Lūn Kiat-hun
1926.11 500 koàn p.13-15
(Tân Khêng-ku)
Lâng tiàm tī chit sè-kan, tû-khí ū te̍k-pia̍t sū-chêng ê lâng í-goā boē-oē to̍k-sin seng-oa̍h, chiū-sī tio̍h kiàn-siat chi̍t ê ka-têng chiah oē ēng-tit. Kóng khah-bêng, chiū-sī ta̍k-lâng tio̍h ū chi̍t ê hó tâng-phoāⁿ thang saⁿ-kap khiā-khí, saⁿ pang-chān. Ū tāi-chì saⁿ-kap chim- chiok, tâng-tiⁿ tâng-khó͘, ū hó saⁿ chióng-lē, ū pháiⁿ saⁿ tiong-khok, chiū-sī só͘ kóng īⁿ-sin tâng-chêng, tâng-sim kap tâng-ì ê hó tâng-phoāⁿ, chiah thang an-sim khoài-lo̍k keng-kè chit ê sè-kan.
Lán nā kā i khoàⁿ, hit khoán ko͘-to̍k seng-oa̍h ê lâng ê chêng-hêng chiū chai hit ê bô chhù-bī, bô sim-sek, bô hoaⁿ-hí kap chhi-chhám ê só͘-chāi. Só͘-í ū pē- bú, hiaⁿ-tī, chí-bē, chhin-chhek kap pêng-iú ê lâng sī chin hēng-hok, in-uī oē tit-tio̍h choē-choē hāng ê lī-piān kap hok-khì. Chóng-sī nā kan-ta án-ni, kî- si̍t sī iáu bô kàu-gia̍h, in-uī téng-bīn só͘ kóng hiah ê lâng ta̍k-ê ū in ê kéng-gū, gī-bū, koân-lī kap sù-bēng, só͘-í tek- khak bô thang ǹg-bāng in oē-tit thang kap lán tiàm kàu kui-sì-lâng, thang lâi saⁿ pang-chān; só͘-í Siōng-tè beh pó͘- chiok chit hāng, chiah siat chit ê kiat- hun ê hoat-tō͘. Só͘-í lūn chit ê hun-in ê sū sī chin iàu-kín kap sîn-sèng, tek- khak m̄-thang bô tì-ì kap hut-lio̍k lâi khoàⁿ-khin i.
Taⁿ, lūn tī lán Tâi-oân khah-siông ū teh kiâⁿ ê kiat-hun-hoat, iok-lio̍k ū sì- khoán, chiàu ē-toé:
(1) Chí-pak uî-hun.
(2) Sim-pū-á io.
(3) Hó-pháiⁿ mn̄g sîn-pu̍t ê kiat-hun.
(4) Pē-bú chí-tēng ê kiat-hun.
Thâu chi̍t-hāng ê kiat-hun-hoat chiū-sī iáu tī pak-tó͘-lāi chiū kā i tiāⁿ-tio̍h; chiū-sī pē-bú kap pē-bú lióng-pêng chin siong-hó, koh tú-tio̍h siāng-ge̍h beh siⁿ-kiáⁿ; só͘-í lióng-pêng ê pē-bú iok-sok, kóng, nā chi̍t-ê siⁿ ta-po͘, ia̍h chi̍t-ê siⁿcha-bó͘--ê, chiah tāi-ke lâi saⁿ phit-phoè.
Tē-jī hāng ê kiat-hun, sī tī ka-kī ê kiáⁿ iáu soè-hàn ê sî chiū thoè i siat- hoat lâi io chi̍t ê cha-bó͘-gín-ná, tāi-iok kap ka-kī ê ta-po͘-kiáⁿ nî-hè beh siāng- khoán. Tī iáu soè-hàn ê sî chiū kā i chhoā lâi ka-kī ê ke-lāi iúⁿ-chhī. Chi̍t- hāng thang chhe-ēng, ia̍h kàu toā-hàn chiū thang kā in sak choè-tui, thang khah séng só͘-huì.
Tē-saⁿ hāng, sī uī-tio̍h bê-sìn ê pē-bú khì kā i ê kiáⁿ thiu-chhiam, khoàⁿ-miā, pok-koà kap poa̍h-poe, mn̄g sîn-pu̍t; chiū-sī beh hō͘ sîn-pu̍t lâi thoè in ê kiáⁿ-jî chhē bó͘. Só͘-í nā sîn-bêng kā in kóng, tio̍h khì chhoā chi̍t ê oai-chhuì koh pái- kha ê cha-bó͘-gín-ná lâi choè bó͘; sui- jiân m̄-ài, iáu-kú m̄-káⁿ ke̍h sîn-pu̍t ê bēng-lēng, iû-goân ko͘-put-chiong ia̍h tio̍h khì chhoā, chiū-sī choan-choan hō͘ sîn-pu̍t chú-ì ê kiat-hun-hoat.
Tē-sì khoán ê, chiū-sī chhut-chāi pē- bú chú-ì. Pē-bú nā kóng hó, chiū hó; nā pē-bú m̄-ài chiū boē sêng. Só͘-í ū lâng teh pâi-thek, kóng Tâi-oân lâng ê kiat-hun sī chhin-ke kap chhin-ke, ia̍h chhiⁿ-ḿ kap chhiⁿ-ḿ teh kiat-hun, m̄-sī kiáⁿ-jî teh kiat-hun!
Lūn í-siōng só͘ kóng thâu hit saⁿ- hāng ê kiat-hun-hoat tio̍h pâi-thek, ia̍h chit ê tē-sì hāng ê kiat-hun-hoat tio̍h toā kái-liông chiah oē ēng-tit. Cháiⁿ-iūⁿ goá kóng tio̍h toā kái-liông? In-uī chāi- lâi ê kè-chhoā toā-pō͘-hūn thang kóng sī bô chiàu kiat-hun ê cheng-sîn teh kiâⁿ. Pē-bú nā khoàⁿ hó, chiū kiáⁿ-jî lóng m̄- káⁿ uî-ke̍h. Thèng-hāu kàu chhoā lâi liáu-āu nā m̄-hó, chiah khoàⁿ sī beh kā i lī-iân, á-sī kā i lok-khǹg tiàm tī āu- pâng chiah koh chhoā soè-î. Só͘-í sìn- chiá tio̍h soè-jī, in-uī bē-sìn tō-lí ê lâng kè-chhoā chhìn-chhái oē ēng-tit. In khoàⁿ chhoā bó͘, sī ná teh boé oê chi̍t- iūⁿ; nā boē ha̍h-chhēng, suî-piān piàn- oāⁿ koh boé pa̍t-khoán--ê oē ēng-tit. Chóng-sī sìn tō-lí lâng sī bô siāng-khoán, in-uī lán khoàⁿ ka-kī ê hū-jîn- lâng sī ná ka-kī ê kha-chhiú, só͘-í boē chhìn-chhái-tit kán-piān kā i chám hiat- ka̍k koh oāⁿ sin ê kha-chhiú.
Khóng-hu-chú kóng, kun-chú ê tō- lí sī tuì hu-hū khí-tiám; koh-chài Sèng-keng-lāi ia̍h ū kóng, tio̍h lī-khui pē-bú khì kap i ê bó͘ kiat-liân choè chi̍t- thé. án-ni hō͘ lán chai-iáⁿ kè-chhoā só͘ iàu-kín ê sī tio̍h tuì-tiōng hit nn̄g ê beh kiat-choè ang-bó͘ ê lâng. Chóng-sī lán ê lâng khah-siông m̄-sī án-ni. Ū-ê m̄-sī teh thoè kiáⁿ-jî kéng hó koh gâu ê bó͘, sī teh iàu-kín lâng ê gia̍p-sán. Koh- chài lú-chú hit-pêng ia̍h sī án-ni. Ū hit-khoán ê pē-bú lóng bô teh thoè in ê cha- bó͘-kiáⁿ kéng hó ê tiōng-hu, kan-ta nā hó-gia̍h ê chú-tē chiū hó, in-uī phèng- kim thang siu choē-choē, ná chhin- chhiūⁿ teh boē mi̍h-kiāⁿ chi̍t-iūⁿ.
Taⁿ lán chai nā sī ēng chîⁿ teh kè- chhoā, chū-jiân sī tuì-tiōng chîⁿ, bô tuì- tiōng lâng. Nā án-ni, chū-jiân chîⁿ nā khai-liáu chiū bô ài ti̍h lâng. Chîⁿ-châi sui-jiân sī chin ū lō͘-ēng, koh iàu-kín ê mi̍h, iáu-kú m̄-thang khoàⁿ chîⁿ khah- tāng kè lâng; nā án-ni chiū chin m̄-tio̍h.
Kó͘-chá tī Lô-má-kok kóng khí chi̍t- pái ū kuí-nā ê hū-jîn-lâng teh chū-hoē ê sî, ia̍h ta̍k lâng teh tián in ê kim-gûn pó-khì ê ta̍t-chîⁿ. Tiong-kan chi̍t ê choè lāu-bú ê lâng, chhoā i nn̄g ê kiáⁿ oá tī sin-piⁿ kā in tāi-ke kóng, i só͘ tē-it pó- poè ê sī hit nn̄g ê kiáⁿ. Si̍t-chāi chin ū- iáⁿ; koh-khah kuì-khì ê soān-chio̍h á-sī sím-mi̍h pó-poè ê mi̍h ia̍h-sī sí--ê; kiat- kio̍k m̄-ta̍t-tio̍h teh oa̍h ê soè-kiáⁿ bān- hun ê chi̍t-hun. Lâng nā oē hiáu tuì- tiōng kiáⁿ-jî chhin-chhiūⁿ hit ê hū-jîn- lâng, m̄ chiah thang chèng-bêng kóng lâng ū choè bān-mi̍h ê thâu ê chu-keh. Só͘-í lán choè pē-bú ê lâng nā beh kā kiáⁿ-jî chhoā-chhin, á-sī kè cha-bó͘-kiáⁿ ê sî, tek-khak tio̍h chin tì-ì chi̍t hāng, chiū-sī tek-khak m̄-thang ēng lán só͘ thiàⁿ, só͘ kuì-tiōng, oa̍h-oa̍h ê hāu-siⁿ á-sī cha-bó͘-kiáⁿ, khì chhoā á-sī khì kè hit-khoán sí-sí boē tín-tāng ê chhân-thô͘.
Lán tio̍h chai beh chō-chiâⁿ lí-sióng ê siā-hoē, hit ê kun-pún sī chāi kiat-hun; in-uī kiat-hun sī choè ka-têng ê ki-chhó͘, ia̍h ka-têng sī kok-ka kap siā-hoē ê kun- goân. Taⁿ lí-sióng ê ka-têng sím-mi̍h lâng ū kiàn-siat? Sèng-keng kóng, "U tì-sek ê hū-jîn-lâng oē kiàn-tì ka-têng; gû-gōng ê hū-jîn-lâng tian-tò pāi-hoāi. Lâng nā beh chō-chiâⁿ lí-sióng ê siā-hoē, tio̍h tāi-seng kiàn-siat lí-sióng ê ka-têng; ia̍h lí-sióng ê ka-têng ê iàu-sò͘ chiū-sī lí-sióng ê hu-hū. Sèng-keng kóng, "Hó ê hū-jîn-lâng choè tiōng-hu ê êng-kng, ná thâu-khak tì bián-liû; pháiⁿ--ê sī hō͘ tiōng-hu kiàn-siàu, chhin-chhiūⁿ kut í-keng hiú-noā." Si̍t-chāi chin ū-iáⁿ; chhin-chhiūⁿ chit-khoán put-hiân koh pháiⁿ ê hū-jîn-lâng, m̄-nā i pún-sin tio̍h siū thí-chhiò, chiū i ê tiōng-hu kap ke- lāi ê toā-soè to soà oē siū liân-luī lâi siū phoe-phêng. Só͘-í lūn hó-pháiⁿ ê hū-jîn- lâng hit ê éng-hióng, tuì ba̍k-chêng lâi khoàⁿ, tú-tú chhin-chhiūⁿ Sèng-keng só͘ kóng, chiū-sī toā koan-hē tī i ê tiōng-hu kap ka-têng, chóng-sī nā kā i khoàⁿ khah-hn̄g, si̍t-chāi ū toā koan-hē tī kok- ka kap siā-hoē ê heng-bông.
(Boē-oân)
