CHOAN-TÊ KÀI-SIĀU
Hok-im liân-bêng sī sím-mi̍h?
Bêng Iú-tek pò
Pún pò kì-chiá phian-e̍k
1958年3月831期 p.14-15

Lán ê kàu-hoē nî-nî ū siat sin-nî ê Kî-tó-chiu, chit hāng sū í-keng kè-sio̍k 70 goā nî. Hit ê kî-tó-chiu sī sè-kài kok-kok chē-chē kàu-hoē liân-ha̍p teh kú-pān--ê, iā chú-chhî siat-kè chhui-hêng chit hāng kang-chok ê, chiū-sī tī Eng-kok Lûn-tun ê chi̍t ê Hok-im liân-bêng " The Evangelical Alliance". Taⁿ chit ê Hok-im liân-bêng sī siáⁿ khoán ê cho͘-chit? ún-tàng chē-chē lâng ài chai. In-uī hiān-sî sè-kài ū 2-3 ê toā kui-bô͘ ê Sè-kài kok kàu-hoē ê liân-lo̍k ki-koan; chit ê chiū-sī Phó͘-sè Kàu-hoē liân-bêng (World Churches Co͘ncil W.C.C.) Koh chit ê chiū-sī Kok-chè Soan-kàu hoē-gī(International Mission Co͘ncil I.M.C.), chit nn̄g ê tī pún-hō "Tuì Hui-chiu toà tńg-lâi ê siau-sit " ū tām-po̍h siāu-kài. Tī chia koh chiong iáu chi̍t ê sè-kài kok-kok kàu-hoē saⁿ liân-lo̍k ê tiōng-iàu ki-koan kài-siāu; ǹg-bāng tho̍k-chiá ke-thiⁿ liáu-kái, soà tuì sè-kài kok-kok kàu-hoē kap kàu-phài ha̍p-it ê sū ē-thang ke-thiⁿ chin chi̍t pō͘ ê kî-tó kap hi-bōng chiū-sī.
Chū tī 1830 nî ê tiong-kan, tī Bí-kok kap Eng-kok ū chin-chē lâng ēng " Ki-tok-tô͘ ê ha̍p-it" chò tê-ba̍k lâi tù chheh, chit tiong-kan choè tāi-piáu-tek ê, chiū-sī 1845 nî tī So͘-kek-lân só͘ chhut-pán ê " Ki-tok-tô͘ ha̍p-it ê lūn-bûn-chi̍p," só͘ siá ê to sī koan-hē chhin-chhiūⁿ beh chhiok-chìn sán-seng Hok-im liân-bêng chit khoán sèng-chit ê. Kî-thaⁿ sio̍k chit luī ê chheh to lóng sī chin jia̍t-sim pek-chhiat teh thó-lūn , it-tì, chài ha̍p-it ê būn-tê.
Ū chi̍t uī Sian-siⁿ Ka To-má(Thomas Chalmers 1780-1847) kap kî-û kuí ê chí-tō chiá kiōng-tông it-tì, kám-kak tio̍h hèng-chhù, ài kap So͘-kek-lân ê pa̍t ê Tiúⁿ-ló Kàu-hoē thoân-thé liân-ha̍p. Só͘-í in ū chin chhut-la̍t ēng thong-sìn liân-lo̍k Eng-kek-lân hong-bīn chiah ê sio̍k tī hok-im chú-gī ê Ki-tok-tô͘, lâi chhiok-chìn chit khoán Hok-im liân-bêng, soà kó͘-chhui tī 1845 nî 10 goe̍h, ài tiàu-khai Hok-im chú-gī kàu-hoē ê tāi-piáu hia̍p-gī-hoē, thang chún-pī chi̍t ê khah toā ê hoē-gī , ǹg-bāng thang siat-tì chi̍t khoán Hok-im chú-gī kàu-hoē ê liân-ha̍p ki-koan. Kiat-kó tī 1846 nî 8 goe̍h chiah khoàⁿ-kìⁿ chit ê hù-iú tiōng-tāi ì-gī ê Hok-im liân-bêng sán-seng chhut-lâi!
Hit chhù ê hoē-gī sī tī Lûn-tun chū-chi̍p. Chham-ka ê tāi-piáu sī tuì kok-kok, kok kàu-hoē lâi ê, lóng-chóng ū 800 ê kàu-hoē ê léng-siù, tuì Ka-ná-tāi, Bí-kok, Eng-kok, So͘-kek-lân, ài-ní-lân, Ui-ní su (Wales), Hoat-kok, Suī-se, Hô-lân, Tek-kok kap Suī-tián lâi. Tong-sî kau-thong put-piān, iáu-kú tāi-piáu ê pah-hūn chi 10 sī tuì Bí-kok lâi, koh 100 hūn chi 6 sī tuì Au-chiu tāi-lio̍k koè-khì ê. Chham-ka ê tāi-piáu sī tuì 52 ê kàu-phài lâi ê Sui-jiân ū chin-chē ê khùn-lân kap chó͘-tòng , chóng-sī si̍t-chāi ê Ki-tok-tô͘ ha̍p-it ê ì-sù tī saⁿ-kap chò kang ê tiong-kan ū piáu-hiān chhut-lâi. Tuì án-ni Hok-im liân-bêng chiah sán-seng chhut-lâi Thang kóng che chiū-sī chi̍t chióng sè-kài-tek ê ki-koan. Koh tong-sî chham-ka chhòng-siat ê lâng iā chin chia̍p sú-iōng chit kù "Phó͘-sè ê"(eumenical) ê jī-gán(chhiáⁿ chham-khoàⁿ pún hō Hái-goā Thong-sìn, Khó͘ Heng-jîn Sian-siⁿ ê kó). Chit ê iā sī tuì 19 sè-kí Sè-kài-tek soan-kàu ê kak-chhéⁿ só͘ ín-khí ê. Khó-kiàn i ê ì-gī sī chin toā, siāng-sî i ū sím-mi̍h hó-chhù á-sī bái-chhù , tuì tī "Phó͘-sè" ì-gī ê chit tiám lâi khoàⁿ to sī ta̍t-tit chù-ba̍k lâi gián-kiù--ê.
Chit ê Liân-bêng chū tī khai-sí chiū sán-seng liáu kuí-nā hāng hián-tù ê kòng-hiàn. Thâu chi̍t hāng,i ū kó͘-bú liân-ha̍p kî-tó ê sū. Tiong-kan choè ū ì-gī ê sêng-chiū, chiū-sī sin-nî liân-ha̍p kî-tó-chiu ê thê-chhiòng. Tī chit chi̍t-pah nî lâi chē-chē kàu-hoē ê léng-siù ê chàn-chō͘ lâi hoat-chhut "Hiòng choân sè-kài Ki-tok-tô͘ kî-tó ê ho͘-kiò"(chit hāng lán Tâi-oân ê kàu-hoē chū 70 nî lâi iā ū hióng-èng chham-ka)
Chit ê Hok-im liân-bêng chū tī chhòng-siat ê khí-chho͘, chiū-sī kok-chè-sèng ê cho͘-chit, put-kò kàu 20 sè-kí í-lâi goân-pún ê bêng-chheng "Sè-kài Hok-im liân-bêng," chit nn̄g-jī Sè-kài soà bô koh kè-sio̍h(sic.) iân-iōng.
Koh chi̍t-hāng, chit ê hok-im liân-bêng tuì sè-kài soan-kàu sū-gia̍p ū chin chhut-la̍t lâi ióng-hō͘. Phì-jū lâi kóng, Eng-kok kàu-hoē liân-ha̍p nî-hoē ū thó-lūn beh tī 1854 nî lâi kú-hêng "Kok-chè soan-kàu-su hia̍p-gī-hoē," chit ê hoē-gī sī Alexnder Duff 1806-1878 (A-le̍k-san-tāi, Ta̍t-hut) chò chú-se̍k lâi tiàu-khai ê, i chiū-sī ín-tō͘ siat Ki-tok-kàu kàu-io̍k hō͘ i chìn-tián kàu tī toā-o̍h ê chuí-chún ê chi̍t uī sian-hong. Chit ê hoē ta̍k pái to ū uī-tio̍h tī sè-kài soan-kàu sū-gia̍p ê chêng-hêng lâi siông-sè thó-lūn. Chit khoán ê thó-lūn gián-kiù āu-lâi ū siông-siông chhut tī "Kok-chè soan-kàu phêng-hūn(sic.)" nih (International Review of Missions), hit lāi-bīn ê chìn-pō͘-sèng ê ì-kiàn kap hong-àn siông-siông ū chhiok-chìn chū-tī ê kàu-hoē , tē-hng chò chú ê kàu-hoē, kap soan kàu-siōng ê iú-gî.
Put-kò khí-seng iā ū chē-chē hō͘ hiah ê iú-sim ê tông-chì sit-bāng. In-uī i ū hut-lio̍k kàu-phài kàu-hoē kan ê koan-hē; chiâⁿ-chò Ki-tok-tô͘ kò-jîn kan ê cho͘-chit, m̄-sī kàu-hoē kan ê cho͘-chit. Chi̍t chhù koè chit chhù ê hoē-gī chiâⁿ chhin-chhiūⁿ Tek-kok ê kèng-khiân ūn-tōng ê lâng( Moravians) só͘ kóng ê, ta̍k ê kàu-hoē tō ū i te̍k-pia̍t ê kòng-hiàn, thang hō͘ kàu-hoē chiâⁿ-choè "Phó͘-sè ê," koh Ki-tok-tô͘ ê ha̍p-it pí kàu-hoē ê liân-hê sī koh-khah iàu-kín.
Koh in-uī i ki-chó͘ khah e̍h-sè, tì-kàu tī 1890 nî Bí-kok pō͘-hūn ê kàu-hoē soà thoat-lī, jî-chhiáⁿ iā khiàm-khoeh tiong-sim ê chí-tō kap chó͘-chit. Put-kò khoàⁿ i hoè-khì(sic.) ê le̍k-sú lóng sī hoán Lô-má Thian-chú-kàu ê. Taⁿ sui-jiân i ū hó--chhù, koh ū jio̍k-tiám , chit ê hok-im liân-ha̍p ūn-tōng ê le̍k-sú-tiong sī tiàm tī chi̍t ê tiōng-iàu ê tē-uī. In-uī tû liáu "Ki-tok-kàu ha̍p-it chhiok-chìn Hia̍p-hoē" í-goā, it-ti̍t kàu 1910 nî tī ài-teng-pó khui-hoē lâi thó-lūn sìn-gióng kap chit-chè uî-chí, pèng bô koh ū pa̍t ê put-tông kàu-phài ê Ki-tok-tô͘ liân-ha̍p ki-koan lâi teh chek-ke̍k chhui-hêng Ki-tok-tô͘ ê ha̍p-it. Tuì án-ni chiū thang chai-iáⁿ chit ê Hok-im liân-bêng ê chûn-chāi ê ì-gī lah. -Oân-