Sèng-tē hóng-mn̄g-kì(11)
10)Iâ-lō͘-sat-léng, Kok-kok-thaⁿ ê lō͘ (Via Dolorosa)
(Chiap téng hō tē 14 bīn)
Lâu Hoâ-gī
1962/1/15
8-11
"Tuì án-ni (Pí-lia̍p-to) chiū chiong Iâ-so͘ kau hō͘ in khì tèng si̍p-jī-kè" (Iok-hān 19:16). Hit ji̍t chi̍t ê hêng-lia̍t tuì Pí-lia̍p-to ê koaⁿ têng chhut-hoat, ǹg Kok-kok-thaⁿ ê hêng-tiûⁿ chin-hêng. Chi̍t kûn bú-chong ê Lô-má peng-teng, tī ui-hong lím-lím ê pé-chóng ê chí-hui ē, toà tio̍h kéng-pī, kàm-sī kap chip-hêng(執刑) ê jīm-bū, ah saⁿ ê sí-hoān teh kiâⁿ. Tī chit saⁿ lâng ê āu-bīn ū kui toā-tīn ê lâng saⁿ e-kheh soan-jióng lâi teh toè, beh khoàⁿ chit saⁿ lâng ê kiat-kio̍k. Chit saⁿ lâng tiong ê chi̍t ê, chiū-sī Siōng-tè ê to̍k-siⁿ Kiáⁿ lán ê Chú Iâ-so͘. Chit tiâu tuì "Siū sip-jī-kè ê lé-pái-tn̂g" kàu Kok-kok-thaⁿ(Hiān-sî tī hia ū chi̍t keng ê toā lé-pái-tn̂g, kiò chò "Sèng bōng kàu-hoē"Chú só͘ kiâⁿ ê lō͘, kiò chò Via Dolorosa (Way of sorrow or way of tear ),chiū-sī "Siong-pi ê lō͘." Tī chit tiâu lō͘ tuì kó͘-chá chiū chí-tēng 14 só͘-chāi, iah tī chit 14 só͘-chāi khí sè-sè ê lé-pái-tn̂g, an-tì chè-toâⁿ thang hō͘ sûn-lé ê lâng su-liām Chú giâ sip-jī-kè keng-koè chit ê lō͘. Chit 14 só͘-chāi, ū ê sī chiàu Hok-im-su só͘ kì ê sū-chek lâi tēng, chhin-chhiūⁿ kóng peng-teng kiông-pek Kó͘-lī-nāi lâng Se-bûn giâ Chú ê si̍p-jī-kè (Má-thài 27:32), á-sī Iâ-so͘ tuì hiah ê thè I ai-siong ê Iâ-lō͘-sat-léng ê hū-jîn-lâng ê kà-sī (Lō͘-ka 23:26-31) téng. Kî-thaⁿ ê sī chiàu thoân-soat lâi tēng ê, chhin-chhiūⁿ kóng Iâ-so͘ poa̍h-tó, Iâ-so͘ tú-tio̍h I ê lāu-bú Má-lī-a, á-sī ū chi̍t ê hū-jîn-lâng miâ Veronica, ēng i ê phè lâi chhit Iâ-so͘ hoeh-koāⁿ ê bīn téng-téng. Chhin-chhiūⁿ án-ni ū 14 só͘-chāi lâi teh soat-bêng Chú tī chit tiâu lō͘-tiong só͘ hoat-seng ê sū-kiāⁿ.(Koan-hē Veronica chhit Iâ-so͘ ê bīn ê sū, tī lán ê Sèng-keng bô kì-chài. iáu-kú tī Lô-má káu-hoē khoàⁿ chit ê thoân-soat chò sū-si̍t, iā āu-lâi chheng chit ê hū-jîn-lâng chò Sèng Veronica. Chiàu thoân-soat sī kóng chit ê hū-jîn-lâng sī Iâ-lō͘-sat-léng lâng, hit ji̍t i tī lō͘-piⁿ khoàⁿ Chú giâ si̍p-jī-kè ê khó͘-kéng, cháu chhut-khì ēng i ê bīn-phè lâi chhit Chú ê bīn. āu-lâi i ū hoat-hiān i só͘ chhit ê phè ū Iâ-so͘ ê bīn-hêng.( Thiaⁿ kóng chit tiâu ū Ki-tok ê bīn-siōng ê phè pó-chûn tī Lô-má siâⁿ ê Sèng Pí-tek toā lè-pài-tn̂g).
Chiàu sian-siⁿ teh soat-bêng, si̍p-jī-kè sī 10 chhioh kap 7 chhioh tn̂g ê sam lâi chò si̍p-jī-hêng ê Lô-má hêng-kū,tāng iok ū 75 kong-kin. Lán ê Chú tuì tī chìn-chêng àm kap ha̍k-seng siú poâⁿ-koè-cheh, siat-li̍p Sèng-chhan, liáu-āu tī Khek-se-má-nî hn̂g siū lia̍h, thong-mî siū sím tī A-ná, Kai-a-hoat ê bīn-chêng ti̍t kàu thiⁿ-kng. āu-lâi kè-sàng kau hō͘ Pí-lia̍p-to, Pí-lia̍p-to uī-tio̍h loē-iông ê hok-cha̍p(sic.), chiū sàng kau hō͘ Hi-lu̍t, Hi-lu̍t koh sàng hêng Pí-lia̍p-to. Chhin-chhiū án-ni ê phi-lô, í-keng sin-thé chih-chài bē tiâu, koh siū hit hō lêng-jio̍k hì-lâng, kap tuì só͘ kéng só͘ thiàⁿ ê ha̍k-seng Iû-tāi ê hoán-ge̍k ê táⁿ-kek(sic.), te̍k-pia̍t uī-tio̍h jîn- luī tī si̍p-jī-kè téng beh lim ê khó͘-poe, cheng-sîn-siōng í-keng siū chīn khó͘-thàng. Tī chit hō sim-sîn, jio̍k-thé káu-gia̍h loán-jio̍k ê chōng-thài ē, iáu-kú tio̍h giâ ka-kī beh siū tèng sí hiah tāng ê si̍p-jī hêng-kū lâi kiâⁿ ǹg Kok-kok-thaⁿ. Sui-bóng tī Pí-lia̍p-to ê koaⁿ-têng kàu Kok-kok-thaⁿ m̄-sī chin hn̄g ê lō͘ (iok ū 700 kong-chhioh), nā-sī tuì tī Chú kàu-gia̍h sī tāng lah. Chit tiâu Chú giâ si̍p-jī-kè ê lō͘, Ki-tok-tô͘ khoàⁿ chò sèng-lō͘, ēng tîm-tàng ê sim-chêng lâi teh siàu-liām Chú ê thiàⁿ-thàng kap I ê siū khó͘. Goán tī hit chá-khì hō͘ àn-nāi ê lâng chhoā, koh thiaⁿ i ê soat-bêng , toè i kiâⁿ Chú tī sè-kan choè-āu ê lō͘. Goá ê sim-lāi ū kóng bē chhut ê kám-chêng, kàu taⁿ iā piáu-bêng bē chhut-lâi ê ho̍k-cha̍p ê sim-chêng. Tī goá teh ta̍h chit ê tē-siōng, Chú chiong I ê hoeh-koāⁿ lâi ti̍h-tâm, chhut I só͘ ū lóng-chóng ê khuì-la̍t, jím-siū it-chhè ê lêng-jio̍k, thí-chhiò, teh kiâⁿ sio̍k-choē ê lō͘. Peng-teng bô-chêng ê phoê-piⁿ, kha-chiⁿ kap hoah-hiàm, hiah ê chí-tō-chiá uī-tio̍h in hām-hāi Iâ-so͘ ê kè-bô͘ ê sêng-kong piáu-hiān moá-chiok kap tek-ì ê bî-chhiò.Siū siàn-tōng ê bû-tí ê peh-sèⁿ e-kheh I, hoat-chhut ki-chhì, soan-jióng, kí-thiⁿ oe-tē, ná chhin-chhiū hoat-kông ê chōng-thài.
Kuí ji̍t chêng chiah ê lâng kia̍h chang-chhiū-ki hoah Hô-sàn-ná hō͘ thong-siâⁿ iô-choah teh hoan-gêng I, taⁿ m̄-nā tiām-tiām, hoán-tńg tuì in ê chhuì hoah kóng "Tû-khì, tû-khì, tèng I tī si̍p-jī-kè."(Iok-hān 19:15). In ê bīn chhiong-moá m̄-goān tuì I kā-gê......Bô chi̍t lâng káⁿ chhut-thâu lâi thè I piān-kái á-sī hun-sò͘. Lia̍p-pí Nî-ko-tí-bó͘ tī tá-lo̍h ?Gī-oân Iok-sek tī tá-lo̍h? Lia̍p-sat-lō͘ tī tá-lo̍h? Sat-kai tī tá-lo̍h? Sim-ài ê ha̍k-seng tī tá-lo̍h? Hiah ê hō͘ Chú i-pēⁿ, koáⁿ-kuí ê siū-un ê kap in ê kám-kek ê ka-cho̍k tī tá-lo̍h? Hiah ê tuì I chia̍h-tio̍h 5 ê piáⁿ 2 boé hî ê 5000 lâng tī tá-lo̍h? Thiaⁿ-tio̍h I ê kà-sī siū kám-tōng kóng, I ê chhuì ū moá-moá un-tián ê oē lâi kui êng-kng Siōng-tè ê kûn-chiòng tī tá-lo̍h?......I ka-kī chi̍t lâng tiām-tiām teh giâ I ê si̍p-jī-kè, chi̍t-pō͘ chi̍t-pō͘ teh kiâⁿ Kok-tok-thaⁿ ê lō͘(Iok-hān 19:17). I siū ap-pek tú-tio̍h kan-khó͘, iáu-kú bô khui chhuì chhin-chhiūⁿ iûⁿ-á khan kàu siū thâi ê tē (Í-sài-a 53:7). Sui-bóng ū chi̍t kûn tuì Ka-lī-lī toè tī I ê āu-bīn thiàⁿ I lâi su-hāu(sic.) I ê hū-jîn-lâng hn̄g-hn̄g teh toè I, chóng-sī chiah ê lâng bē thang thè I chò sim-mi̍h. Chèng-lâng lóng lī-khui I khì......
Kó͘-lī-nāi ê Se-bûn ah! Lī ū hok-khì.Hit ji̍t lí tú-tú beh ji̍p siâⁿ tú-tio̍h I giâ sip-jī-kè beh chhut-khì. Peng-teng kiông lia̍h lí thè I lâi giâ sip-jī-kè lí ū ki-hoē thang kiám-chió Chú ê sin-thé ê kan-khó͘ tiap-á-kú. Lí ê sim khí-thâu tek-khak ū m̄ kam-goān, khoàⁿ chò kiàn-siàu, chóng-sī lí giâ Chú ê sip-jī-kè kap I chò-hoé kiâⁿ ê tiap-á-kú, tuì I ū lâu chhim-khek ê in-siōng kap kám-tōng. Ta̍k sè-tāi ê Ki-tok-tô͘ beh uī-tio̍h lí thé-thiap Chú ê só͘ chó lâi kám-siā lí.(Chiàu thoân-soat kóng, Lô-má 16:13 só͘ kì-chài ê Ló͘-hu, sī Kó͘-lī-nāi Se-bûn ê kiáⁿ. uī-tio̍h Se-bûn hit ji̍t giâ Chú ê sip-jī-kè, thang chiap-chhiok tio̍h Chú ê ki-hoē, i hoán-hoé chò Iâ-so͘ ê ha̍k-seng, ia̍h choân-ke hoé-kái, tī chho͘ tāi ê kàu-hoē chiâⁿ-chò jia̍t-sim, thiàⁿ Chú ê ka-têng).
Tī Chú ê sí ê hêng-lia̍t ê lō͘-tiong, ū chi̍t kûn Iâ-lō͘-sat-léng ê hū-jîn-lâng khoàⁿ liáu sim-sng, uī-tio̍h I tuî-heng ai-siong(Lō͘-ka 23:27). Tī ke̍k khó͘-thàng ê tiong-kan, Chú bē kò͘-tit pún-sin, tuì chiah ê lâng lâi kóng-chhut an-uì kap uī-tio̍h in tī só͘ beh lâi ê jit-chí ē tú-tio̍h ê chai-lān lâi khoà-lū kéng-kài." Iâ-lō͘-sat-léng ê hū-jîn-lâng ah, bo̍h-tit uī-tio̍h goá thî-khàu, tio̍h uī-tio̍h lín ka-kī kap ka-kī ê kiáⁿ-jî lâi thî-khàu; in-uī sî beh kàu......" (Lō͘-ka 23:28-31). I oân-choân hiàn ka-kī thiàⁿ lán kàu sí. Chiàu Iok-hān 13:1 só͘ kóng, "I í-keng thiàⁿ tī sè-kan sio̍k I ê lâng, kàu boé ia̍h thiàⁿ in."
Kiâⁿ chit tiâu lō͘ si̍t-chāi kám-khài bû-liōng. Tī thâu-khak lāi, hit ji̍t tī chi̍t ê lō͘-chiūⁿ só͘ hoat-seng ê sū-kiāⁿ chi̍t hāng chit hāng lóng phû chhut-lâi, tī-kàu hō͘ sim-sng kap m̄-kam, iā kám-kek Chú ê thiàⁿ kap hi-seng. àn-nāi ê lâng tī chiah ê 14 chām tuì goán ū soat-bêng chē-chē hāng sū, nā-sī hiah ê lóng bē hō͘ goá chù-ì lâi ji̍p tī hī-khang, chí-ū thang bān-bān kiâⁿ tī Chú siū khó͘ ê lō͘ thang bêng-sióng, goá ê sim í-keng kám-tōng, ia̍h cha̍p-hun kàu-gia̍h lah. Goá bô su-iâu tio̍h í-goā ê soat-bêng, teh ta̍h chit choā lō͘ í-keng sī chin toā ê soat-bêng lah.
Tī muí lé-pài ê pài-gō͘ ē-po͘ 2 tiám, ū chi̍t ê te̍k-pia̍t ê chong-kàu hêng-lia̍t kú-hêng tī chit tiâu lō͘. Chiū-sī Dominican phài ê siū-tō-sū só͘ chú-pān ê lē-hêng gî-sek. Goán kàu Iâ-lō͘-sat-léng ê ji̍t sī pài-sì. Só͘-i goán tú-hó ē-thang chham-ka pài-gō͘ ē-po͘ chit ê hêng-lia̍t. Nā-sī Chiong-hui Bo̍k-su in-uī i só͘ siū kau-tāi ê kang-chok tio̍h tī pài-gō͘ ē-tàu lī-khui chia chhut-hoat khì Lì-pa-loán khui-hoē. I tī Ia-lō͘-sat-léng ê sî-kan chí-ū chiok-chiok chi̍t ji̍t kap chi̍t àm nā-tiāⁿ. I chin m̄-kam chiah kín tio̍h lī-khui Iâ-lō͘-sat-léng. In-uī iáu ū chē-chē só͘-chāi bô hóng-mn̄g koè. Goá iā kám-kak ka-kī chi̍t lâng tī īⁿ-hiong bô phoāⁿ. Chia̍h ē-tàu pá ēng m̄-kam ê sim sàng i khì hui-ki-tiûⁿ liáu-āu, goá chiū kap Mr.Kirk koáⁿ-kín ji̍p siâⁿ khì chham-ka 2 tiám ê gî-sek. Chit ê sī beh kiâⁿ Chú giâ si̍p-jī-kè kiâⁿ ê lō͘. Goán kàu Chú siū si̍p-jī-kè ê lé-pâi-tn̂g ê sî, í-keng khoàⁿ-kìⁿ chē-chē kèng-khiân ê Ki-tok-tô͘ tī hia teh tán-hāu beh chham-ka chit ê hêng-lia̍t. 2 tiám ê kuí hun chêng, Dominican phài ê siu-tō-sū(lóng sī lâm--ê)iok 7, 80 lâng, chhēng in ê thô͘-sek ê hoat-i kàu uī, gî-sek chiū khai-sí. Tāi-ke kuī tī tē-chiūⁿ, hian in ê kî-tó chheh. Léng-tō ê siu-tō-sū chhoā tāi-ke kî-tó, ū sî chê tha̍k, ū sî kau-tha̍k, jiân-āu ū tiap-á-ku(sic.) chhiú kiok-kiong ê be̍k-sióng. Chiah ê lâng chiàu Chú só͘ kiâⁿ koè ê lō͘ tiām-tiām-tiām, sè-pō͘, thâu chhih-chhih lâi kiâⁿ, piáu-hiān put-chí khiân-sêng, ē kám-kek lâng. Chhin-chhiūⁿ án-ni, tī chit 14 ê sèng-só͘ ū sio-siāng ê lé-pài kap be̍k-sióng. Tī chit kûn ê siu-tō-sū ê āu-bīn iok ū 300 goā miâ ê Ki-tok-tô͘ chham-ka. Sui-jiân bē hiáu lí-kái in kî-tó ê oē (in sī ēng Lia̍p-teng oē), iáu-kú sio-siāng sim-chì siàu-liām Chú ê siū khó͘. Chit ê hêng-lia̍t kàu Sèng-bōng kàu-hoē, chiū-sī Kok-kok-thaⁿ chiah kái-sàn. ún-tàng sī Sèng-bōng kàu-hoē lāi ū te̍k-pia̍t ê lé-sek; goá in-uī lâng chē ê in-toaⁿ kheh bē ji̍p-khì, chiū bē thang chai tī lāi-bīn ê gī-sek. Chit kûn ê Ki-tok-tô͘ ún-tàng kok lâng ū i ka-kī ê sim-su kap kám-chêng lâi siàu-liām Chú. Tī chit ê hêng-lia̍t ē-thang khoàⁿ-chhut chē-chē koh-iūⁿ ê bîn-cho̍k (tuì in ê bīn-iông kap sek-tì thang chai), koh-iūⁿ ê khiuⁿ-kháu kap ho̍k-chong ê lâng, chóng-sī bô hun-piat, chiâⁿ-chò chi̍t tuī, koh te̍k-pia̍t bô hun-piat sin-kàu-tô͘ á-sī kū-kàu-tô͘. Tī chit kûn ê sûn-lé-chiá ê tiong-kan kiam-chhái tī kèng-pài ê gî-sek ū koh-iūⁿ, á-sī tī só͘ sìn ê tō-lí ê kái-sek ū to-siáu ê chhut-ji̍p, nā-sī saⁿ-kap kiâⁿ tī Chú siū-lān ê lō͘ ê tiong-kan bô lâng teh chù-ì chit ê sū,á-sī the̍h chhut-lâi kè-kàu piān-lūn. Tī chit ê hêng-lia̍t tiong goá ū siūⁿ kàu thé chit ê, sîn chit ê, ǹg-bāng chi̍t ê, Chú chi̍t ê, sìn chi̍t ê, sé-lé chi̍t ê, Siōng-tè chit ê (Í-hut-só͘ 4:4-6). Chiong-lâi kàu tī Chú ê bīn-chêng hit sî, tī hia tek-khak bô ū kàu-phài ê chú-tiuⁿ kap piān-lūn. Siū un ê kiáⁿ-jî gióng-bōng kiù-un ê Iûⁿ-ko saⁿ-kap tâng-sim lâi chiong o-ló, êng-kng, ti 3-huī, kám-siā, chun-kuì koân-lêng, khuì-la̍t hiàn tī I ê kha-chêng, koh tâng-sim tâng-chì kèng-hōng I, beh pêng-hô khiā-khí tī thiⁿ-nih ê toā-ka-têng.Iok-hān tī Khé-sī-lio̍k só͘ biô-siá ê īⁿ-siōng, hō͘ goá chhiok-kéng seng-chêng phû tī goá ê sim kóng, " Chiah ê tāi-chì liáu-āu, goá khoàⁿ-kìⁿ ū kui toā-tīn ê lâng, bô lâng ē sǹg i ê siàu-gia̍h, chhut tī ta̍k kok ta̍k bîn-cho̍k, ta̍k hō peh-sèⁿ, ta̍k hō khiuⁿ-kháu ê, khiā tī chō-uī ê bīn-chêng, chhēng pe̍h-saⁿ, chhiú kia̍h chang-chhiū-ki; toā siaⁿ kiò kóng, " Goān chín-kiù kui tī lán ê Siōng-tè, chiū-sī chē tī chō-uī ê kap Iûⁿ-ko......" (Khé-sī-lio̍k 7:9, 10). Chit ê hēng-hok chhàn-lān ê bī-lâi sī tuì siū khó͘ ê Chú uī lán lâi oân-sêng ê. Pó-ló kóng," Tiàm tī I lán tuì I ê hoeh tit-tio̍h sio̍k-hoê, sià-bián choē-koà " (Í-hut-só͘ 1:7). Koh kóng, "I sī chò lán ê hô-pêng, hō͘ nn̄g pêng chò chi̍t ê, thiah-khì hit tiong-kan saⁿ-keh ê chhiûⁿ, koh tī I ê jio̍k-thè hoè-bô kiat oan-siû ê in-toaⁿ......beh tī I pún-sin chiong nn̄g pêng chō-chiâⁿ chi̍t ê sin ê lâng lâi sêng-chiū hô-pêng, koh í-keng tī si̍p-jī-kè tû-khì hit ê oan-siû, beh hō͘ nn̄g pêng tī chi̍t thé tuì si̍p-jī-kè kap Siōng-tè hô......,kap chiah ê sèng-tô͘ siāng kok, choè Siōng-tè ke-lāi ê lâng......(Í-hut-só͘ 2:14-22). Tī Kok-kok-thaⁿ ê lō͘, goá ê sim tuì só͘ khoàⁿ-kìⁿ ê khiân-sêng ê chit kûn ê sûn-lé-chiá lâi khoàⁿ chiong-lâi kng-bêng ê kéng-siōng. Chit ê kéng-siōng sī khiā tī Chú siū-lān ê sū-si̍t ê téng-bīn. Goá hit ē-po͘ kiâⁿ tī Kok-kok-thiaⁿ ê lō͘, bô chhin-chhiūⁿ chá-khí ê siong-pi, m̄-kam kap hok-cha̍p ê kám-chêng; hoán-tńg tuì só͘ khoàⁿ-kìⁿ lâi seⁿ-chhut ióng-khì, ǹg-bāng kap khoài-lo̍k. In-uī tio̍h tuì Chú ê kha só͘ ta̍h koè ê siū khó͘ ê lō͘ chiah ē oân-sêng chit ê éng-oán put-hiu uī-tāi êng-iāu ê toā thoân-oân. Goá ê sim khoài-lo̍k kap siū an-uì. Hit ē-po͘ teh kiâⁿ Chú siū-lān ê lō͘-tiong, iā hoat-hiān lán kok ê chù Iok-tàn kok ê Tai-sài 保君建 hu-hū tī hêng-liat5 tiong, koh ū ki-hoē thang kap in chhéng-an kóng-oē. In sī kap Se-pan-gâ tāi-sài hu-hū saⁿ-iok tuì siú-to͘ Amman tiâu-kang lâi chham-ka chit ê hêng-lia̍t--ê.
(Thāi-sio̍k)