Kò͘ Niû A-hái Tiúⁿ-ló
1935.09 tē 606 koàn p.29-30
Koà-chhài-chí tē 116 hō
(Ko Toan-chong)
Niû Tiúⁿ-ló tī A. D. 1872 nî chhut-sì tī Sin-tek chiu ē ê Pak-pō͘ chng. 1902 nî tuì Gô͘ Ui-liâm Bo̍k-su siū soé-lé; 30 nî chêng choân ka-cho̍k chiū poaⁿ-soá lâi tī Hoe-liân-káng keng-lông, ti̍t-chiap kàn-chiap tàu kiàn-siat kàu-hoē tī Hoe-liân-káng. 1918 nî siū kéng, tng pún-hoē ê tiúⁿ-ló; keng-kè kuí-nā jīm, kàu tī kin-ná-ji̍t.
I ū 5 ê hiaⁿ-tī, 3 ê sió-bē, tāi-ke sī jia̍t-sim ê sìn-tô͘, I ê hiaⁿ-tī lóng bat tng-chit tī pún-hoē. Hiān-sî ka-cho̍k ū 80 goā-ê, sui-jiân sī toā ka-cho̍k, chóng-sī tāi-ke chin hia̍p-hô, chhin-chhiūⁿ chi̍t ê sió siā-hoē, koh iā-sī choè pún-hoē ê toā khuì-la̍t.
I ê lēng sian-hū sī Pak-pō͘ Kàu-hoē chho͘-tāi jia̍t-sim ê tiúⁿ-ló, I ê uî-cho̍k oē-thang kè-sio̍k tī kàu-hoē-lāi teh oa̍h- tāng, toè in sī toā-lâng suí ê kha-pō͘, si̍t-chāi sī chin hi-hán.
A-hái Tiúⁿ-ló ū 11 ê kiáⁿ, lāi-goā sun ū 20 goā-ê, ū-ê choè I-seng, iā chi̍t-ê sī hiān-jīm ê chip-sū, kiam choè Chú-ji̍t-o̍h ê hāu-tiúⁿ, koh-chài ū tit-tio̍h Bûn-ha̍k-sū ê ha̍k-uī. Í-goā ū-ê kàu tiong-téng ha̍k-hāu, choē-choē sī choè siā-hoē tiong ê iú-le̍k-chiá, sǹg chin siong-tong ê ka-têng.
I pêng-sò͘ sī chin ióng-kiāⁿ ê lâng khí-thâu sī tuì sió-khoá ê pīⁿ khí-in, bô phah-sǹg pīⁿ-sè piàn-hoà hiah kín, koh-chài hoat-seng ha̍p-pēng-chèng; sui-jiân tiúⁿ-ló-niû kap I kiáⁿ, choan cheng-sîn bô khùn, bô chia̍h lâi kò͘ I, thâu-bé ji̍p-īⁿ ge̍h-goā ji̍t. Nā-sī Siōng-chú ê chí-Ì tī 6 ge̍h 20 ji̍t, soah I sè-kan ê kang, hióng-siū 63 hè, hit ji̍t ê hoē-chòng-chiá ū 400 goā-ê.
I tī tē-chiūⁿ ū kuí-nā hāng thang siàu-liām I :--
1.Tī pīⁿ-tiong gâu thé-thiap khàn-hō͘ lâng: M̄-bat hián-chhut kan-khó͘, só͘ hián-chhut sī hoaⁿ-hí ê bīn; siông-siông tuì kò͘ ê lâng kóng, I ê sim chin pêng-an chin chū-iû.
2. Cheng-sîn kiat-liân Chú: Tī pīⁿ-tiong ài lâng kap I gîm-si, kî-tó; kuí-nā pái kàu tī chin guî-hiám, iā oē chhut-siaⁿ kap lâng gîm-si, tang-sim kap lâng kî-tó. Che bô m̄-sī tuì ū kiat-liân tī Chú, chiah oē thang khoàⁿ-chhut chit-khoán.
3. I ê choè lâng: Sī un-jiû, hô-pêng, jîn-ài, tuì ka-têng sī khîn-khiām, kut-la̍t, phoh-si̍t. Tī ka-têng m̄-bat siⁿ-chhut put-hô ê siaⁿ. Tī siā-hoē tiong sī sìn-si̍t, hō͘ lâng kiò-choè sèng-jîn. Kàu ta̍k só͘-chāi lâng hoan-hêng I, chun-kèng i.
4. Tuì kàu-hoē: Sī khoàⁿ choè I ê sìⁿ-miā. Kàu-hoē-lāi khah kan-khó͘, khah hā-chiān ê kang, I hoaⁿ-hí choè kàu chiu-chì; nā ū song-hí sū, I sī kap lâng tông-chêng kàu thàu boé. Koh chin ū chek-jīm-kám tī kàu-hoē ê sū-bū, he̍k-sī Jīm-chit-hoē, á-sī Sió-hoē, Í-ki̍p lé-pài-ji̍t, tû-khì phoà-pīⁿ á-sī chhut-goā, m̄-bat khoat-se̍k. Ta̍k lé-pài-ji̍t chá-chá chiū khoàⁿ-tio̍h I chhiò-iông ê bīn lâi teh ín-chhoā lâng, hō͘ lâng ke-thiⁿ kèng-khiân thang ho̍k-sāi Siōng-tè. Lé-pài soah, sī kap lâng tâm-lūn sìn-gióng seng-oa̍h ê sū. Siōng-chhiáⁿ tī pīⁿ-chhn̂g iáu the liām, I nā hó, beh kín lâi siu-lí kàu-hoē ê lî-pa; án-ni thang khoàⁿ-chhut I ê choân cheng-sîn sī tiàm tī kàu-hoē seng-oa̍h. Koh-chài lé-pài chá-khí chá-chá chiū chio choân-ke lâi lé-pài; tuì kè-sin tē-it kiò-khí Tiúⁿ-ló-niû ê pi-khó͘--ê, chiū-sī I kóng, Taⁿ bô thang koh thiaⁿ I ta̍k lé-pài chá-khí teh chio toā-sè khì lé-pài ê siaⁿ-lah.
5.Tuì thoân-kàu-chiá: Gâu thé-thiap, gâu thiàⁿ-thàng; m̄-nā m̄-bat kóng thoân-tō-chiá ê sī-hui, iā m̄-bat thiaⁿ I kóng pa̍t lâng ê pháiⁿ. I bat tuì bó͘ bo̍k-su kóng chi̍t kù oē, "Lūn lâng ê hó goá chiū chai, beh kóng lâng ê pháiⁿ, goá sī boē hiáu." Si̍t-chāi thang o-ló, thang chun-kèng. Chóng kóng, I it-seng ū chīn kàu-hoē ê chit-bū kap jîn-seng ê sù-bēng.
Niû Tiúⁿ-ló sī chò goán pún-hoē ê toathīau-chio̍h, chò ka-têng ê tiōng-sim jîn-bu̍t, chò siā-hoē ê toā ki kng-teng; si̍t-chāi sit-lo̍h chi̍t ki toā-ki chhiú-kut. Chóng-sī tuì I pún-sin sī thang kā I hoaⁿ-hí, in-uī I Í-keng cheng-chiàn hó e 5cheng-chiàn, Í-keng chīn pháu-cháu ê lō͘-chām, Í-keng siú só͘ sìn ê tō-lí.
Niû Tiúⁿ-ló ah ! Thang kóng lí uī-tio̍h kàu-hoē ū hi-seng-tek ê sí, tuì lí ê sí, beh chō-chiū Hoe-liân-káng kàu-hoē chin ê ki-chhó͘; goán iā sìn lí beh tī thiⁿ-téng lâi thè lí chá tī tē-chiūⁿ ê kàu-hoē kî-tó; iā tuì lí ê sí, beh kà-sī goán khah oē lí-kái kàu-hoē ê chin Ì-gì; goán iā beh ló͘-le̍k, ēng lí ê sìn-gióng lâi ióng-chòng; lí oē thang choè sìn-gióng ê sèng-lī-chiá, ǹg thiⁿ-nih ê Ka-lâm-toē chhiùⁿ tek-sèng ê koa kui thiⁿ kìⁿ Thiⁿ Pē, thang kā lí kiong-hí ! Goán iā beh toè lí ê sìn-gióng hiòng-chêng bô soah; goán iā sìn lí siông-siông teh choè goán ê Tiúⁿ-ló kap goán saⁿ-kap tī-teh.
