Sè-chiūⁿ choè kî-biāu ê chheh
Tân hi-sìn
1960年12月864期 7-10
Tī sè-chiūⁿ kin-ná-ji̍t si̍t-chāi ū sǹg boē liáu chē-chē khoán ê chheh------kho-ha̍k, bûn-ha̍k, i-ha̍k , thian-bûn-ha̍k, hoat-ha̍k, keng-chè-ha̍k, kang-ha̍k, á-sī lông-ha̍k téng-téng, ū kàu-gia̍h chē hō͘ lán bat bē liáu ê chheh, siū hoat-hêng tī lán jîn-luī ê tiong-kan. M̄-kú kàu taⁿ iáu bô ū chi̍t pún chhin-chhiūⁿ lán ê Sèng-keng hiah-nih uí-tāi, choa̍t-téng ê chheh chhut-hiān. Chiū-sī bô lūn beh tuì i ê phó͘-piàn, á-sī hoat-hêng sò͘-liōng, á-sī kám-hoà la̍t ê toā, á-sī hit ê kî-biāu; kî-thaⁿ chhut-chāi khoàⁿ beh tuì tó chi̍t hong-bīn lâi pí-kàu, sū-si̍t chū-kó͘ ki̍p-kim iáu bô ū chi̍t pún chheh thang lâi kap chi̍t pún Sèng-keng saⁿ pí-phēng.
Chiàu iú-koan hong-bīn ê thóng-kè, tī kin-á-ji̍t lán chit pún Sèng-keng siū hoan-e̍k chiâⁿ-chò iok beh kàu 1,200 chióng ê gú-giân kap bûn-jī. Lán lóng chai kin-á-ji̍t kin-á-ji̍t choân sè-kài só͘ ū ê to̍k-li̍p kok-ka sī chí-ū 90 goā kok nā-tiān. Chóng-sī chit pún Sèng-keng í-keng ū siū hoan-e̍k chò iok 1,200 chióng ê bûn-jī. án-ni hō͘ lán thang chai, chha-put-to kìⁿ-nā ū gú-giân ê só͘-chāi chiū í-keng ū in ka-kī ê Sèng-keng. Chit khoán sū-si̍t tī phó͘-thong kî-thaⁿ ê su-che̍k siōng, sī choa̍t put khó-lêng thang hō͘ lán khoàⁿ-khin, sīm-chì liân tī pa̍t ê chong-kàu ê keng-tián ia̍h bô ū án-ni ê. Tuì che thang chai chit ê Sèng-keng, hit ê phó͘-piàn sī kàu sím-mi̍h thêng-tō͘. Taⁿ chit pún Sèng-keng put-tàn kóng kan-ta phó͘-piàn tī choân sè-kài ê kok-kok kok-tē nā-tiāⁿ, chiū-sī iā phó͘-piàn kàu tī chèng-lâng ê tiong-kan. Kin-á-ji̍t ū chin chē i-ha̍k ê chheh phó͘-piàn tī i-seng á-sī i-ha̍k-īⁿ ê ha̍k-seng ê tiong-kan. Á-sī ū chin chē kho-ha̍k ê chheh ū phó͘-piàn tī kho-ha̍k-ka ê tiong-kan. Kî-thaⁿ kiám-chhái ia̍h ū chin chē kang-ha̍k, lông-ha̍k, keng-chè-ha̍k téng-téng ê chheh kok phó͘-piàn tī in hiah ê choan-bûn-ka, á-sī ū teh gián-kiù hit pō͘-bûn ê chi̍t pō͘-hūn ê lâng ê tiong-kan. Chóng-sī to̍k-to̍k chit pún Sèng-keng chiū m̄-sī án-ni. Téng-bīn tuì kok-ông, phok-sū ē-bīn kàu tī pîn-bîn-khut ê pêng-bîn, á-sī chi̍t ê bô ū tha̍k chheh ê pêng-siông lâng ê tiong-kan , thang kóng bô chi̍t só͘-chāi bô hō͘ lán khoàⁿ-kìⁿ chit pún Sèng-keng ê chûn-chāi. Lí khoàⁿ kin-á-ji̍t tī lán ê chhiú-tiong sui-jiân bô ū sím-mi̍h kho-ha̍k, i-ha̍k á-sī kî-thaⁿ sèng-hiân téng ê chheh, iáu-kú lán tāi-ke iā lóng ū chi̍t pún ê Sèng-keng. Che m̄-sī kóng chí-ū tī lán ê chhiú-tiong , chiū liân tī hiah ê tiàm tī koân-soaⁿ, koè-khì oân-choân bô ū ki-hoē thang siū kàu-io̍k, bô ū khai-hoà ê soaⁿ-tē tông-pau, chit pún Sèng-keng iā í-keng chin phó͘-piàn tī in tiong-kan.
Taⁿ chit pún Sèng-keng kì-jiân sī án-ni ê phó͘-piàn, só͘-í chū-jiân hit ê hoat-hêng ê sò͘-liōng iā sī kap kî-thaⁿ jîm-hô ê chheh sī bē thang saⁿ pí tit ê chē. Chiàu iú-koan ki-koan ê thóng-kè kin-á-ji̍t tī choân sè-kài muí-nî só͘ teh hoat-hêng ê Sèng-keng, chóng-sò͘ kóng iok ū 2,500 bān pún í-siōng ê chē. án-ni nā ēng muí-ji̍t lâi sǹg chiū-sī chi̍t ji̍t pêng-kin ū teh hoat-hêng 70,000 pún í-siōng ê Sèng-keng . Si̍t-chāi sī kàu-gia̍h thang kiâⁿ lâng ê sò͘-jī. Lia̍t-uī lí kiám bat thiaⁿ-kìⁿ chit pún Sèng-keng í-goā ê jîm-hô chi̍t pún chheh, kóng siū hoan-e̍k chò 1,200 chióng ê oē-gú, iā muí-ji̍t kè-sio̍k teh hoat-hêng 70,000 bān pún í-siōng ê sò͘-liōng ê chheh mah? Toàn-toàn sī bô ū án-ni, kan-ta tuì chit ê sū iā kàu-gia̍h thang hō͘ lán chai chit pún Sèng-keng tek-khak m̄-sī pêng-siông ê chheh. Taⁿ pún Sèng-keng m̄-nā sī chin phó͘-piàn, iā hoat-hêng sò͘ chē, chiū-sī chit pún Sèng-keng tông-sî ia̍h sī chi̍t pún choè kî-biāu ê chheh.
Lán chai tī sè-kan bô lūn sím-mi̍h khoán ê su-chek, lóng ū sî-tāi sèng. Ū ê chheh tī chi̍t nn̄g sè-kí chêng sī hui-siông liû-hêng siū ài tha̍k, m̄-kú kàu kin-á-ji̍t í-keng bô koh khoàⁿ-kìⁿ in ê iáⁿ, koh ū-ê tī í-chêng sī hō͘ lâng khoàⁿ chò chin pó-poè, iā siū tiōng-iōng ê chheh, chóng-sī kàu kin-á-ji̍t í-keng teh chò hō͘ lâng khí-hoé ê lō͘-ēng. Á-sī ū ê chheh koè-khì sī hō͘ lâng khoàⁿ chò hō͘ lâng khoàⁿ chò só͘ siá ê loē-iông sī chin-lí, sī uí-tāi ê ha̍k-soat, chóng-sī kàu tī chit ê kho-ha̍k í-ki̍p it-chhè ê ha̍k-būn chìn-pō͘ kàu ke̍k-tiám ê kin-á-ji̍t, hiah ê soà í-keng chiâⁿ chò m̄-sī chin-lí, m̄-sī uí-tāi ê ha̍k-soat, hoán-tńg chiâⁿ chò bô ha̍h sî-sè , ū ê tio̍h siū khì-sak, iā ū ê tio̍h siū siu-kái kàu bô koh ū hit ê goân-ì ê chûn-sio̍k. (如一時大流行的日本井上哲學或不久以前輩國三位科學家推翻的對等性定律等即一例).
Chóng-sī to̍k-to̍k chí-ū chit pún Sèng-keng chiū m̄-sī án-ni. Tuì ū chit pún Sèng-keng ê chheh chûn chāi í-lâi kàu kin-á-ji̍t í-keng keng-koè liáu kuí-nā chheng-nî kú ê tiong-kan, sui-jiân bat kuí-nā pái uī-tio̍h siū pek-hāi tì-kàu Sèng-keng bat siū sio, siū huí-bia̍t, iáu-kú kàu kin-á-ji̍t hō͘ lán chhin-ba̍k khoàⁿ-kìⁿ chit pún Sèng-keng m̄-nā bô siau-bia̍t, sī hoán-tńg ná phó͘-piàn ná ke-thiⁿ hit ê tho̍k-chiá. Lia̍t-uī che kiám m̄-sī kî-biāu ê sū-si̍t mah? I-chiàu le̍k-sú ka ê kì-chài kóng, tī Chú-chêng 160 goā nî chêng, tng Sū-lī-a ông kong-hām Iâ-lō͘-sat-léng siâⁿ ê sî-chūn, ū toā-toā khún-pek Iû-thài lâng, pèng kìm-chí lâng tha̍k Sèng-keng . iā chiong tong-sî it-chhè kìn-nā só͘ ū hoat-kiàn tio̍h ê Sèng-keng lóng bu̍t-siu pàng-hoé sio. Kàu tī Chú-āu 303 nî hit sî , Lô-má hit ê chhut-miâ ê pō-kun, miâ kiò "Tè-a-khek-lí-tùn" iā sī ēng chin chân-jím ê chhiú-toāⁿ lâi pek-hāi só͘ ū ê Ki-tok-tô͘, koh chhut chiàu bēng-lēng m̄ iông-ún lâng koh chài chi̍p-hoē lé-pài, á-sī tha̍k Sèng-keng , iā hoan-hù chiong só͘ ū ê Sèng-keng kau-chhut, nā bô, āu-lâi siū hoat-kak ū ún-chông Sèng-keng ê lâng, beh siū iām-hoé sio sí, á-sī chò iá-siù ê piān-tong. In-uī án-ni tì-kàu tông-sî bô ū lâng sìn chit pún Sèng-keng ê koh chài chûn-chāi tī jîn-kan. Chóng-sī lia̍t-uī chī-chuī ê chai chit pún Sèng-keng put-tàn bô siū siau-bia̍t nā-tiāⁿ chiū-sī ná lâi ná chē, iā ná kú ná hō͘ koh khah chē ê lâng teh tha̍k teh sìn,iā hoán-tńg hō͘ lâng khoàⁿ-kìⁿ hit ê siūⁿ beh huí-bia̍t Sèng-keng ê hông-tè kàu boé tio̍h thè uī chū-sat ê chhám-kio̍k. Á-sī koh khah choè-kīn, iok 160 nî chêng , ū chi̍t ê chin iú-miâ ê Hoat-kok lâng miâ kiò Voltaire, i tuì ke̍k-lia̍t hoán-tuì chong-kàu tī tong-sî sī put-chí ū miâ, i bat án-ni soan-giân kóng, "Tī chhú-āu ê chi̍t pah nî lāi, tek-khak ū chi̍t ji̍t Sèng-keng beh choa̍t-chek." Chóng-sī lia̍t-uī, ká-sú lí nā chai kàu kin-ná-ji̍t hit ê Voltaire ê chhù í-keng chiâⁿ chò Sèng-keng ê chhng-khò͘, chiū lán tek-khak beh koh khah kám-kak kî-î. Í-goā iáu chin chē chhin-chhiūⁿ chit khoán ê sū-si̍t,hō͘ lán koh khah bêng-pe̍k chit pún Sèng-keng sī hô-téng kî-biāu ê chheh.
Taⁿ chit pún Sèng-keng m̄ hān-tiāⁿ, chhin-chhiūⁿ téng-bīn só͘ kóng, sui-jiân siông-siông ū lâng ài beh kā tû-bia̍t, iā tû bē khì ê chi̍t pún chheh, chiū-sī iáu-kú ū chi̍t hāng chin kî-biāu koh khah thang hō͘ lán bē kìm-tit tio̍h sêng-jīm hit ê kè-ta̍t ê, chiū-sī tuì ū Sèng-keng ê chûn-chāi kàu tī kin-á-ji̍t, í-keng ū 3,4000 nî kú, chóng-sī loē-iông iáu m̄-bat siū jīm-hô ê lâng lâi kā kái koè, sui-jiân i sī kok-ông á-sī phok-sū, hó-gia̍h á-sī ū koân-pèng ê lâng, tuì kó͘-chá kàu kin-á-ji̍t chit pún Sèng-keng goân-goân sī chiàu kū chûn-chāi. Che thang kóng sī èng-giām Khé-sī-lio̍k 22:18, 19 í-ki̍p Pí-tek chiân-su 1:25 O͘! Si̍t-chāi sī kî-biāu koh kî-biāu ê chheh.
Taⁿ lán koh kè-sio̍k lâi siūⁿ, chit pún Sèng-keng put-tàn kóng sī chi̍t pún choè phó͘-piàn, hoat-hêng sò͘ iā choè chē koh sī kî-biāu ê chheh nā-tiāⁿ, thang kóng ia̍h sī chi̍t pún kám-hoà la̍t choè toā ê chheh. Tuì jîn-luī iú-sú í-lâi, iáu m̄ bat ū chi̍t pún chhin-chhiūⁿ chit pún Sèng-keng án-ni hiah-nih gâu kái-chō pháiⁿ-lâng , hō͘ lâng tit-tio̍h têng-thâu-siⁿ, hiàn-chhut chiah-nih toā ê hāu-le̍k. Ká-sú lán nā tha̍k hiah--ê se-iûⁿ chē-chē uí-jîn ê toān-kì ê sî, lán tek-khak beh hoat-kiàn tio̍h, chha-put-to cha̍p-ê ê tiong-kan kàu peh-ê sī lóng tuì chit pún Sèng-keng ê kám-hoà . Put-tàn sī chiah ê uí-jîn nā-tiāⁿ liân hiah-ê chin chē ê hòng-tōng kiáⁿ, á-sī pháiⁿ-lâng thang koh tit-tio̍h tiōng-seng ê hoaⁿ-hí , hit ê choè-toā ê kong-lô si̍t-chāi iā thang kui hō͘ chit pún Sèng-keng. Chhin-chhiūⁿ Lō͘-tek Má-teng ê uí-tāi(kái-kàu) á-sī O-kó͘-sū-teng ê hoê-thâu lóng sī kî-tiong ê chi̍t lē. Lán khoàⁿ kin-á-ji̍t ê Hui-chiu, tuì o͘-àm thoat-lī lâi chiâⁿ-chò bûn-bêng kok, á-sī lán Tâi-oân ê ko-soaⁿ tông-pau in ê chìn-pō͘ , kái-siān téng , lóng bô m̄-sī tuì chit pún Sèng-keng ê oē ê kám-hoà la̍t só͘ tì. Sū-si̍t lán nā chim-chiok kā cha-khó chiū beh chai kóng, hiān-chāi hiah ê sè-kài choè bîn-cho̍k------chhin-chhiūⁿ Bí-kok, Eng-kok kap Iû-thài bîn-cho̍k------lóng sī tì-ì iàu-kín chit pún Sèng-keng ê kok-ka, bîn-cho̍k. Hit ê hoán-bīn , lán nā koh khoàⁿ hiah ê koè-khì bô teh tì-ì iàu-kín chit pún Sèng-keng ê kok-ka, á-sī bîn-cho̍k tī kin-á-ji̍t lóng sī chiâⁿ-chò lo̍k-ngó͘ ê kok-ka , bîn-cho̍k.
Tuì í-siōng só͘ kóng chit ê le̍k-sú só͘ kā lán chèng-bêng ê sū-si̍t, iā thang hō͘ lán koh khoàⁿ-kì chit pún Sèng-keng tuì jîn-luī, kok-ka, bîn-cho̍k á-sī siā-hoē, kò-jîn só͘ ū hit ê kám-hoà la̍t ê toā kap éng-hióng sī cháiⁿ-iūⁿ ê toā.Hō͘ lán siūⁿ khí tī Sèng-keng Sú-tô͘ Hēng-toān 17:11 chat só͘ kì ê hit kù oē, chiū-sī kóng, "Hiah ê lâng (chí Pì-lí-a lâng) pí Thiap-sat-lô-nî-ka lâng khah bûn-bêng, in-uī in chù-ì siū tō-lí, ta̍k-ji̍t chhâ-khó Sèng-keng khoàⁿ chiah ê sū kó-jiân ū án-ni á bô."
Taⁿ lia̍t-uī cháiⁿ-iūⁿ? uī sím-mi̍h iân-kò͘ chit pún Sèng-keng ê tàng chiâⁿ-chò chhin-chhiūⁿ í-siōng só͘ kóng ê hiah-nih phó͘-piàn, hoat-hêng sò͘-liōng hiah chē , ia̍h hiah-nih toā ê chi̍t pún chheh nih? Kiám-chhái in-uī chin chē lâng, chiū-sī liân Ki-tok-tô͘ chāi lāi, tī koè-khì lóng m̄ bat kā siūⁿ koè chit ê būn-tê, só͘-í chiah sit-lo̍h tuì chit pún Sèng-keng ê jīm-sek, tì-kàu chiū bē-hiáu thang pó-sioh kap ài-tho̍k.
Koan-hē hit ê goân-in bô tek-khak ū chin chē ê lâng sī chí-ū siūⁿ kóng in-uī chit pún Sèng-keng sī chi̍t pún chong-kàu ê keng-tián, só͘-í chiah sī án-ni.
Chóng-sī lia̍t-uī, kî-si̍t m̄-sī chí-ū kóng, in-uī chit pún Sèng-keng sī chit pún chong-kàu ê keng-tián só͘-í chiah ē hiah-nih phó͘-piàn, á-sī kî-biāu téng-téng. In-uī lán lóng chai kin-á-ji̍t tī sè-chiūⁿ tû-khì chit pún Sèng-keng í-goā iáu ū loā-á-nih chē kî-thaⁿ kok chong-kàu ê keng-tián. ia̍h hiah ê chē-chē ê keng-tián khiok bô chhin-chhiūⁿ chit pún Sèng-keng án-ni ê phó͘-piàn, hoat-hêng sò͘ hiah chē, koh sī kî-biāu, iā kám-hoà la̍t hiah toā. Só͘-í tek-khak m̄-sī in-uī chit ê goân-in. M̄ nā-tiāⁿ án-ni , koh chi̍t hāng, chiū-sī tī chiah-nih chē ê kok chong-kàu ê keng-tián tiong, iáu bô ū chi̍t pún kî-thaⁿ ê keng-tián siū sè-jîn kong-jīn iā kā chheng-chò "Sèng-keng " chiū-sī "Sèng ê chheh" "holy Bible." To̍k-to̍k chí-ū lán chit pún Ki-tok-kàu ê keng-tián ū siū sè-jîn chheng-chò "Sèng-keng" Kî-thaⁿ chhin-chhiūⁿ Hoê-kàu ê keng-tián sī chheng-chò khó-lân keng, Jû-kàu sī Sù-su keng. Tō-kàu sī Tō-tek keng. iā Hu̍t-kàu ê keng-tián chióng-luī chin chē koh khùn-lân tha̍k, só͘-í kî-si̍t liân Hu̍t-kàu-su. Hu̍t-kàu-tô͘ to͘ chin chió lâng bat, chin-chió lâng tha̍k. Chhin-chhiūⁿ A-hâm keng (Kū-sià chong-ê), Hoat-hoâ keng(Thian-tâi chong ê), Hoâ-giâm keng (Hoâ-giâm chong ê).
Í-goā iáu ū chin chē kî-thaⁿ kok chong-kàu ê keng-tián ia̍h lóng bô ū siū chheng-chò "Sèng-keng." Ká-sú lán bô-lūn kàu sè-kài ê tó chi̍t kak-lo̍h, tī hia lâi mn̄g jīm-hô ê lâng kóng "Holy bible" sī sím-mi̍h. Tek-khak bô lâng ê in kóng sī Hu̍t-kàu ê keng-tián á-sī Hoê-kàu ê keng-tián. In tek-khak lóng beh kā lí hoê-tap kóng Holy Bible chiū-sī Ki-tok-kàu ê Sèng-keng.
Taⁿ lia̍t-uī kiat-boé lâi kóng, cháiⁿ-iūⁿ lán chit pún Sèng-keng ū hiah-nih toā ê kám-hoà la̍t, iā hiah-nih kî-biāu koh ê tàng hiah-nih phó͘-piàn, hoat-hêng hiah-nih chē sò͘-liōng, teh hō͘ sè-kài kok pang-kok, kok bîn-cho̍k ê lâng ài-tho̍k. koh iā chí-ū chit pún chiah siū chheng-chò "Sèng ê chheh" chiâⁿ-chò "Su tiong ê su" "Keng tiong ê keng " iâⁿ-koè kî-thaⁿ it-chhè ê keng-tián nih? Chí-ū chi̍t hāng chin kán-tan ê lí-iû, iā chit ê lí-iû tuì í-siōng só͘ kóng ê chu sū-si̍t hō͘ lán tek-khak beh chhim-sìn koh chiap-la̍p. Chiū-sī chiàu Thê-mô͘-thài hō͘-su 3:16 chat só͘ kì ê kóng, in-uī chit pún sī "Siōng-tè só͘ be̍k-sī ê keng" oāⁿ oē lâi kóng sī kì-chāi "Siōng-tè ê oē."
