Liông-chhe Hiân-bió
Só͘ kóng "Liông-chhe" sī sím-mi̍h? "Hiân-bó" sī sím-mi̍h? Sím-mi̍h téng-hō ê bó͘ thang kiò-choè hó ê bó͘, ia̍h sím-mi̍h téng-hō ê lāu-bú thang chheng-choè gâu ê lāu-bú? Kiám-chhái ū lâng beh ìn kóng, chheng-choè hó hó͘--ê, sī gâu iú-hàu ta-ke-koaⁿ, kap chiâu-chn̂g sūn-ho̍k i ê tiōng-hu; koh thang kiò-choè gâu ê lāu-bú--ê, sī gâu iúⁿ-chhī, chiàu-kò͘ kiáⁿ-jî kap oē-hiáu ēng giâm-hat ê hoat-tō͘ lâi kà-sī kiáⁿ-jî. Chiàu téng-bīn só͘ khui-thiah ê khiok ū lí-khì; chóng-sī chin bô oân-choân. Nā-sī án-ni, kiám-chhái ū lâng beh lâi hoán mn̄g goá ê ì-kiàn ia̍h káⁿ!
Hoān-sū thiaⁿ soat-bêng m̄ ta̍t-tio̍h khoàⁿ chèng-bêng khah iàu-kín. Koh-chài ài chai goá ê ì-kiàn ê hiaⁿ-chí, lín nā khoàⁿ chit-phiⁿ kàu lō͘-bé chū-jiân oē bêng-pe̍k, in-uī goá ê su-sióng sī pau-hâm tī chiah ê kò͘-sū ê lāi-bīn.
Goá kóng chhiáⁿ khoàⁿ chèng-bêng ê ì-sù, sī ài chhiau-chhē kó͘-chá ê liat-hū lâi hō͘ lán choè bô͘-hoān. Chóng-sī beh siá kàu chiâu-liáu, sī bô bāng, put-kò sī chiong hit tiong-kan chiàu goá só͘ oē kì-tit ê lâi siá tām-po̍h choè bô͘-iūⁿ, ia̍h ǹg-bāng lán tāi-ke hoaⁿ-hí lâi o̍h chiū-sī:－
- 1. Tiong-kok só͘ chheng-choè À-sèng Bēng-chú ê lāu-bú, lūn i ê kò͘-sū kap i ê gâu lán lóng chai-iáⁿ, só͘-í m̄-bián siuⁿ kóng-khí. Lūn i ê gâu toā-toā thang choè bān-sè-tāi ê hū-lú ê bô͘-hoān, m̄-nā kan-ta gâu choè lāu-bú, iā si̍t-chāi gâu choè lâng ê ta-ke. Taⁿ lūn i ê gâu kà-sī kiáⁿ ê hoat-tō͘, chiū-sī saⁿ-pái chhian-soá khiā-ke kap chám-tn̄g pò͘-kui ê hoat-tō͘, che lán lóng chai-iáⁿ. Chóng-sī lūn i ê gâu choè lâng ê ta-ke sī sím-mi̍h? Kóng, Bēng-chú chhoā ke-āu liáu, ū chi̍t ji̍t tú-tú i ê hū-jîn-lâng keng-kah thâu hiàn-heng teh soe-chng ê sî, hut-jiân Bēng-chú tuì goā-bīn ji̍p-lâi pâng-keng ia̍h khoàⁿ-tio̍h, só͘-í bô hoaⁿ-hí chiū beh kā i lī-iân; chóng-sī āu-lâi hō͘ i ê lāu-bú chai-iáⁿ, chiū kiò Bēng-chú lâi kà-sī kóng,－ "Chiàu lé-gî, lâng nā beh ji̍p khì chhù-lāi tio̍h tāi-seng phah-mn̂g khoàⁿ ū lâng tī-leh á-bô, koh-chài beh ji̍p-khì lāi bīn tio̍h tāi-seng chhut-siaⁿ thang pò lâng chai-iáⁿ, ia̍h sui-bóng ji̍p khì liáu-āu thâu-khak tio̍h khoàⁿ kē chiah boē khoàⁿ tio̍h lâng ê kè-sit. Chiàu lé-gî sī lí seng bô lé-sò͘, tio̍h chek-pī ka-kī, m̄-thang chek-pī pa̍t-lâng." Lūn chit-khoán bô͘-hoān-tek ê ta-ke sī toā-toā thang hō͘ lán o̍h.
- 2. Thài-jīm sī Chiu Bûn-ông ê lāu-bú. Chiàu kó͘-chá sèng-hiân ê kà-sī sī kóng, "Hū-jîn lâng nā ū sin ê sî chiū m̄-thang tó thán-khi, khiā kap chē lóng tio̍h sì-chiàⁿ, m̄-thang lām-sám chia̍h, chhiat bô chiàⁿ ê mi̍h m̄-thang chia̍h, í bô chiàⁿ m̄-thang chē, ba̍k-chiu bô lām-sám khoàⁿ, hīⁿ-khang bô lām-sám thiaⁿ, chhuì bô lām-sám kóng, kha bô lām-sám ta̍h, kha-chhiú bô lām-sám tín-tāng. Nā-chiàu án-ni khì kiâⁿ ê lâng, só͘ siⁿ ê gín-ná tek-khah bīn-iông toan-chiàⁿ, châi-chêng iu-siù......."
Si̍t-chāi ū iáⁿ, lūn ū sin ê hū-jîn lâng, i ê kú-chí hêng-tōng it-it lóng oē éng-hióng tio̍h soè-kiáⁿ. Lūn chit-khoán sū-si̍t sī hiān-sî kho-ha̍k ia̍h ū chèng-bêng. Chiàu kó͘-keng só͘ kì-chài Thài-jīm tú-tú chiàu chit-khoán ê hoat-tō͘ khì kiâⁿ, só͘-í kó͘-giân i só͘ siⁿ ê sī gâu ê Sèng-kun. Thài-jīm goân-lâi sī chin chhong-bêng ê lâng, chin gâu kà-sī Bûn-ông, i m̄-nā tì-ì thai-kàu ia̍h tì-ì si̍t-chāi ê kàu-io̍k. Chiū-sī chin tì-ì ka-têng ê kàu-io̍k, só͘-í i oē chhiâⁿ-tî Bûn-ông chiâⁿ-choè chi̍t ê Sèng-kun, lâi si-hêng jîn-ài ê chèng-tī, iā tit-tio̍h choè Chiu-sek iok poeh pah-nî ê khai-chó͘. Chit-khoán ê kong-kek toā pō͘-hūn sī i ê lāu-bú ê tì-ìm.
- 3. Martin Ruther (Lō͘-tek Má-teng) sī kái-kek chong-kàu ê goân-chó͘. I sī chin chhim-sìn Siōng-tè ê lâng, chóng-sī iáu-kú kóng, ū chi̍t-pái m̄-chai uī-tio̍h sím-mi̍h sū-kò͘, chin hoân-ló kap sit-chì, kui-ji̍t kan-ta chē tī pang-keng toé hoân-ló. Só͘-í i ê hū-jîn lâng boē bián-tit uī-tio̍h i ê tiōng-hu lâi kan-khó͘, só͘-í chin tì-ì siūⁿ hoat-to͘y beh an-uì I ê tiōng-hu thang kiám-chió i ê kan-khó͘, āu-lâi kó͘-jiân siūⁿ chi̍t-pō͘, chiū-sī suî-sî ji̍p khì I ê pâng-keng the̍h chi̍t-niá ‘sable' (song-ho̍k) lâi chhēng, iā tiām-tiām khì khiā tī I ê tiōng-hu ê sin-piⁿ, hit-sî Ruther khoàⁿ chi̍t-ē toā tio̍h-kiaⁿ, chiū mn̄g i kóng, sī sím-mi̍h lâng kè-sin, ia̍h beh khì ta̍h-lo̍h sàng-chòng? I ê hū-jîn lâng ìn kóng sī Siōng-tè kè-óng. Hit-sî Ruther chin khì chiū hoah I kóng, Siōng-tè soà oē sí? Só͘-í I ê hū-jîn lâng chiū ìn I kóng, Siōng-tè nā-sī boē sí iáu oa̍h tī-the, cháiⁿ-iūⁿ the oá-khò choân-lêng éng-oa̍h ê Siōng-tè ê lâng ū sím-mi̍h thang hoân-ló, sit-chì-ah? Tuì án-ni Lō͘-tek siū-tio̍h I ê hū-jîn lâng ê an-uì kap tiám-chhíⁿ liáu-āu, suî-sî ho̍k-tò I ê goân-khì, cheng-sîn.
Lūn lē, chit-tia̍p kan-ta siá chit saⁿ ê chiū-hó. Thâu-mn̄g ê sī Hiân-bió ê bô͘-hoān, choè-āu ê sī Liông-chhe.
Taⁿ lūn beh choè gâu ê lāu-bú, m̄-nā kan-ta gâu iúⁿ-chhī chiàu-kò͘ gín-ná ê sin-thé, ia̍h tio̍h o̍h Bêng-bió, chiū-sī tio̍h chai soè-kiáⁿ ê kò͘-sèng (個性) chiàu I ê kò͘-sèng lâi ēng tek-tong ê hoat-tō͘ ín-chhoā kap kà-sī, nā ū pit-iàu ê sî, sui-bóng tio̍h poaⁿ-ke, mā tio̍h poaⁿ-ke. Lán ê hàn-bûn ū chit-kù kóng, "Kàu-chú iú-gī-hoan", Tauh-tí kuí ê choè lâng ê lâu-bú ū the sit-hêng chit-kù, kî-sit liān choè lāu-pē ê lâng to chin chió lâng ū the chiàu án-ni kiâⁿ, khah-choē kan-ta sī tha̍k m̄-sī ū án-ni kiâⁿ.
ài kiáⁿ-jî chiâⁿ-choè toā jîn-bu̍t ê lāu-bú tio̍h tì-ì saⁿ-hāng:－ chiū-sī uî-thoân, kéng-gū kap hó kàu-io̍k. Koh kóng khah bêng ū hó thai-kàu (uî-thoân), hó kà-sī kap hó chhù-piⁿ (khoân-kéng). Chiū-sī chhin-chhiūⁿ Bûn-ông ê lāu-bú kap Bêng-bió ê khoán lâi kiâⁿ, ún-tàng I ê kiáⁿ-jî oē chiâⁿ-choè chit-ê siā-hoē-tiong toā tiōng-iàu ê jîn-bu̍t. Koh-chài choè bó͘ ê lâng nā oē hiáu o̍h Lō͘-tek ê khoán, chiū ún-tàng ka-têng oē oân-boán, iā oē chiâⁿ-choè lí-sióng ê ka-têng, chiū-sī oē liáu-kái I ê tiōng-hu ê sim-chêng ia̍h oē hiáu ēng tek-tong ê hoat-tō͘ lâi saⁿ pang-chān, che sī choè lâng ê bó͘ toā-toā tio̍h tì-ì ê só͘-chāi. Nā-sī ta̍k-hāng kan-ta choa̍t-tuì sūn-chiông tiōng-hu ê oē, hit-khoán ê hū-jîn-lâng kap sí ê chit-á-hî teh hō͘ chuí lâu bô koh-iūⁿ, ū-sî tio̍h chhin-chhiūⁿ oa̍h-hî oē chìⁿ chuí-thâu, hit-khoán ê hū-jîn-lâng chiah ū lō͘-ēng. uī-tio̍h ka-têng ê hēng-hok, sui-bóng ū-sî só͘ siūⁿ kap tiōng-hu koh-iūⁿ, koh-chài nā sī tio̍h, tek-khak tio̍h hó-táⁿ kóng chhut, thang choè tiōng-hu ê hó chham-khó.
