Cheng-pó͘ Sèng-si ê kài-siāu
I. Kám-un kap chàn-bí(50 siú si tē 20 bīn)
Tīⁿ Kím-êng
1958年11月839期 16-17
Phian-chiá chù:
Pún-goe̍h tē 4 lé-pài sī Kám-siā cheh-ji̍t, Tīⁿ Bo̍k-su só͘ kài-siāu chit siú si, sī kám-siā ê si, tī Kám-siā-cheh koh lâi ha̍k-si̍p chit siú si, ún-tàng ū lī-ek chiah tio̍h.
"Now thank we all o͘r God"(O-ló kám-siā Siōng-tè).
Chok-chiá Martin Rinkart(Má-teng, Lîm Ka-tek), sī Tek-kok lâng, Lō͘-tek-hoē ê bo̍k-su. 1586 nî, chhut-sì tī Eilenberg(ài-niá-pó), lāu-pē sī chò thán-á ê sai-hū, ka-têng chin sòng-hiong. Lîm Ka-tek khó͘-ha̍k, pit-gia̍p Leipzig Toā-o̍h Sîn-ha̍k-īⁿ.I sī chi̍t ê hán-tit khoàⁿ-tio̍h ê to-châi iu-siù ê jîn-bu̍t, te̍k-pia̍t tī chok-si, im-ga̍k, hì-ke̍k ū tit-tio̍h toā ê un-sù. Gín-á sî-tāi bat chò chhut-miâ ê Sèng To-má kàu-hoē Sèng-koa-tuī oân(chit ê kàu-hoē sī āu-lâi Bach chò Sèng-koa-tuī chí-tō-chiá ê só͘-chāi). Lîm Ka-tek pit-gia̍p Sîn-ha̍k-īⁿ liáu-āu, ū tī toē-hng kàu-hoē bo̍k-hoē , āu-lâi tī 1617 nî tit-tio̍h hù kam-tok(副監督) ê iàu-chit, hù-jīm kò͘-hiong ài-niá-pó ê kàu-hoē kàu sí (1649).
Tī ài-niá-pó kàu-hoē bo̍k-hoē tē 2 nî tú-tio̍h 30 nî chiàn-cheng (The 30 years' war 1618-1648), thang kóng i āu-poàⁿ seng-gâi sī tī chiàn-cheng ê khó͘-lān tiong!
ài-niá-pó ê siâⁿ-chhī ū ēng kian-kò͘ ê siâⁿ-chhiûⁿ lâi uî--teh, oán-jiân sī chi̍t ê hông-oē-toē. Só͘-í chiàn-cheng po̍k-hoat liáu-āu, sì-hng ê lâng oe-oe tīn-tīn lâi chit ê siâⁿ pī-lān. Tī hia pit-jiân-tek hoat-seng tn̂g-kî ê chiàn-cheng hù-tài ê un-e̍k, ki-hng. Koh-chài chit ê 30 nî chiàn-cheng hō͘ Tek-kok put-lī, siū tuì-te̍k thún-ta̍h, chhiúⁿ-kiap choē-choē pái. Só͘-í in só͘ tú-tio̍h ê chhiⁿ-chhám si̍t-chāi boē kóng--tit. Tī hit tiong-kan Lîm Ka-tek uī tio̍h kàu-hoē, uī tio̍h kok-ka phe-miā kàu toé. Hit sî i piàn-chiâⁿ ài-niá-pó chhī î-it ê bo̍k-su, tio̍h chiàu-kò͘ choân-chhī ê sin-kàu-tô͘. uī-tio̍h khoàⁿ-kò͘ pīⁿ-lâng kap iau-gō ê lâng, tio̍h-siong ê lâng téng-téng ê kang-chok bô êng ê tiong-kan, ji̍t-ji̍t tio̍h kā sí-lâng kú-hêng chòng-sek. I bat chi̍t ji̍t kā 4,50 ê sí-lâng kú-hêng chòng-sek! Só͘-í thang kóng Lîm Ka-tek ê bo̍k-hoē m̄-sī tī kàu-hoē , sī tī chiàn-toē, sīm-chì 30 nî ê kú!!
Chit siú kám-un ê si sī tī chit khoán ê khó͘-kéng sán-seng ê.
Siông-siông ū Sèng-si kái-soat-chiá kóng, chit siú si sī tī 1648 nî, 30 nî chiàn-cheng soah ê sî siū toā, kám-tōng lâi chò ê. Khiok chhin-chhiūⁿ put-chí ū lí, chóng-sī che sī oân-choân bô le̍k-sú-tek ê kun-kù; in-uī chit siú si í-keng tī 1636 nî chiū hoat-piáu tī Tek-kok ê Sèng-si. Chiàu Sèng-si ha̍k-chiá khò-tit-chū ê chú-tiuⁿ sī chha-put-to 1630 nî chò ê. Lîm Ka-tek tī hit ê chiàn-cheng tiong tuì Sèng-keng goā-tián Piān-se-la̍h ê chheh 50:22-24(the Apocryphal book of Ecclesiasticus 50:22-24) siū chí-sī lâi chok ê. Koh piáu-toê ū kì-chài "A short Grace before meals"(chia̍h-pn̄g chêng té-té ê kám-siā.)
Tē 1,2 chat ū piáu-bêng Piān-se-la̍h su 50:22-24 ê cheng-sîn-"Taⁿ lán tio̍h chi̍t-choê o-ló kám-siā Siōng-tè,in-uī I ū kiâⁿ kî-sū tī sè-kan, tuì goá chhut lāu-bú ê thai kàu taⁿ si-lo̍h un-tián, hō͘ goán tit-tio̍h pêng-an kap khoài-lo̍k kàu éng-oán......" Tē 3 chat sī o-ló Sam-uī-it-thé ê Siōng-tè(Gloria Patri).
Chit siú si sī hoān-lān tiong ê kám-siā kap o-ló , hui-siông ū phek-le̍k. Si ê kui-bô͘ chin toā, oē hō͘ lâng siū toā kám-tōng ,só͘-í bô-lūn Tek-kok, Eng-kok, Bí-kok ta̍k só͘-chāi ê sin-kàu-tô͘ tī te̍k-pia̍t ê chū-hoē siông-siông ài gîm. Goá siūⁿ phah-sǹg tû-khì Lō͘-tek Má-teng só͘ chò hit siú " Siōng-tè sī goá an-choân iàu-sài"( chhiáⁿ chham-khó͘ 9 ge̍h hō ê kái-soat) í-goā , chit siú si thang kóng sī choè uí-tāi choè tiōng-iàu ê Sèng-si. ǹg-bāng lán tī Kám-siā-choeh chi̍t-choê gîm chit siú si lâi kám-siā o-ló Siōng-tè, ia̍h thé-giām chit siú si ê cheng-sîn.
Kiat-bé lâi kóng, chit siú si sui-jiân m̄-sī tī 30 nî chiàn-cheng soah ê sî chò ê, chóng-sī lán thang siūⁿ tng sin-kàu-tô͘ tī chiàn-cheng soah, Westphalia(Ui-sū-tek-hui-lī-a) ê hô-iok chiâⁿ ê sî, ún-tàng tī kám-siā lé-pài ê sî ū gîm chi siú si, hit sî in kám-khài m̄-chai cháiⁿ-iūⁿ? Te̍k-pia̍t ài-niá-pó chhī ê peh-sìⁿ, koh-khah te̍k-pia̍t sī chok-chiá Lîm Ka-tek ê sim......!!
Lán chit sî-tāi kiám m̄-sī chhin-chhiūⁿ 30 nî chiàn-cheng iáu-boē soah ê khoán-sit, lán sim-kéng sī chhin-chhiūⁿ Lîm Ka-tek chò chit siú si ê sim-kéng, lán ê kî-tó ia̍h sī. Chhiáⁿ lán saⁿ-kap gîm chit siú si chi̍t bīn piáu-bêng kám-un, chi̍t bīn choè lán ê kî-tó , goān Siōng-tè sù lán chin ê hô-pêng.
