h , sī pêng-tiāⁿ sè-kan ê lō͘- ēng . Hia̍p-le̍k ài hō͘ Siōng-tè ê kok tī sè-kan chiâⁿ-chò Sèng ê kok ,peh-sìⁿ chiâⁿ- chò kun-chú ê khì-khài . Toā-o̍h ê iàu- kín kàu án-ni, kiám ū chi̍t-hō bû-ti ê lâng m̄ ài tha̍k mah? chhiáⁿ koh têng- thâu lâi lūn--i . Tāi-lio̍k ū saⁿ-hāng .
I.Beh ji̍p Toā-o̍h tio̍h tāi-seng sàm-su.
Hoān kok-hāng tāi-chì tek-khak tio̍h tāi- seng phah-sǹg , jiân-āu chiah ē-chiâⁿ . Siat-sú bô siūⁿ lâi chò--ê , bē-ē bô chhin- chhiūⁿ gōng khí-thah ê lâng , ē phah-té , bē-ē chhiâⁿ-boé , i-ê gōng-miâ liû-thoân kàu tī hō͘-sè . Só͘-í beh ji̍p Toā-o̍h ê lâng, iàu-kín tio̍h tāi-seng siūⁿ .
Kiám-chhái ū lâng chûn-sim ho͘N3-lī, chiah beh lâi tha̍k, ǹg-bāng kàu chhut-o̍h ê sî , ta̍k-goe̍h só͘-niá ê sok-kim liāu- lēng koà ū chhun, che m̄-sī kèng-uì Iâ- hô-hoa chin ê tì-huī, m̄-bat Sèng-keng ê iân-kò͘ lah! Kiám bô tha̍k-tio̍h Sèng-keng kóng, " Hò͘-lī sī bān-ok ê goân-thâu , ū thang chia̍h-chhēng chiū tio̍h ti- chiok , nā tô͘-bô͘ hó-gia̍h , sī hām-lo̍h bê- he̍k , chǹg-ji̍p lô-bāng , tîm-le̍k tī bô-lí , ū sún-hāi ê su-io̍k , kàu-boé tek-khak tîm-lûn " . Kó͘-chá lâng ia̍h ū kóng , i khoàⁿ hù-kuì chhin-chhiūⁿ phû-hûn . Hô- hòng lán í-keng tit-tio̍h Chú ê tiàu, ū āu-lâi ê toā-pò thang tit , kiám iáu-kú chu-chu uī-tio̍h lī , sim hō͘ châi só͘-chhe mah? Hit-hō ê lâng Chú teh-beh léng- chhiò i kóng , " Bû-ti ê lâng ah! Kim-mî beh thó lí ê lêng-hûn, chîⁿ-châi beh kui tī sím-mi̍h lâng ,kiám-ē soà toà khì mah?"
Kiám-chhái ia̍h ū lâng teh siūⁿ , lâi Toā-o̍h só͘-huì bô sím-mi̍h kàu , tuì án-ni chiū m̄-ài lâi . Chit-hō ê lâng ,goá m̄-káⁿ koat-toàn sī-hui . Sui-jiân sī uī-tio̍h châi lâi m̄ kam-goān hō͘ Chú ēng , goá bô tek-khak káⁿ kóng i sī tham-lī ê lâng . Lán nā ēng Sèng-tô͘ Pó-lô ê khó͘-kéng , lâi bián-lē--i ; koh-khah biāu--ê , chiong Chú it-seng tī sè-kan bô khoà chím-thâu ê só͘-chāi lâi chai-poê--i , i kiám-chhái beh ín-khí Sèng-keng kóng , Chhiú hoāⁿ lê- boé , m̄-thang oa̍t-thâu khoàⁿ āu-bīn , goá kiaⁿ-liáu bē-ē án-ni , só͘-í chiah m̄-káⁿ khì tha̍k . Sèng-keng kóng , Bō gō͘-kak ê gû m̄-thang láng i-ê chhuì . Nā hō͘ i iau , beh thài ū-la̍t thang thoa-boâ ah? Chiū tio̍h-boâ ê lâng nā khoán-thāi i put- chiok , bē-ē chīn-tiong tī i-ê chit , ia̍h chhin-chhiūⁿ án-ni , só͘-í Toā-o̍h ē kàu chiah léng-tām , káⁿ-sī uī-tio̍h án-ni teh ?
Taⁿ in-uī goá chit-tia̍p ki-tī Toā-o̍h chì bî-sè ê chi̍t-ê , só͘-í goá chiah hó-táⁿ kóng . Siat-sú goá chit-chūn bô tī Toā- o̍h , chiū chhian-bān m̄-káⁿ kóng chhut- chhuì . Hoān goá ê hó pêng-iú , bô lūn tī í-keng bat siong-hoē--ê , á-sī boē saⁿ- kìⁿ-bīn--ê , m̄-thang khoàⁿ-kìⁿ goá kóng án-ni lâi ka-tī an-uì , phah-sǹg goá sī teh thé-thiap lín ê sim ; goá bô beh . Só͘ chhiat-iàu--ê , tio̍h hiàn pún-sin chò oa̍h ê chè . Iâ-so͘ uī-tio̍h lán pàng-sak seng- khu , hô-hòng lán í-keng tit-tio̍h i-ê in hiah-toā , chiū hiàn chi̍t-sin hō͘ i ēng, kiám sī koè-thâu mah?
Taⁿ só͘ iàu-kín tio̍h tāi-seng phah- sǹg--ê , chiū tio̍h siūⁿ kóng , Iâ-so͘ thiàⁿ goá ,goá bô in thang tap--i , tek-khak ài chiong chi̍t-sin thok-tiōng i an-pâi , sui- sī ū kan-khó͘ , ǹg-bāng āu-lâi ê hok-khì , khah-iâⁿ sè-kan ê tāi-chì kàu ū-chhun . Ū chit-téng ê lâng , sī Siōng-tè só͘ hoaⁿ- hí kàm-la̍p ê chè-sū . Tī téng-bīn Siōng- tè hoaⁿ-hí,tī ē-bīn lâng-lâng bô-m̄ kióng- chhiú kàu thâu-hia̍h , chheng-ho͘ kóng , Thang kiong-hí ah! thang kiong-hí ah !
II.Ji̍p Toā-o̍h ê lī-ek m̄-sī sió-khoá
Taⁿ tī toā--ê , chiū ū tit-tio̍h toā ê lī-ek . Tī sè--ê chiū só͘ tit ê lī-ek ia̍h sī sió-khoá . Só͘-í khai-siat Toā-o̍h chai-poê jîn-châi , hō͘ i ē-bêng chê-ka tī-kok ê tō-lí , chit-ê lī-ek kiám-sī sió-khoá?Kó͘-chá ê Toā-o̍h put-kò oá-khò gâu-lâng ê kà-sī , siōng- chhiáⁿ lī-ek toā . Chiū hiān-kim kàu- hoē ê Toā-o̍h , ū Chú ê toā khuì-la̍t hû- chō͘ , só͘ siū ê lī-ek , ē bô khah toā mah?
Chiū lâng lâi lūn--i , khí-thâu kiàn-li̍p Sèng-hoē ê sî , uī-tio̍h kang khoeh , kìⁿ nā ū hiaⁿ-tī khah ū thang khó-chhú--ê , ē-hiáu liām si , tha̍k bô loā-chē ê Sèng- keng , tām-po̍h ē-hiáu ké-seh , bô khoà hō͘ i ji̍p Toā-o̍h , chiū hō͘ i jīm-chit . Sui ū thang khó-chhú , nā-sī ia̍h lio̍h-lio̍h-á ū khah-su . Sī uī-tio̍h bô ki-hoē tī toā- lâng ê o̍h ê kà-sī , tit-tio̍h toā-lâng ê lī- ek ê iân-kò͘ . Che bô kî-koài , ta̍k só͘-chāi khí-thâu kiàn-li̍p kàu-hoē ê sî ia̍h án-ni .
Kàu tī í-hō͘ kang khah liāu-lēng , chiū ē-poè ê lâng ū thang khah siông-sè siū tio̍h Toā-o̍h ê lī-ek ,goá khoàⁿ sêng-si̍t ū pîn-kì . Tī tek-hēng ê tiong-kan , chiū khah m̄-káⁿ phoe-phêng , lūn-kàu Sèng-keng kap ha̍k-būn khah ū iat-le̍k , sī goá hó-táⁿ kóng--i . Che m̄ tān-nā goá kóng ū chit-hō chêng-iáⁿ , chiū ia̍h bē-ē cháu- tit lín ê ba̍k-chiu só͘ kàm-chhat.
Taⁿ lín í-keng ū khoàⁿ-kìⁿ Toā-o̍h ê kong-hāu ,kiám chiah chiàu lín só͘ khoàⁿ- kìⁿ án-ni niā-tiāⁿ , iáu ū koh-khah toā . Nā in-khîn siū-kà ,chiong-lâi ún-tàng bē kìm-tit bān-luí ba̍k-chiu kia̍h khí-thâu hō͘ lâng só͘ gióng-bōng . Lín nā m̄-sìn chò lín lâi tha̍k, sui-jiân sī lia̍h-thò͘ ê bú- hu , ia̍h kham-tit chheng chò Sèng-hoē kan-sêng ê lâng . Goān hoē-pek nā ū chú-tē-ti̍t, tio̍h chhin-chhiūⁿ A-pek-lia̍p-hán, kam-goān hiàn i-ê kiáⁿ hō͘ Siōng-tè . Chì-hó pêng-iú, tio̍h o̍h Í-sài-a thiaⁿ-kìⁿ Iâ-hô-hoa ê siaⁿ , kóng ài chhe-lâng , suî- sî ìn-kóng , goá tī-chia, chhe--goá thang mah? Chit-sî chiàⁿ-sī ki̍p-sî ê ki-hoē , goān bo̍h-tit chē-teh ba̍k-chiu kim-kim khoàⁿ chit-hō toā lī-ek hō͘ i ti̍t-ti̍t koè- khì , lâi m̄ pó-sioh .
III.Só͘ tam-tng ê chit sī chun-kuì
Koh taⁿ thiⁿ-ē ê tiong-kan, bān-hāng mi̍h ū kuì-chiān ê hun-pia̍t . Tī jîn-chêng-tiong, ū jîn-chêng-tiong ê hun-pia̍t. Tī chit-jīm, ū chit-jīm ê hun-pia̍t . Goá só͘ kóng ú-tiū-lāi lóng ū chun-pi ê hun-pia̍t, sêng-si̍t sī án-ni kóng . Koh goá kóng chāi tī só͘ tam-tng ê chit sī chun-kuì, che sī cháiⁿ-iūⁿ kóng ah? Chiū goā-lâng khoàⁿ lán hoē-lāi ê lâng só͘ jīm ê chit, sī siáu-kio̍k koh siáu-kio̍k, sī cháiⁿ-iūⁿ ah? In-uī jīm-chit ê lâng khah-chē sī bô sím-mi̍h ha̍k-būn, bô sím-mi̍h khah koh-iūⁿ tī lông-hu . Tuì án-ni chiū siⁿ-khí thí- chhiò ê liām-thâu. Sui-jiân sī chin-chu ê kuì-khì, in khoàⁿ-chò hî-ba̍k-chiu ê chhàu-chiān. Su-put-ti chit-chūn, uī-koân--ê chiàⁿ-sī tam-tng chit-chit ê lâng .
Chiū kàu-hoē-lāi bô sím-mi̍h chhim- chai tō-lí ê lâng khoàⁿ chit-ê chit lâi kóng--i . Sui-sī bô chhin-chhiūⁿ lóng m̄- bat tō-lí ê lâng , khoàⁿ chò chin pêng- siông , ia̍h bô kàu-gia̍h bêng-pe̍k chit-ê chit-ê ke̍k-chhiat . I put-kò sī kóng , che sī chò hó-sū, sì-kè pò lâng bat tō-lí ho̍k-sāi Siōng-tè niā-tiāⁿ . To̍k-to̍k tī chhim-chai tō-lí ê lâng, chiū-ē bêng-pe̍k chit-ê chit ê kin-té . Khoàⁿ chò thong sè-kan bô koh ū pa̍t-mi̍h chit, pí chit-ê koh khah chun-kuì . Che kiám-sī bián-kióng o-ló mah? M̄-sī ; chhui-chhut kó͘-chá ê Toā-o̍h kàu chhut-o̍h ê sî , lím-lím sī ē tī-lí sè-kan ê kok niā-tiāⁿ . Nā-sī hiān-kim kàu-hoē- lāi ê Toā-o̍h , kàu chhut-khì jīm-chit ê sî, sī koan-hē Siōng-tè ê kok, chek-sêng peh-sìⁿ ê lêng-hûn. Só͘-í ū-sî lô-sim , ū-sî lô-le̍k, kiám ē kìm-tit bô-beh chín-khí lâng chiūⁿ tō-hoāⁿ , put-jím khoàⁿ-kìⁿ i tîm-le̍k , lâi m̄ khì khan-kiù--i mah？
Ū-sî siū-piⁿ,kàu ē hō͘ peh-sìⁿ tit-tio̍h i-ê ú-hoà. Ū-sî phoe-miā, tì-kàu lâng- lâng pìⁿ-chò jîn-ài ê hong-sio̍k . Chhin- chhiūⁿ án-ni, nā ū lâng kóng sī pêng- siông ê chit-hūn, sī tiōng goā-phoê ê iân-kò͘ . Khoàⁿ-kìⁿ jīm-chit ê lâng i-chiûⁿ phok-sò͘, chiū phah-sǹg sī bô hē-lo̍h ê lâng. Kiám m̄-chai sian-ti Í-lī-a kap Iok-hān,sui-jiân sī chhēng sò͘-sò͘ ê i-chiûⁿ, lán kiám káⁿ kóng in sī pêng-siông lâng , só͘ jīm ê chit m̄-sī chun-kuì mah？
Chīn-chāi koân--ê sī chit-ê uī , chīn- chāi khoah--ê sī chit-ê chit . Chit-tia̍p hō͘ lâng khoàⁿ chò pêng-siông, āu-lâi ē bêng-bêng khoàⁿ-kìⁿ i hióng-siū chun-kuì ê uī .
Taⁿ chit-ê chit hiah chun-kuì , hoān ài tam-tng ê lâng , Chú kiò--i kóng , Lâi . Siōng-tè ê kok ū chhun ê uī , chhiáⁿ lín kia̍h-thâu khoàⁿ chhân , gō͘-kak se̍k lah , sit chin chē , kang ke̍k-chió ,taⁿ tio̍h koáⁿ- kín chhut lâi tàu siu-sêng.
