Jī-cha̍p sè-kí o͘-àm tāi-lio̍k ê Sù-tô͘ Su-î-sài-ní
1953.12 780 hō p.22-23
(Tīⁿ Jî-gio̍k)
Cha̍p-it goe̍h 1 ji̍t téng-po͘ lé-pài soah, teh khoàⁿ sin-bûn ê sî, hoat-hiān tio̍h Su-î-sài-ní siúⁿ-tio̍h 1952 nî tō͘ ê Lo̍k-poè (Nobel) hô-pêng siúⁿ-kim ê kì-sū. Kám-kak ná chhin-chhiūⁿ ka-kī ê tāi-chì, án-ni hoaⁿ-hí kàu boē-kò͘-tit, suî-sî cháu khì pò lâng chai. iā hit ē-po͘ káng-tō ê tê-ba̍k lîm-sî piàn-keng choè "Jī-cha̍p sè-kí o͘-àm tāi-lio̍k ê Sù-tô͘ Su-î-sài-ní" (Albert Schweitzer).
I sī tī 1875 nî 1 ge̍h 14 ji̍t chhut-sì tī Tek-kok kap Hoat-kok ê kok-kài. Hiān-chāi 78 hoè. I ū ka-kī siá toān-kì, kiò-choè "Goá ê seng-oa̍h kap su-sióng."
I ê lāu-pē sī bo̍k-su, lāu-bó iā sī bo̍k-su ê cha-bó͘-kiáⁿ. I tī chit ê kèng-khiân ê sìn-gióng ka-têng kap 3 ê chí-moē, chi̍t ê sió-tī chò-hoé toā-hàn. I tī sè-hàn to ū ki-hoē thang o̍h khì-kńg hong-khîm (pipe organ), iā 9 hoè to chò kàu-hoē ê khîm-chhiú. āu-lâi i ū siá "Goá ê iù-liân sî-tāi kap siàu-liân sî-tāi" teh siàu-liām i ê gín-á sî-tāi cháiⁿ-iūⁿ ê hēng-hok.
Cha̍p-peh hoè ji̍p Su-te̍k-lia̍p-su-pó (Strasburg) Tāi-ha̍k, tī hia toè Ho͘-lú-chú-máng (H. J. Holtzmaⁿ) tha̍k Sîn-ha̍k, iā toè Bín-lé-lú-bàng (W. Windelband) tha̍k Tiat-ha̍k. Chāi-ha̍k tiong 21 hoè ê ū chi̍t chá-khí, i koat-ì kàu 30 hoè beh uī-tio̍h ka-kī gián-kiù ha̍k-būn kap gē-su̍t, 30 hoè í-āu beh uī-tio̍h pa̍t lâng hōng-sū lâi hiàn it-sin. Pit-gia̍p lūn-bûn sī siá "Siû-lái-é-lú-mat-hiah (Schleiermacher) ê Sèng-chhan-lūn."
Jī-sì hoè chò Su-te̍k-lia̍p-su-pó Sèng-Nî-ko-lia̍p kàu-hoē ê bo̍k-su, 27 hoè siū phèng khì chò Su-te̍k-lia̍p-su-pó Tāi-ha̍k Sîn-ha̍k-īⁿ ê káng-su, í-āu sò͘ nî kú gián-kiù Iâ-so͘-toān kap Pa-hap (J. S. Bach) ê im-ga̍k. 28 hoè kiam choè Sèng To-má Sîn-ha̍k-īⁿ ê īⁿ-tiúⁿ. 29 hoè koat-ì beh khì A-hui-lī-ka thoân hok-im. Moá 30 hoè ê sî, chhut-pán "Iâ-so͘-toān gián-kiù ê Le̍k-sú," thê-chhut hui-siông toā ê khò-tê kap hong-pho tī Sîn-ha̍k-kài. Hoān-nā beh gián-kiù Ki-tok-lūn ê lâng, bô-lūn Sin-kàu, á-sī Kū-kàu, bô tha̍k chit pún chheh sī bē ēng-tit. Chit pún chheh chhut-pán liáu-āu, chiū khì ji̍p Su-te̍k-lia̍p-su-pó Tāi-ha̍k I-ha̍k-īⁿ ê it-nî-seng, siāng-sî iā hō͘ i ê hū-jîn-lâng khì tha̍k Hō͘-sū-ha̍k.
I kóng beh khì A-hui-lī-ka thoân hok-im ê sî, hō͘ lâng chin tio̍h-kip, lâng-lâng to chó͘-tòng. In-uī i í-keng chiâⁿ-chò tng-sî tē-it liû ê Sîn-ha̍k-ka, tiat-ha̍k-ka, koh iā sī tē-it liû ê im-ga̍k-ka. Chiū-sī i ê phái-phuh hong-khîm ê ián-chàu kàu taⁿ iáu-boē ū lâng toè i ē tio̍h--ê. Só͘-í ū lâng kóng, lí tio̍h ài chiong lí ê ha̍k-būn kap gē-su̍t lâi êng-iāu Chú ê miâ. A-hui-lī-ka bô tek-khak tio̍h lí khì, pa̍t lâng iā ē khì. Lí nā khì hia, sī phah-sńg Chú só͘ hō͘ lí ê tì-huī kap châi-tiāu, hoán-tńg boē chhin-chhiūⁿ kàu taⁿ án-ni êng-kng Chú ê miâ.
Su-î-sài-ní 38 hoè, Chú Iâ-so͘ siū-lān ê ji̍t, kap i ê hū-jîn-lâng chhut-hoat khì A-hui-lī-ka ê Lám-bá-lé-neh (Lambarene), tī hia khai-sí i-liâu thoân-tō. I ê sū-gia̍p sui-bóng uī-tio̍h tē 1 chhù tāi-chiàn lâi tiong-chí, chóng-sī āu-lâi ū koh kè-sio̍k kàu 40 nî kú. Tī A-hui-lī-ka i-liâu thoân-tō ê keng-koè, ū siá tī "Tī chuí kap Goân-sí-lîm ê tiong-kan" (Zwischen Wasser und Urwald) téng, 5 pún ê chheh.
I tī hiah-nih teh bô-êng ê kang-chok ê tiong-kan, iáu-kú chi̍t-bīn kè-sio̍k gián-kiù Sîn-ha̍k, tiat-ha̍k kap im-ga̍k. I ê tù-chok hui-siông chē, bô-lūn ta̍k hong-bīn to chin kia̍t-chok. I tī chheng-liân sî-tāi teh ho̍k-bū peng-e̍k ê sî, kám-kak Chú Iâ-so͘ ê kun-pún-tek ê su-sióng sī koan-hē thian-kok ê Iû-thài-kàu-tek ê chiong-boa̍t-koan. Chú ê goân-tōng ê kin-pún sī khǹg tī che. Chit ê lêng-kám āu-lâi chū án-ni chò i ê chi̍t-sì-lâng ê Sîn-ha̍k-tek ê li̍p-tiûⁿ. Tī tē 1 chhù tāi-chiàn tiong siū-lia̍h ê sî, i chiū khai-sí siá "Bûn-hoà tiat-ha̍k" (Kulturphilosophie), kóng sè-kài ê bûn-hoà teh tuī-lo̍h, piàn chò iá-bân chú-gī, sī in-uī chiām-sî-tek--ê, lo̍k-thian-tek--ê, chìn-pō͘ chú-gī-tek ê sè-kài-koan lâi sit-lo̍h tō-tek ê in-toaⁿ. Nā-sī beh kiù chit ê guî-ki, tio̍h chí-ū oá-khò sìn-gióng lâi kú-khí tō-tek í-goā bô pa̍t lō͘.
I ê sū-gia̍p ê chiong-sí it-koàn ê Cheng-sîn, sī beh si̍t-hêng Chú só͘ kau-tài i ê sù-bēng, iā chi̍t-bīn sī beh sio̍k kàu taⁿ Au-chiu lâng tuì o͘-bīn lâng só͘ hoān ê choē-koà. I ê sū-gia̍p-huì tāi-khài sī tuì im-ga̍k-hoē só͘ siu ê hoē-huì kap chheh ê tù-chok-soè, ián-káng ê siā-lé lâi î-chhî. Só͘-í ē ēng-tit thang kóng sī thâu kàu boé to̍k-li̍p chū-kip ê thoân-kàu-ka. Chit ê uí-tāi ê thoân-kàu-ka, Sîn-ha̍k-ka, tiat-ha̍k-ka, im-ga̍k-ka, i-seng ê Su-î-sài-ní, iā ē ēng-tit thang kóng sī 20 sè-kí o͘-àm tāi-lio̍k A-hui-lī-ka ê sù-tô͘.
Sûn-chhuì ê thoân-kàu-ka, tuì i ê Thoân hok-im ê kang-chok lâi tit-tio̍h Lo̍k-poè Hô-pêng siúⁿ-kim sī i thâu chi̍t-pái. Tuì án-ni í-keng ē-tit-thang tuì lāi-goā kong-jiân hoat-piáu kóng, thoân Chú Iâ-so͘ ê hok-im ê kang, í-keng sī ti̍t-chiap teh kòng-hiàn jîn-luī kap sè-kài ê hô-pêng lah.
Goān Chú ê Sîn chiàu-kò͘ nî-lāu ê Su-î-sài-ní Phok-sū, hō͘ i kú-kú tī sè-kan êng-kng I ê miâ. iā siāng-sî koh heng-khí chē-chē ê thoân-kàu-ka lâi toè i ê kha-pō͘. Amen.
Hō͘ lâng hô-pêng ê lâng ū hok-khì, in-uī in beh chheng chò Siōng-tē ê kiáⁿ. (Má-thài 5:9).
