Muî Jiâu-lí ê lâi-le̍k
1898.08 161 koàn p.63-64
Chú-āu 1805 nî, tī Tāi-Tek-kok ū chi̍t-ê gín-ná chhut-sì, sìⁿ Muî miâ Jiâu-lí, hit-sî khiok bô sím-mi̍h miâ-siaⁿ, chóng-sī āu-lâi chha-put-to thong sè-kan khoàⁿ I-ê hó só͘ kiâⁿ lóng siū kám-kek. I-ê pē-bó pún sī jia̍t-sim pài Siōng-tè, ia̍h toā ǹg-bāng hit ê gín-ná tióng-sêng chò ha̍k-būn ê lâng. Só͘-í iàu-kín hō͘ i khì o̍h-ni̍h tha̍k-chheh. Hit-sî i cha̍p-goā hoè nā-tiāⁿ, iáu-kú bû-ok put-chok, ū bat chia̍h-chiú, poa̍h-kiáu, hòng-chhiòng kiat-kau huí-luī.
I-ê lāu-bó sí hit-tia̍p Jiâu-lí chò i thian-thian chuì, ia̍h bô tò-khì khoàⁿ i. Koh chi̍t pái kap i-ê tông-chhong chhut-goā hòng-tōng, bô loā-kú i-ê chîⁿ-châi huí-liáu, bô poàⁿ-îⁿ thang kap tiàm-chú sǹg-siàu, chiū hō͘ i lia̍h khì koaiⁿ-kaⁿ, hó tit i-ê lāu-pē thè i hêng, chiah pàng chhut--lâi.
Tuì chit sî i ná kiâⁿ pháiⁿ, chiū ná kan-khó͘, ka-tī siūⁿ beh khì-siâ kui-chèng chiū khîn-khîn tha̍k-chheh, o̍h-ni̍h ta̍k-hāng ê kui-lē iàu-kín beh thàn, siông-siông khì lé-pài, ji̍p kàu-hoē, chia̍h boán-chhan ia̍h ū, chóng-sī án-ni kiâⁿ sī thàn goā-phoê nā-tiāⁿ, sim iû-goân ngē, àm-chēⁿ ài kiâⁿ pháiⁿ, chiàu-kū ê khoán-sit. Chit sî ji̍p pa̍t keng o̍h, tī-hia ū bat tú-tio̍h chêng só͘ bat ê chhong-iú, chit ê pêng-iú í-keng ū hoán-hoé sìn Kiù-chú, chiū chio Jiâu-lí kap i khì chi̍t uī chò kî-tó-hoē. Jiâu-lí hit mê-hng só͘ thiaⁿ-kìⁿ só͘ khoàⁿ-kìⁿ toā-toā kám-kek i-ê sim, kóng taⁿ koat-ì beh pàng-sak ta̍k-hāng ê pháiⁿ, kui-ho̍k Chú Iâ-so͘; chiū tuì chit sî i kó-jiân si̍t-chāi ké-pìⁿ, ná-chhin-chhiūⁿ chhut-sí ji̍p oa̍h.
I ia̍h chin gâu chò Chú ê kang, ta̍k só͘-chāi pò-iông in-tián ê tō-lí.
Chhut o̍h liáu, i koè-hái kàu Tāi-Eng-hok, tī Lûn-tun-siâⁿ iû-goân chin jia̍t-sim kan-chèng Chú ê miâ, āu-lâi tī chit uī ê kàu-hoē kuí-nā nî tng Bo̍k-su ê chit.
Chit sî Muî Jiâu-lí chin khoà-lū chi̍t hāng, chiū-sī ū hit-hō bô pē-bó ê gín-ná chin-chē, in lóng bô sī-toā-lâng thang chiàu-kò͘, bô thang chia̍h-chhēng, bô só͘-chāi thang toà, ji̍t--sî mî--sî sì-kè liû iā bô lâng lîn-bín. I chē-chē ji̍t teh siūⁿ chit chân sū, ia̍h kiû Siōng-tè chí-s ī i-ê lō͘, khoàⁿ ū sím-mi̍h hoat-tō͘ thang chín-kiù hit-hō kiông-khó͘ ê gín-ná. Kî-tó liáu Siōng-tè kám-tōng i-ê sim, chí-tiám i tio̍h soè chi̍t-keng chhù lâi chiap-la̍p hiah-ê sè-kiáⁿ thang iúⁿ-chhī kiam kà-sī, ín-chhoā in bat Kiù-chú, ǹg-bnāng kàu toā-hàn ē chò ū lō͘-ēng ê lâng.
Tāi-seng chí-ū chiap-la̍p saⁿ-cha̍p ê, bô loā-kú hit keng siuⁿ sè taⁿ beh cháiⁿ-iūⁿ? I ia̍h lóng bô kap lâng chham-siông, 36 ji̍t ê tiong-kan ti̍t-ti̍t kî-tó pek-chhiat kiû Siōng-tè. Siōng-tè chiū kám-hoà chi̍t-ê pêng-iú ê sim, hō͘ i kià $8000 tú-hó kàu-gia̍h thang khí sin ê chhù. āu-lâi i chiām-chiām ke-thiⁿ kiàn-tì kàu gō͘-keng, in-uī i lio̍k-sio̍k ū chiap-tio̍h gîn 92,0000. Sui-jiân tit-tio̍h hiah chē gîn,kú m̄-bat tuì lâng lâi tê,sī kan-ta khò kiû Siōng-tè chiah tit-tio̍h.
Gín-ná chiū ûn-ûn-á ke-thiⁿ kàu ū 2,050 ê, kap teh kà-sī in ê sian-siⁿ lēng-goā ū sǹg 112 ê.
Sui-jiân ū hiah chē thâu-chhuì í-ki̍p in-chiûⁿ kap pa̍t mi̍h só͘-huì, i lóng m̄-bat tuì lâng lâi kóng, ia̍h m̄-bat sia chioh, teh khiàm-ēng ê sî-chūn i to̍k-to̍k ji̍p ka-tī ê pâng-keng kuī-lo̍h ti̍t-ti̍t kiû Thiⁿ-pē siúⁿ-sù.
Kīn-lâi chhut chi̍t ê toaⁿ teh kóng chò gín-ná ê só͘-huì, lóng-kiōng ū chih-tio̍h gîn 1139,7168. Che m̄-sī tuì lâng thó kan-ta pek-chhiat kî-tó chiah tit-tio̍h.
Siōng-tè chē-chē pái khiok ū bat chhì i-ê lô͘-po̍k ê sim, ū-sî gîn lóng ēng liáu bô lâu poàⁿ îⁿ. Ū chi̍t pái tú-á chia̍h ē-tàu pn̄g; hiān-chāi bô bí thang chú ê-hng. Muî Jiâu-lí hit ji̍t koh khah tì-ì kap Thiⁿ-pē kau-poê, só͘ khiàm-ēng pâi-lia̍t tī Chú ê bīn-chêng, kiû I si-in lâi pó͘-chō͘ in ê put-chiok. Tú-tú teh kî-tó ū lâng phah-mn̂g the̍h gîn kuí-nā kho͘ hō͘ i thang chò só͘-huì ê khai-ēng.
Ta̍k-ji̍t Muî Jiâu-lí bat kuí-nā tiám-cheng kú kî-tó, kau-poê Siōng-tè, put-lūn beh pān sió-khoá sū á-sī khiàm sáⁿ-hoè, iû-goân sī pâi-lia̍t kò-sò͘ tī Thiⁿ-pē ê bīn-chêng. Sèng-keng tuì thâu kàu boé tâng nî i ū tha̍k sì-piàn.
Muí Jiâu-lí kù chhit-cha̍p hoè bat kuí-nā pái khì goā-kok chē-chē só͘-chāi. Hit-sî put-lūn tī Au-lô-pa chiu, á-sī tī A-se-a chiu ê Tiong-kok, Ji̍p-pún-kok, í-ki̍p tī A-hui-lī-ka chiu, O͘-tē-lī-a chiu, I ū nn̄g-hāng ê ì-sù, chi̍t hāng sī beh kan-chèng Chú ê miâ, hō͘ m̄-bat tō-lí ê lâng thang thiaⁿ-kìⁿ. Koh chi̍t hāng sī ài-beh chhoē Siōng-tè ê peh-sìⁿ lâi saⁿ kau-poê, bián-lē an-uì hō͘ in koh khah jia̍t-sim chò Chú ê kang.
Chit kuí-nā pái kap i-ê hū-jîn-lâng chhut-goā, i ka-tī bô gîn thang chò lō͘-huì, lóng sī teh kiû Siōng-tè. Siōng-tè ta̍k-pái ū kià tú-hó kàu-gia̍h thang hù i ēng. Khì goā-kok hit-tia̍p ū bat pun Sèng-chheh kè-kiōng 174,3314 pún. Muî Jiâu-lí hoè-siū chia̍h káu-cha̍p-goā hoè chiah sí; beh tâi lo̍h bōng hit-tia̍p ū kuí-nā chheng lâng khì sàng-chòng, hiah-ê gín-ná ia̍h teh toè iân-lō͘ kiâⁿ iân-lō͘ háu, put-chí toā chhiⁿ-chhám hoân-ló in chi̍t ê hó pêng-iú koè-óng, bô thang koh kìⁿ-tio̍h bīn. Taⁿ Muî Jiâu-lí koè-óng khoàⁿ peh-sìⁿ kàu chiah ài kèng i, sī in-uī siáⁿ-sū? Chi̍t hāng i sī put-chí toā sìn ê lâng. I ia̍h lia̍h kau-poê Siōng-tè chò ke̍k toā ê hok-khì; só͘-í put-lūn teh kî-tó, á-sī káng-kiù Sèng-chheh, i-ê sim kap Siōng-tè tâng chi̍t ê ì-sù, ná-chhin-chhiūⁿ pêng-iú chò-hoé tâm-lūn ê khoán-sit. I lóng m̄-bat siūⁿ ka-tī ê lī-ek, ia̍h bô it-tio̍h sè-kan sím-mi̍h miâ-siaⁿ, i só͘ iàu-kín sī ài Chú ê miâ tit-tio̍h êng-hián, hō͘ chèng-lâng thang chai Iâ-hô-hoa chin-chiàⁿ sī Siōng-tè chin-si̍t bô ké, só͘ kóng-chhut tek-khak beh kiâⁿ.
Í-keng lāu ū bat chò kan-chèng kóng, "Hiah-chē nî ê tiong-kan Siōng-tè ū chiàu-kò͘ iúⁿ-chhī goá, kap goá choân-ke ê lâng, só͘ tio̍h ēng ê bí-niû siúⁿ-sù goán bô khiàm-khoeh, m̄-bat chi̍t pái sit-lo̍h."
Taⁿ hit-ê lâng só͘ kan-chèng ê oē chin-chiàⁿ ū iáⁿ, in-uī tuì i sí-āu ū lâng kā Muî Jiâu-ií chhâ-khó i só͘ chhun ê ke-hoé, chha-put-to ta̍t chiūⁿ pah-goā ê gîn chîⁿ nā-tiāⁿ.
Lán tāi-ke khoàⁿ Muî Jiâu-lí só͘ chò chin-chiàⁿ ē kham-tit chò lán ê kui-kí hoat-tō͘, lán ia̍h tio̍h o̍h i-ê hó bô͘-iūⁿ, lâi chhin-chhiūⁿ i chhim sìn, jia̍t-sim chò hó-sū, chiah ē-tit thang kui êng-kng lán ê Thiⁿ-pē.
