Chéng-pó͘ Sèng-si 50 siú ê kài-siāu
Tē 32 bīn, "Chú tiàm tī goá sim-lāi"
1958年12月840期 14-15
Chit siú si ê chok-chiá sī E.H. Hull Ko͘-niû , i chhut-sì tī ài-ní-lân. Tī 1899 nî ū chó͘-chit "ài-ní-lân Bûn-hoà Hia̍p-hoē," ēng che lâi gián-kiù chá-sî ê bûn-hoà, hong-sio̍k, gē-su̍t téng-téng. I só͘ gián-kiù kap só͘ siá ê lóng ū khǹg chi̍t ê bo̍k-tek: Sī beh hō͘ chheng-liân koh khah bêng-liâu in poè-āu ê chó͘-sian ê cheng-sîn kap sìn-gióng. I te̍k-pia̍t koan-sim "Būn-tê siàu-liân" ê hêng-uî. Chit siú si ê bo̍k-tek sī beh pang-chān chiah-ê siàu-liân khek-ho̍k in ê loán-jio̍k kap Mô͘-kuí ê bê-he̍k. Chit tè si tī choân sè-kài ê kàu-hoē chheng-liân lóng chin kám-kak hèng-chhù. Tiāu iā sī chá-sî ài-ní-lân ê bîn-iâu.
Tē 38 bīn ê tē 2 siú "Chhut-ji̍t lo̍h-hō͘ sī Chú só͘ tēng."
Chit siú si ê chok-chiá hiān-chāi lán m̄-chai sī siáⁿ-lâng. Si-sû sī tuì Bân-lâm-gú Sèng-si the̍h--chhut-lâi, iā bô siá sím-mi̍h lâng chò--ê. Nā-sī tuì chit siú si ê sìn-gióng hong-bīn khoàⁿ, (1789-1871) siá ê. I sī Eng-kok Sèng-kong-hoē Sèng-si chok-chiá, sī chi̍t ê jia̍t-sim ê Ki-tok-tô͘. I ê si ê chok-hong chin suí, i ê hong-keh ū tang-iûⁿ si-jîn ê sek-chhái.
Chit ê tiāu sī H.F. Hemy(1818-1888) chò ê. I chhut-sì tī Eng-kok, sī im-ga̍k-ka, choè Sèng An-tek-lia̍t kàu-hoē ê khîm-su, iā sī chi̍t ê to̍k-chhiùⁿ kiam kǹg-khîm ê kàu-siū.
(Í-siōng Bêng Iú-tek kì).
Tē 15 bīn , Kiù-chú chē-hûn chhàn-lān lîm-kàu(Lo! He comes with clo͘ds descending).
Tē 1 chat:
Kiù-chú chē hûn chhàn-lān lîm-kàu,
Chheng-chheng bān-bān sèng-tô͘ thèng-hāu;
I bat uī lán choē-jîn sí,
Chheng chàn tek-sèng toā hoaⁿ-hí,
Ha-le-lú-iah, Ha-le-lú-ia̍h,
Kiù-chú lîm-kàu lâi thóng-tī.
(Í-goā iáu ū kuí-nā chat).
Chit siú sī Eng-bûn Sèng-si ê tiong-kan chin chhut-miâ ê chi̍t siú. Bûn-jī kap biô-siá put-chí oa̍h-tāng Chok-chiá Sim-lek-khek (John Ceⁿiek 1718-1755) i ê pē-bú lóng sī Kuì-kek-hoē(貴格會) ê hoē-iú. Só͘-í sè-hàn ê sî tī ka-têng ū siū chin giâm ê chong-kàu kàu-io̍k. Chóng-sī kàu 13 hoè khì Lûn-tun tha̍k-chheh , seng-oa̍h hòng-chhiòng, ná kú ná hāi. Kàu 1736 nî i 18 hoè ê sî, ū siū oē-su-lí ê kám-tōng, khì chham-ka in ê kàu-hoē kang-chok, tam-jīm pêng-sìn-tô͘ ê gī-bū thoân-tō. I put-chí in-khîn chò kang, ta̍k-ji̍t kóng tō-lí , ū sî 5,6 pái. Sui-jiân tú-tio̍h ap-pek kap chē-chē khùn-lân, i iā lóng bô kiaⁿ, ti̍t-ti̍t chò pò͘-tō ê kang. āu-lâi in-uī sìn-gióng-siōng ê koan-hē, thoat-lī oē-lí Kong-hoē khì ji̍p Mô͘-lah-bí-a hoē(Moravian), iû-goân chò chin jia̍t-sim ê chip-sū. I tī ài-ní-lân ê pak-pō͘ pò͘-tō chin chē nî. 1755 nî, uī-tio̍h koè-lô tì-pēⁿ, kèng-jiân tī 38 hoè tng ū lō͘-ēng ê sî-chūn chiū lī-khui sè-kan. Sim-le̍k-khek chāi-seⁿ ê sî siá chin chē siú si, keng-koè āu-lâi ê lâng siu-siah chiū chiâⁿ-chò phó͘-phiàn ê lō͘-ēng.
Chit siú ‘Kiù-chú chē hûn chhàn-lān lîm-kàu' ê si, ē kham-tit kiò-chò tián-hêng (典型) ê ka-chok. Lán tuì chit siú si ê tiong-kan, ē thang khoàⁿ-chhut Sim-le̍k-khek ū jia̍t-lia̍t ê sim-hoâi, oa̍h-tāng ê chêng-kám kap chū-jiân ê chêng-tiāu (情調).
Chit siú si sī Sim-le̍k-khek tī 1760 nî ê chok-phín. Siá liáu í-āu keng-koè oē-su-lí ê siu-kái, āu-lâi koh sán-seng loā-chē bô sio-siāng ê piàn-oāⁿ. Hiān-kim só͘ thong-hêng ê ū 20 goā chióng ê sû-kù, kî-tiong choè tē-it phó͘-piàn ê sī Má-tan (Madan) Sian-seⁿ tī 1760 nî só͘ phian chò-hoé--ê.
Ha̍p-phian chit siú si ê Má-tan Sian-seⁿ, sī chhut-miâ ê si-jîn Kháu-pà (Cowper) ê piáu sió-tī. I bat choè lu̍t-su, ka-têng hó-koè. Ū chi̍t ji̍t kap kuí-nā ê pêng-iú tī ko-pi-tiàm, hut-jiân thiaⁿ-kìⁿ Iok-hān oē-su-lí tī mn̂g-kháu ê toā ke-lō͘ teh kóng tō-lí. Chiah ê pêng-iú chiū chio Má-tan khì thiaⁿ. Má-tan thiaⁿ liáu tò-lâi, thài-tō͘ kap í-chêng lóng bô sio-siâng － í-chêng ê thài-tō͘ sī hi̍h-hi̍h-chhiò. Lâng mn̄g i kóng, "Pò͘-tō-ka ū sím-mi̍h hó-chhiò ê só͘-chāi?" I chin giâm-siok ìn kóng, "I í-keng kā goá kái-piàn lah!" Ū-iáⁿ, i si̍t-chāi toā kái-piàn, I bô koh chò lu̍t-su, kam-goān ka-ji̍p chò kàu-hoē ê gī-bū kang-chok, chiâⁿ-chò Lûn-tun chin chhut-miâ ê pò͘-tō-ka. án-ni chit siú si sī Sim-le̍k-khek chò--ê, oē-su-lí siu-kái liáu-āu, Má-tan Sian-siⁿ koh ha̍p-phian. Só͘-í tī chit siú si ê thâu- téng-bīn ū kì-chài:
John Ceⁿick 1718-1755
Charles Wesley 1707-1788
Martin Madan 1726-1790
(Í-siōng iûⁿ Sū ióng kì).
