Kèng-tiàu Liāu Sam-tiōng kun
1914.10 355 koàn p.3-4
Lîm Bō͘-seng kì.
Liāu kun Sam-tiōng, jū-miâ Tō-siu, sī Ka-gī thiaⁿ Sai-lê kàu-hoē Liāu Sêng-phi Tiúⁿ-ló ê tē-saⁿ sió-tī.
Kun chū-sè bô pē, siū koáⁿ-bó kap toā-hiaⁿ ēng Ki-tok-kàu ke-têng ê kàu-io̍k. Cha̍p-jī-hoè chiū ji̍p Sin-lâu Tiong-o̍h, le̍k-nî khó-chhì lóng lia̍t iu-téng. Chāi o̍h-tiong siū sé-lé. Kun thian-chu bêng-bín, gī-lūn chhiòng-hêng, hō͘ tong-sî ê sian-siⁿ kap pêng-iú só͘ khì-tiōng; put-châi kap kun tông-chhong nn̄g-nî kú, siū-tio̍h bô khì-hiâm khoàⁿ chò ti-kí; m̄-nā thiàⁿ-sioh kun ê châi-chêng, iā it-hoat kèng-ho̍k kun ê chò-lâng. Kun 15 hoè sit-lo̍h tē-it thiàn ê koáⁿ-bó. Cha̍p-la̍k-hoè chut-gia̍p Tiong-o̍h. Hit-tia̍p sim ū só͘ kám-tōng, khoàⁿ-phoà sè-chêng, koat-ì ji̍p Sin-lâu Hok-im-chu-īⁿ káng-kiù sîn-ha̍k beh pī-pān chò thoân-kàu ê kang. Sī chai ài chín-kiù tông-pau, chín-heng bûn-hoà, bô m̄-sī beh kó͘-bú Ki-tok-kàu ê cheng-sîn; kun ê sim-chì tuì án-ne hián-bêng.
Kun chāi Sîn-ha̍k tiong ka-tī chai iáu-boē ū kàu-gia̍h, chin tì-ì ài koh liû-ha̍k Loē-tē; bat kuí-nā pái tuì goá kóng-chhut chit hō chì-khì. Khó-sioh sui-jiân ha̍k-chu jiâu-jī, nā-sī sì-piⁿ ê kéng-gū m̄ ín, sî boē kàu chì boē chiâⁿ. M̄-chai sī in-uī khîn-tha̍k siuⁿ koè-thâu, á-sī in uī sit-ì bô chhun-chhoá; chāi sîn-ha̍k ê tē-saⁿ nî tì náu-pēⁿ, koè Phêⁿ-ô͘ iā koh tńg-khì chhù--ni̍h tiāu-ióng. Koè-nî pēⁿ khah hó chiah koh lâi Tâi-lâm chiap-soà tha̍k-chheh. Chut-gia̍p āu, kun bô sit-lo̍h éng-ji̍t ê chì-khì, tit-tio̍h toā-hiaⁿ kap Kàu-sū-hoē ê ín-chún lâi Tang-kiaⁿ tha̍k Bêng-tī-ha̍k-īⁿ. Kun sī Tâi-oân sîn-ha̍k ê ha̍k-seng thâu chi̍t ê lâi liû-ha̍k-ê.
Bêng-tī 41 nî 2 goe̍h 11 hō Kí-goân-cheh, chiū-sī kun Sîn-hō͘(Kobe) chiūⁿ-hoāⁿ ê kì-liām-ji̍t. Hit sî kun 23 hoè. Kun kàu Tang-kiaⁿ liáu-āu koè nn̄g lé-pài goá iā lâi Kiaⁿ-to͘ chiap-tio̍h kun ê phoe kóng, "Goá ê sim-goān sui-jiân chiok, nā-sī goá ê siāng hó ê sî-chūn í-keng teh-beh koè." O͘-ho͘! Kun ê khó͘-sim thang chai. Bêng-tī 43 nî 3 goe̍h chiū chut-gia̍p Bêng-tī-ha̍k-īⁿ ê Phó͘-thong-pō͘. Hoan-tńg nî 4 goe̍h ji̍p Chó-tiū-tiân(Waseda) Tāi-ha̍k bûn-kho. Kun chāi Tang-kiaⁿ 4 nî kú bô bē-kì-tit ín-chhoā hia ê tông-pan lâi chiū-kīn tō-lí, chiū kap Tân Bo̍k-su saⁿ-kap siat-chiâⁿ Ko-sa Ki-tok-kàu Chheng-liân-hoē. Ta̍k lé-pài hoē-oân chū-chi̍p tī Hù-sū-kiàn-teng ê kàu-hoē.
Goá 43 nî chhun-thiⁿ lâi Tang-kiaⁿ thàm-mn̄g kun, ū chhin-ba̍k khoàⁿ-kìⁿ chit-ê hoē ê oa̍h-tāng. Kàu taⁿ hoē ê hêng-sek sui-jiân ké-oāⁿ, nā-sī cheng-sîn iáu tī-teh; kun só͘ chò ê kang bē bô-khì. Sī kun pêng-seng khoàⁿ sìn Chú chò chèng tì-sek ê goân-thâu chi̍t tō ê lêng-hoé put-sî tī sim lāi teh to̍h. KHó-sioh ē ê lâng kāu tio̍h-boâ; 45 nî chhun-thiⁿ kū-pēⁿ koh hoat-choh, ko͘-put-chiong tio̍h hiu-ha̍k tńg-lâi Tâi-oân tiâu-ióng. Liáu-āu pēⁿ-chêng hoán-khí hoán-tó, koh lâi Kiú-chiu Hok-kong(Fukuoka) chhī ji̍p Tāi-ha̍k pēⁿ-īⁿ táⁿ-tia̍p. Put-hēng chia̍h io̍h bô èng-hāu. Tāi-chèng 3 nî 8 goe̍h 12 hō ko͘-sin koè-óng tī chò lâng-kheh ê só͘-chāi, hióng-siū 29 hoè. O͘-ho͘! Ai--chài! Kun ê sí ún-tàng m̄-tān- nā kun ê hiaⁿ-tī, ke-koàn, chhin-chhek teh siong-pi. Saⁿ-cha̍p-hoè hō-chò chòng, pàng-sak poàⁿ-sì ê seng-gâi khin-khó͘ ēng kang, poē chheh-siuⁿ tang phun sai cháu, iā ǹg-bāng beh thang chiong só͘ tit---tio̍h moá-pak ê keng-lûn lâi hiàn chò Siōng-chú chín-heng pún-tó bûn-hoà ê lō͘-eng; nā-sī beh thài ū phah-sǹg "Chhut-su bī chia̍t sin sian sòng, tiông sú êng-hiông lē tiám khim." (Chhut-cheng boē iâⁿ seng-khu tāi-seng sí, kú-kú hō͘ eng-hiông ê lâng ba̍k-sái lâu kàu moá heng-chêng). O͘-ho͘! Ai--chài! Ha̍k tú-tú chiân, seng-khu í-keng hoè. Kun ê sí sī Tâi-oân sèng-hoē ê toā sńg-sit.
Khoàⁿ kun sui-jiân ha̍k-būn tú-chiah chiâⁿ iáu-boē chhut-lâi toā keng-êng tī siā-hoē; m̄-kú kun ê it-seng thang kóng sī tāi-piáu hiān-tāi Tâi-oân Chheng-liân ê kéng-gū. Sî-sè ê hoán-tōng, ho͘N3-ha̍k bô ki-hoē;ū lâng uī-tio̍h ha̍k-chu ê chó͘-tòng, ū lâng uī-tio̍h ke-têng siā-hoē ê m̄ ún-chún, tì-kàu poàⁿ-sì khám-khó, khoàⁿ ha̍k-būn chhin-chhiūⁿ hái-iûⁿ bô chûn thang koè, chhin-chhiūⁿ oa̍h-bé pa̍k tī sí-chhiū; tuì án-ne khang-khang khǹg toā chì-khì ún-ba̍t tī san-lîm; che kiám m̄-sī hiān-tāi Tâi-oân chheng-liân ê kéng-gū mah? Tō-siu kun ê sí sī kéng-gū ê hi-seng ê chi̍t-ê. O͘-ho͘! ēng kun ê châi lâi chhut-sì tī 50 nî í-chêng ê Tâi-oân, bô hō͘ goā-kok bûn-bêng ê ap-pek, choan-sim tī si-bûn hàn-ha̍k, tek-khak sī ta̍h chheⁿ ê hûn ti̍t-ti̍t chiūⁿ. ēng kun ê châi lâi chhut-sì tī 50 nî í-āu ê Tâi-oân, hit-sî pún-tó ê kàu-io̍k kiám-chhái khah chín-heng, tha̍k chheh ê mn̂g kiám-chhái khah khui, thang sūn chì-khì sūn nî-hoè ēng kang kiám-chhái bô koh-iūⁿ lāi chǹg-á chhut phoê-lông goā ē thang tek-chì mā kú-káⁿ. O͘-ho͘! kun chhoàn-chhoàn chhut-sì tī chit-tia̍p ê Tâi-oân, saⁿ-tîⁿ sì-tîⁿ sî-chūn koè-choa khì. Hòng-kiam tang-sai -iûⁿ ê ha̍k-būn ná hoân-cha̍p, ài gián-kiù chió sî-chūn; khang-khang phāu iú-uî ê châi khǹg oán-tāi ê chì, ut-chut koè chi̍t-sì-lâng, O͘-ho͘! goá chhim-chhim uī-tio̍h kun ê sí sioh, soà uī-tio̍h kun chì-ài ê pêng-iú N̂g kun Huī-ngó͘, Tiuⁿ kun thiam-teng ê sí sioh, soà uī-tio̍h hiān-tāi Tâi-oân ê chheng-liân lâu chi̍t phóng tông chêng ê ba̍k-sái.
Tē cha̍p-peh sè-kí ê tiong-ia̍p Tek-kok ū chi̍t ê chhut-miâ ê sian-seⁿ miâ-kiò Lê-sìn(Lessing) tù chhut-miâ ê si-jîn Kó͘-lâi-su-tek(Kleist) ê toān-kì, tiong-kan ū chi̍t chām teh kóng, lâng tī sè-kan ū saⁿ téng-hō: thâu chi̍t téng-hō sī thian-chu chin hó, koh ū chiâu-chn̂g ê ki-hoē thang poê-iúⁿ kàu chiâⁿ-mi̍h, kàu-boé kiàn-li̍p bē hiú-noā ê kang-tiâⁿ tī tē-bīn chiūⁿ; chit hō lâng hán-tit ū; Gi-sèng(Goethe)chiū-sī chit khoán ê lâng. Tē-jī téng-hō sī sui-jiân ū chin hó ê châi, iáu-kú kéng-gū bô sūn-liū, sin-thé m̄ chò chú, kàu boé bô thang chhun-chhoá i ê châi-tiāu; put-kò só͘ boē bat kiâⁿ ê lō͘ hō͘ i ta̍h koè khui chi̍t tiâu-á lō͘-hûn-á; chit hō ê lâng khah chē Nietzsche, á-sī Kleist sī chhin-chhiūⁿ chit khoán. Tē-saⁿ téng-hō sī sui-jiân châi-tiāu khah pêng-siông iáu-kú ū chin hó ê kéng-gū thang pang-chān i ta̍h thâu-chêng ê lâng ê lō͘ hō͘ i khah toā tiâu; hiān-sî ê ha̍k-chiá tú-tú sī án-ne. Liāu kun Sam-tiōng ê kéng-gū thang kóng sī sio̍k tī téng-bīn só͘ kóng tē-jī téng-hō. Sím-mi̍h lâng ē phah bô tī chháu-chhì-áe tiong-kan khui lō͘-hûn ê lâng ê kong-lô? Toè āu-piah kiâⁿ lō͘ ê lâng bô hiah khoài, chò thâu-chêng khui lō͘ ê koh-khah oh. Nā chiong Tâi-oân hiān-sî cheng-sîn-kài ê hoán-tōng pí-phēng chiàn-cheng. Liāu kun ê sí bô koh-iūⁿ Soaⁿ-tang Poàn-tó chiūⁿ-lio̍k-āu uī-tio̍h khì thàm khe-lâu chi̍t-ê siōng-téng peng tú-tio̍h bêng-ū chiàn-sí. Sui-jiân khui lō͘ ê lâng sí, sī beh bián-lē āu-sin ê lâng; Tō-siu kun ê sí ē koh seⁿ-chhut chē-chē ê Tō-siu. Che sī chhó chit phiⁿ bûn ê sî, siong-pi tiong seⁿ-chhut chi̍t chióng ê ǹg-bāng. Tō-siu kun ê sí m̄-sī bô ì-sù. Goān Thiⁿ-pē an-uì chiok hok-khì hō͘ Liāu kun Sam-tiōng ê hiaⁿ-tī ke-koàn kap chhin-chhek.
Téng-bīn só͘ kì Liāu kun ê lí-le̍k sī chiàu goá sè-hàn kap i chò-hoé só͘ thiaⁿ-kìⁿ ê lâi siá, kiám-chhái ū bô chiâu-pē ê só͘-chāi, bāng khoàⁿ Pò ê lia̍t-uī khoan-iông.
Chāi Tang-kiaⁿ,
Tè-kok Tāi-ha̍k siá--ê.
