見證
"I sui-jiân sí, iáu-kú teh kóng-oē"---Chi̍t uī hui Ki-tok-tô͘ chheng-liân ê kiàn-chèng
Táng Hong-oán
1961年11月875期 24-26
"Chit sè-kan nā ū Siōng-tè, goá khoàⁿ I sī goá sim-ba̍k tiong ê Siōng-tè, Iâ-so͘ nā ū thiàⁿ it-chhè sin sim thòng-khó͘ ê lâng .I sī goá ê Iâ-so͘."
Chhî kun sī tang-pō͘ lâng, kap goá tâng ho̍k-ia̍h hái-kun Lio̍k-chiân-tuī; sī goá ê sian-poè, taⁿ í-keng thoè-ngó͘ tńg-khì. Tī kun-tiong ê sî i chai-iáⁿ goá sī Ki-tok-tô͘, chiū chiong chit ê si̍t-sū kóng hō͘ goá thiaⁿ; i sī bī-sìn-chiá, nā-sī sî-khek teh siàu-liām chit uī thiàⁿ Chú, thiàⁿ lâng ê lāu chí-moē. I kā goá kóng: Tī chit uī chí-moē ê sin-chiūⁿ ū chhoē tio̍h Siōng-tè kap Iâ-so͘; che tú chhin-chhiūⁿ Hi-pek-lâi jîn-su 11:4 ê chit kù oē : " I sí liáu iáu teh kóng-oē."
Ū chit uī chok-ka kóng: Chit ê oē thiàⁿ lâng ê lâng éng-oán bô pi-ai; chit ê kam-sim hōng-hiàn ê lâng éng-oán bô khang-hu. Thiàⁿ kap hi-seng hō͘ Iâ-so͘ Ki-tok hiàn-sin tī si̍p-jī-kè téng; éng-oán chiâⁿ-choè jîn-luī ê kong-êng. Chí iàu lí oē-hiáu thiàⁿ, oē-hiáu hōng-hiàn; lí ê sim beh chhin-chhiūⁿ tn̂g-le̍k ê chhiū-ba̍k, éng put chhong-ló, tiau-lêng; beh chhin-chhiūⁿ tn̂g-lâu ê chuí, éng bô ta khì!
Goān chit ê si̍t-chāi ê kiàn-chèng hiàn hō͘ lán Tâi-oân Kàu-hoē ê hiaⁿ-tī chí-moē.
Hō kap hok sī siong-tuì ê, nā-sī óng-óng thòng-khó͘ khah choē an-lo̍k, hēng-hok khah chió hoān-lān. Sio̍k-gú kóng tit hó: lâng bô chhian ji̍t hó, hoe bô pah ji̍t âng.
1958 nî tang-thiⁿ ê chi̍t ê ē-pō͘, tng lâng chia̍h àm pá teh hioh-khùn ê sî-chūn, goá ka-kī chi̍t lâng chē tī iâⁿ-pâng chhù-kha teh hioh-khùn; chi̍t ji̍t ê ki-toē hùn-liān lâng iā kám-kak chin ià-siān, sin-khu pún-lâi chiū bô sím-mi̍h sóng-khoài. Hut-jiân pak-tó͘ kám-kak chi̍t tīn[sic. 應該是chūn] ke̍k thiàⁿ, chi̍t-chūn chi̍t-chūn chhin-chhiūⁿ to teh koah; chē-teh thiàⁿ, khí-thâu thiàⁿ, kiâⁿ lō͘ koh khah thiàⁿ; khiā teh thiàⁿ, kiâⁿ lō͘ koh khah thiàⁿ, khiá-thâu bián-kióng chi-chhî, āu-lâi bô pān-hoat chiū kiò tâng-phoāⁿ lâi, tâng-phoāⁿ chi̍t-ē kàu-uī khoàⁿ goá ê bīn hoán chhiⁿ, chai-iáⁿ sī hoat-seng sím-mi̍h tāi-chì; goá kā i kóng pak-tó͘ chin thiàⁿ, i an-uì goá kóng, chia̍h io̍h chiū liâm-piⁿ hó, chū án-ni kā goá chhah-ji̍p lāi-bīn hioh-chùn.
I-koaⁿ ū lâi khoàⁿ, io̍h ia̍h chia̍h lah; nā-sī kan-khó͘ bô kiám-chió, chit sî chhn̂g-piⁿ uî-oá chin-choē tâng-phoāⁿ, khoàⁿ goá teh chhia-poa̍h-péng cha̍p hun tông-chêng goá, khiok boē-oē pang-chān goá. Pan-tiúⁿ tī piⁿ-thâu thiaⁿ goá teh haiⁿ-haiⁿ chhan, tuì goá kóng: Kun-jîn ê pún-sek sī ióng-kám, jím-nāi, khek-khó͘; tio̍h jím-nāi, liâm-piⁿ chiū hó. Goá khiok bô teh lí-hoē, hoán-tńg nā chhan nā toā siaⁿ; goá chin siūⁿ beh chǹg káu-hiā khang lâi tô-siám chit ê chai-lān.
Chi̍t mî í-keng koè-khì, goá iáu-kú bô khah hó, chi̍t mî ê chhia-poa̍h-péng kap thòng-khó͘ teh tò͘-cheng, kàu chia to͘ iā sù-ki bô la̍t, beh sí chi̍t poaⁿ-i-koaⁿ chiū koh lâi khoàⁿ goá, choè-āu ê chín-toān sī "Bông-tn̂g-iām." Che tú chhin-chhiūⁿ pêⁿ-toē chi̍t siaⁿ luî hiáng, hō͘ goá tio̍h chi̍t kiaⁿ! siūⁿ kóng taⁿ chhám lah! Pak-tó͘ bô khui khang boē soah tit lah.
Chek-sî siū sàng kàu Tâi-lâm Lio̍k-kun pēⁿ-īⁿ.
M̄-chai sī sím-mi̍h sî-chūn chhíⁿ-lâi, kám-kak sin-khu hui-siông ià-siān loán-jio̍k; chi̍t tīn ê thòng-khó͘ í-keng bô--khì, nā-sī lēng-goā chit khoán ê thàng-thiàⁿ kàu tī goá, chiah chai sī hoat-seng sím-mi̍h tāi-chì.
Si4 cha̍p hun cheng kú ê chhiú-su̍t koè-khì lah. Ba̍k-chiu khoàⁿ thian-jia-téng, hoê-sióng só͘ keng-koè ê sū: Bông-tn̂g teh thiàⁿ...... Keng-koè chi̍t mî......Tī Jeep chhia-lāi teh tiō hit chióng lân siū ê kám-kak......Hō͘ lâng sak-ji̍p chhiú-su̍t-sek......Bâ-chuì......Chhiú-su̍t khì-kū ê siaⁿ......Ho̍k-bīn ê pe̍h-în......Kín-tiuⁿ......Sit-khì ti-kak...... Chhin-chhiūⁿ tiān-iáⁿ bō͘-bō͘ tī goá ba̍k-chiu-chêng teh poaⁿ......
Hok bô siang-choân chá-ji̍t khì, hō put tan-hêng kim-ji̍t lâi! Chò peng tú-hó poàⁿ-nî chiū tú-tio̍h chit khoán chai-lān, iáu ū nn̄g nî poàⁿ ê sî-ji̍t à!
Pa̍t lâng bông-tn̂g chhiú-su̍t chi̍t lé-pài chiū hó; nā-sī goá? Bô pēⁿ bô sū, ū pēⁿ choan-choan sū, liâm-piⁿ sī khang-chhuì pū-lâng, liâm-piⁿ sī ām-kún siⁿ hoeh-liû, tio̍h koh-chài chhiú-su̍t. Goá ê thian! Nā beh bô sèⁿ-miā mā mài chiah kan-khó͘. Hō put tan-hêng!!
Bô kú pō͘-tuī ki-toē hùn-liān kiat-sok, tò-tńg-lâi Chó-iâⁿ; goá iā tuì Tâi-lâm lio̍k-kun pēⁿ-īⁿ choán tńg-lâi Chó-iâⁿ hái-kun chóng-īⁿ. Kun-jîn pún-lâi chiū-sī liû-lōng-chiá, lī-khui pē-bú, hiaⁿ-tī, só͘ thiàⁿ ê lâng í-ki̍p ka-têng, kàu-tī te̍k-sû bēng-lēng-sek ê khoân-kéng, i só͘ su-iàu ê sī un-loán ê jîn-chêng kap an-uì; chiū-sī tī hái-kun chóng-īⁿ ê sî chūn goá hoat-kiàn tio̍h chi̍t hāng sū-si̍t: Sè-chiūⁿ iā ū chit khoán gâu pang-chān lâng, an-uì lâng, thiàⁿ-lâng, bô hun kok-kéng, bîn-cho̍k, pò lâng bat chi̍t ê sìn-gióng, chin-lí, hi-seng i ê sî-kan, sim-sîn, bô tiâu-kiāⁿ teh thiàⁿ lâng ê lâng.
Goá m̄-sī ki-tok-tô͘, í-chêng chai-iáⁿ ū Ki-tok-kàu, khiok m̄-chai Ki-tok-kàu ê tō-lí. Goá sui-bóng sī Hu̍t-kàu ka-têng ê chú-tē, khiok sī chi̍t ê bô-sîn-lūn chiá. Tī goá iáu-boē bat tio̍h chit ê lāu hū-jîn-lâng í-chêng, goá só͘ chai-iáⁿ ê jîn-kan chí-ū sī chū-su, khek-po̍k, bô chêng, khi-phiàn, jio̍k-jio̍k kiông-si̍t, iu sèng, loat pāi, kau sim tò͘ kak; "tō-tek" nn̄g jī chí-ū sī khang-hu ê chong-sek-sû jî-í. Só͘-í goá put sìn-jīm "lióng-bīn ê jîn-sèng" kap "piáu-bīn ê chong-kàu."
Tī hái-kun chóng-īⁿ ê goá sī hui-siông ê ko͘-toaⁿ, sui-jiân pēⁿ-pâng chin nāu-jia̍t, khiok lóng sī haiⁿ-haiⁿ chhan-chhan ê pēⁿ-phoāⁿ, ta̍k ê iu-thâu kat-bīn, khoàⁿ-tio̍h ná chún sī Mô͘-kuí tuì-te̍k chi̍t poaⁿ, ná kóng sī ióng-pēⁿ ê só͘-chāi, put jû kóng sī jîn-kan tē-ge̍k! Goá ê lāu-bú khiok bat lâi khoàⁿ goá, nā-sī bô êng, suî-sî tńg-khì; goá chì hó ê tâng-phoāⁿ sī chi̍t uī tâng kò͘-hiong ê kun-tiong hiaⁿ-tī, pō͘-tuī phài i lâi kò͘ goá. Kî-thaⁿ só͘ bô boē kì-tit ê sī hō͘-sū sió-chiá ê khoàⁿ-kò͘; nā-sī i ê chù-siā-chiam goá khiok bô hoan-gêng, chi̍t ji̍t tio̍h chù 5,6 ki siā, goá tú chhin-chhiūⁿ teh hō͘ lâng hêng-hoa̍t ê choē-jîn.
Ū chi̍t ê pài saⁿ ē-po͘, goá khoàⁿ-kìⁿ chi̍t uī tiong-liân ê hū-jîn-lâng tuì pēⁿ-pâng ji̍p-lâi, i ê bīn-māu ke̍k-kî chû-siông, chhuì-kak koà-tio̍h chhiò-iông, chi̍t-ē khoàⁿ-tio̍h chiū hō͘ lâng ū hó ê ìn-siōng kap hó chhin-kūn ê khoán-sit. I ê sin-châi é-é, puî-puî, se tio̍h Ji̍t-pún-sek hū-jîn ê thâu, chhēng-chhah kán-tan, chéng-kiat, sī chi̍t ê chin phok-sò͘ ê lâng.
Khí-thâu goá lia̍h choè sī lâi te̍k-pia̍t pēⁿ-sek hóng-būn pēⁿ-lâng, nā-sī bô siūⁿ kàu i chi̍t ē ji̍p-lâi chiū khiā tī goá tuì-bīn hit ê pēⁿ-lâng ê bīn-chêng, un-jiû koh kiong-kèng kā i kiâⁿ chi̍t ê Ji̍t-pún sek ê kiok-kiong lé; ēng chin chheng-chhó ê Kok-gú chhéng-an i kóng, "Hiaⁿ-tī pêng-an." Jiân-āu chē toà chhn̂g-thâu teh kap i kóng-oē. Goá tú teh kî-koài i sī teh choè sím-mi̍h ê is5, i ū phah khui chhiú-thê-pau, the̍h chi̍t koá hoe-hoe le̍k-le̍k ê choá-toaⁿ á-sī sió-chheh chhut-lâi, ki-li-ku-lu̍h m̄-chai sī teh kóng sím-mi̍h, kan-ta tàm thâu ìn "Hó." The̍h koá choá-toaⁿ sió-chheh hō͘ i, chiū koh kàu keH-piah pho͘-uī kap pēⁿ-lâng chē, chhin-chhiūⁿ tú-chiah ê khoán-sit.
Keh-pia̍h ê pēⁿ-phoāⁿ kóng, "Lāu thài-pô iū lâi lah"(Kok-gú). Goá ho͘nn3-kî mn̄g kóng, "I sī teh choè sím-mi̍h?" " Thoân Iâ-so͘" i hoê-tap. Goá chiah chai-iáⁿ i sī teh thoân tō-lí. Nā-sī m̄-chai i án-ni choè tàu-tí uī-tio̍h sím-mi̍h; hô-hòng goá sī tuì chong-kàu bô hó-kám ê lâng.
Pēⁿ-lâng ê sim-chêng pún chin ài lâng chiap-kūn, siōng-chhiáⁿ i sī hiah hó chhin-kūn lâng, gâu an-uì lâng! I chi̍t pho͘ koè chi̍t pho͘ teh hóng-būn, bô kú chiū lâi kàu goá ê pho͘-chêng:
‘Hiaⁿ-tī pêng-an!' i ê tē-it kù oē.
Goá chhiò-chhiò bô hoê-tap.
‘Lí ê pēⁿ ū ke khah-hó bô? Tio̍h hó-hó hiu-ióng, bô kú tek-khak oē hó.'
I ê thài-tō͘ kap i ê siaⁿ-tiāu chhin-chhiūⁿ thiⁿ-sài ê khoán-sit, khiam-pi koh un-jiû; chhin-chhiūⁿ lāu-bú ê siaⁿ, ū an-uì kap thiàⁿ-sioh. Goá ke̍k-kî kám-tōng lâi hoê-tap: ‘Ū, ke chin hó-sè; chin to-siā lí.'
‘Lí í-keng lâi joē kú? Ū sìn Iâ-so͘ bô? Tī tó-lo̍h choè peng?'
‘Lâi 4,5 ji̍t lah, goá sím-mi̍h chong-kàu lóng bô sìn, tī Hāi-kun Lio̍k-chiàn-tuī ho̍k-ia̍h, pō͘-tuì toà tī sèng-lī iâⁿ-pâng.'
‘O͘h, tī Hái-kun Lio̍k-chiàn-tuī , kan-khó͘ bô? Lâng m̄-thang bô sìn-gióng, iû-kî sī chheng-liân lâng. Lí tio̍h bat chi̍t ê chèng-khak ê sìn-gióng, tio̍h lâi sìn Iâ-so͘, Iâ-so͘ sī lō͘, sī chin-lí, sī oa̍h-miā. Jîn-seng choè ū ì-gī ê sū-si̍t sī tui-chhoē chin-lí; in-uī chin-lí beh hō͘ lí tit-tio̍h chū-iû. Tī sè-kan ū pi-ai, ū khó͘-lān, ū pēⁿ, ū sí, nā-sī tiàm tī Iâ-so͘ ê hoâi-phāu-lāi ū pêng-an, ū khoài-lo̍k! I oē hō͘ lâng an-hioh, tam-tng lâng ê khó͘-thàng......'
Goá khiok m̄-chāi i sī teh kóng sím-mi̍h, chí-ū kám-kak siaⁿ-siaⁿ kù-kù lóng sī an-uì ê oē. I mn̄g goá ê nî-hoè, kò͘-hiong, ka-têng ê chêng-hêng í-ki̍p choē-choē tāi-chì. nā-sī tâm-oē ê tiong-kan goá hoat-kak chi̍t hāng chin uí-tāi ê sū-si̍t, i ê sin-hūn iā hō͘ goá chin kèng-uì. āu-lâi i the̍h hok-im toaⁿ-tiuⁿ kap sió-chheh hō͘ goá, chiū koh kàu pa̍t ê pho͘-uī, goá ê sī-soàⁿ toè i ka-chiah-āu ê iáⁿ teh kám-thàn chit uī uí-tāi ê hu-jîn ê khiâm-pi, jîn-chû, chhin-bi̍t kap thé-thiap!
Goân-lâi i sī Ji̍t-pún lâng, kè hō͘ chi̍t uī Tiong-kok Hái-kun kun-koaⁿ, i sī hiān-jīm Hái-kun chiòng-léng hu-jîn. I ū chi̍t ê hēng-hok ê ka-têng, choân-ke jia̍t-sim pài Siōng-tè. I muí ê pài saⁿ á-sī pài la̍k lóng lâi Hái-kun chóng-īⁿ thoân hok-im, uì-būn pēⁿ-lâng, choè chit ê kang í-keng chin kú lah!
(Thāi-sio̍k).
