Kau-chiàn ê Siau-sit
1905.10 247 koàn p.105-106
Kīn-lâi tī Boán-chiu lóng bô sím-mi̍h thiaⁿ-kìⁿ kau-chiàn ê siau-sit. Chóng-sī 8 goe̍h 30 hō tī Hoâ-thài-tó sai-pêng-hoāⁿ, ū chi̍t só͘-chāi hō-chò Chi- ka-kau hia ū toā kau-chiàn. Ji̍t-Ngô͘ sio-thâi gō͘ tiám-cheng kú. Ngô͘ sí-ê ū 130 miâ, Ji̍t sí-siong 7-ê. Ji̍t ū tit-tio̍h Ngô͘ ê kun-chong put-chí chē. Liáu-āu Hoâ-thài-tó lóng an-chēng.
Káng-hô
Taⁿ Ji̍t-Ngô͘ nn̄g kok í-keng sio-thâi nî-poàⁿ-kú khah ke. Lióng pêng liáu gîn kap lâng ê sèⁿ-miā sǹg bē-liáu, chin khó-sioh ! Kàu āu-lâi Bí-kok ê Toā- thóng-léng chhut-thâu chhiáⁿ lióng kok phài choân koân ê tāi-sîn lâi chū-chi̍p gī-hô, soah kau-chiàn. Ji̍t-Ngô͘ lóng kam-goān, chiū phài tāi-sîn khì Bí-kok ê kiaⁿ-siâⁿ, Hoa-sēng-tùn, chū-chi̍p gī- hô.
Tuì khí kau-chiàn kàu lō͘-boé, Ji̍t kiàn-thâi kiàn-iâⁿ, chiū chiàu kong-tō lâi sǹg Ngô͘ eng-kai tio̍h hâng-ho̍k tī Ji̍t só͘ li̍p káng-hô ê tiâu-khoáⁿ. Hiah ê tiâu-khoáⁿ, kuí-nā tiâu khah iàu-kín--ê ū ìn tī 7 goe̍h ê Kàu-hoē-pò 75 bīn. Kàu choân-koân tāi-sîn chū-chi̍p chiū chai Ngô͘ m̄ kam-goān kuí-nā hāng, chhin-chhiūⁿ Hoâ-thài-tó kap O͘-so͘-lí iân-hoāⁿ kui Ji̍t, m̄ khéng tuì Po͘-iâm- su-tek thè peng, m̄ khéng chiong in cháu-khì Chheng-kok ê chiàn-chûn niū hō͘ Ji̍t, iā m̄ khéng poê-gîn. uī-tio̍h án- ni-siⁿ, káng-hô ê tāi-chì khí-seng hiám- hiám bē chiâⁿ.
Hiah ê choân-koân tāi-sîn gī-lūn chin kú, kàu boé Ngô͘-ê kóng nā beh hô tiāⁿ- tio̍h tio̍h kuí-nā hāng chhin-chhiūⁿ Ngô͘ koat-toàn bô beh poê-gîn; Ngô͘ m̄ khéng ín cháu-khì Chheng-kok ê chiàn-chûn kui hō͘ Ji̍t; Ngô͘ m̄ khéng iok 25 nî kú bô beh koh phài chiàn-chûn lâi kàu Thài- pêng-iûⁿ; Ngô͘ kam-goān koah Hoâ-thài- tó ê chi̍t poàⁿ kui Ji̍t; kam-goān chiong Boán-chiu hêng Chheng-kok; kam-goān chún Ji̍t chhut-thâu pó-hō͘ Ko-lê; iā kam-goān chiong Boán-chiu ê thih-lō͘ kui Ji̍t. Khah iàu-kín ê tiâu-khoáⁿ chiū- sī hiah ê. Kàu boé Ji̍t in-uī í-keng tit- tio̍h khí kau-chiàn ê khí-kiàn, iū-koh in-uī m̄-ài ke-liáu gîn kap lâng ê sèⁿ-miā, chiū kam-goān kap Ngô͘ li̍p soah kau-chiàn ê hô-iok. Lūn káng-hô ê tiâu-khoáⁿ tiāⁿ-tio̍h ê ji̍t-kî chiū-sī 9 goe̍h 2 hō phah chhó-kó, kàu tē 4 hō chiū koat-gī. Si̍t-chāi tio̍h kám-siā Siōng-tè.
Lūn chit ê hô-iok chē-chē lâng kóng Ji̍t chám-jiân siū khek-khui; chóng-sī in-uī chiàu án-ni kam-goān soah kau- chiàn só͘-í hō͘ se-kok toā o-ló in ê tek- hēng. Se-kok iā chhim-chhim kám-siā Bí-kok ê Tāi-thóng-léng in-uī i chhut- thâu tàu chiu-soân hô-hó ê sū.
Goā-kok ū toā o-ló Ji̍t ê Hông-tè in- uī kam-goān kap Ngô͘ saⁿ-hô; chóng-sī Ji̍t ê peh-sèⁿ chin m̄ kam-goān. Tī Tang- kiaⁿ tuì Ngô͘ tông-chí-hoē kap Sin-bûn ê Su-kì, chit téng-hō ê lâng ê ì-sù kap káng-hô ê tiâu-khoáⁿ tuì-hoán, chiū chiūⁿ chàu-chiuⁿ hō͘ Kiong-loē-séng. Siāng hit chi̍t phài ê lâng tī tē 5 hō ū khui Tāi-hoē tī Ji̍t-pí-kok ê kong-hn̂g, chiū-sī tī Tang-kiaⁿ siâⁿ lāi. Tuì án-ni-seⁿ chiū tī Tang-kiaⁿ, Hoâiⁿ-pin kap Tāi-pán ū seⁿ-khí toā jiáu-loān. Peh-sèⁿ kap kéng-chhat sio-thâi, lióng-pêng chin-chē ū sí-siong. Ta̍k ê kéng-chhat-gê kap gō͘- cha̍p-goā ê phài-chhut-só͘ lóng hō͘ peh- sèⁿ sio-lió-khì. iū-koh ū sio, phah- hoāi Loē-bū Tāi-sîn ê koaⁿ-thiaⁿ í-ki̍p kuí-nā keng pài-tn̂g. Koaⁿ-hú phài peng chhut-khì phah chiū chiàu án-ni chiām- chiām an-chēng, kàu 7 hō chá-khí hiah ê pháiⁿ lâng lóng tô-cháu.
Tī Tang-kiaⁿ chē-chē lâng teh gī-lūn in siâⁿ-ni̍h ū hiah-ni̍h toā jiáu-loān khah toā-bīn sī in-uī kéng-chhat lam-sám pui̍h-to khì thâi lâng. Só͘-í teh chham- siâng jiân-āu kiám-chhái m̄-chún kéng- chhat hâ to, kan-ta hō͘ in hâ thuî-á chhin-chhiūⁿ se-kok kéng-chhat ê iūⁿ.
Tī 11 hō, Ji̍t siōng-téng ê chiàn-lām hō-chò Sam-li̍p, hut-jiân hoat-hoé tī Chò-sè-pó ê káng-lāi. Pa̍t ê chiàn-chûn phài chuí-peng lâi tàu phah hoé, m̄-kú Sam-li̍p ê hoé-io̍h-khò͘ ū hoat hoé, chûn chiū liâm-tiâu tī hái-té. Sí-siong ê peng chin-chē, iā chhoē lóng bô sin-si--ê ū 600 miâ. iáu-boē chai khí-hoé ê in-toaⁿ
Tuì khai-chiàn kàu taⁿ, Ji̍t-pún lóng kiàn-thâi kiàn-iâⁿ; siáⁿ-sū siū hiah--ni̍h oan-khut lâi káng-hô--leh? Taⁿ chiong kuí-nā téng-hō ê lâng só͘ káng-lūn--ê pâi-lia̍t tī ē-té:---
Kuì Siú-siòng tī beh káng-hô hit-tia̍p bat kā bó͘ lâng kóng, "Chiàu kau-chiàn ê in-toaⁿ, lán lóng sī uī-tio̍h beh ka-tī pó-hō͘ khí-kiàn, m̄-ài Ngô͘ kok lâi chhim- chiàm lán tang-pêng. Taⁿ Ko-lê í-keng kui lán pó-hō͘, Ngô͘ kok tī Boán-chiu ê keng-êng iā lóng sio̍k lán, chiū in ún- tàng bē tit-thang tiàm lán chia hòng- sù. án-ni sī í-keng tit-tio̍h chiàu lán boē kau-chiàn ê pún-ì. Chiū kî-û hiah ê koah-tē poê-gîn ê tiâu-khoáⁿ sǹg lóng sio̍k tī ki kap hio̍h nā-tiaⁿ."
Koh Goân-ló tāi-sîn kóng, "Taⁿ nā koh chài kau-chiàn, khiok beh chiàm Khap-ní-pin hām Pō-iâm-su-tek sī khoài-khoài. M̄-kú nā beh koh thâi chi̍t- nî tio̍h koh khai 18 ek, kap só͘ khai-liáu- ê kiōng sī 36 ek ê gia̍h, chiah ê gîn peh- sèⁿ tio̍h siūⁿ-khoàⁿ ū khuì-la̍t thang tam-tng á-bô. Chò ū thang tam-tng, iā sī chám-jiân kan-khó͘ ê sū. iū-koh nā koh khai chi̍t nî ê só͘-huì, káⁿ bē-tit- thang phah kàu Ngô͘-kok ê kiaⁿ-siâⁿ lâi hō͘ in hâng-ho̍k. Nā-sī án-ni m̄-ta̍t-tio̍h chit-chūn iáu-boē ke khai 18 ek tì-kàu kan-khó͘ ê sî, lâi tāi-seng thàn ū káng- hô ê ki-hoē sī khah hó. Lūn poê-gîn ê sū m̄-bián kè-kàu kàu án-choáⁿ."
Lio̍k-hái-kun ê thâu-lâng kóng, "Tuì khai-chiàn kàu taⁿ, lán kiàn-thâi kiàn- iâⁿ. Sui-jiân sī tuì peng ê ióng-béng, iā toā-poàⁿ chhut tuì thiⁿ teh pó-hō͘ chiah ē án-ni. Siat-sú taⁿ nā koh thâi--lo̍h- khì, kiám-ū tek-khak ē chhin-chhiūⁿ chêng án-ni ê toā-iâⁿ mah? Chò ē lâi kóng, kiám m̄-bián tio̍h ēng chin chē lâng ê sèⁿ-miā, chhin-chhiūⁿ hiàn seng- lé hō͘ thiⁿ-mah ? án-ni m̄-ta̍t-tio̍h thàn chit ê káng-hô ê ki-hoē lâi hō͘ lio̍k-hái-kun chiâu-chn̂g iâⁿ ê miâ-siaⁿ tit-tio̍h pó-choân sī khah hó."
Chiàu chit saⁿ téng-hō ê lâng só͘ kóng-ê, sī thè kok-ka put-chí gâu táⁿ-sǹg. Chèng-lâng lóng kóng káng-hô ū tú-tio̍h toā oan-khut lêng-jio̍k che sī sím- mi̍h ké-soeh?
