LÚ-SÈNG Ê TOĒ-UĪ
Phian-e̍k-sek
1963.03.01 P.2-3
Tuì-hū-lú chân-jím ê sè-kài.
Tī Iâ-so͘ kàng-seng í-chêng, chit sè-kài sī hū lú choè pi-chhám, choè thòng-khó͘ ê só͘-chāi. Chá-sî tī īⁿ-kàu ê kok-ka, chiong cha-bó͘ gín-ná choè lô͘-lē, choè hè-mi̍h, hō͘ in khiā tī chhī-tiûⁿ ê tâi-téng teh phah-boē.
In ê lāi-sim sui-jiân thòng-khó͘, iáu-kú tio̍h kek chhiò-bīn, nā bô oē koh siū-tio̍h ka-kī ê chú-lâng ê piⁿ phah. In kè-ta̍t joā-choē chîⁿ, sī chiàu in ê bīn-māu kap thé-keh ê suí bái, á-sī oē choè sím-mi̍h khoán ê kang lâi koat-tēng. In phoà-pīⁿ ê sî, iā boē-thang tit-tio̍h chú-lâng ê thé-thiap, koh tio̍h siū ge̍k-thāi, iā tio̍h chiàu-siông choè khó͘-kang. In siū chit khoán ê thāi-gū, in-uī in sī ēng chîⁿ boé--lâi ê hè, só͘-í boē-thang tit-tio̍h choè lâng ê thāi-gū. In ê chú-lâng kam-goān khoàⁿ in teh siū chau-that, iā m̄-kam hù chhut chi̍t tiám-á ê tông-chêng sim.
Sīm chì tī Kó͘ Lô-má kap Kó͘ Hi-lia̍p ê sî-tāi, in sui-jiân khoa-kháu in choè bûn-bêng ê kok-ka, tuì liông-siān ê lú-chú, m̄-káⁿ chhin-chhiūⁿ iá-bân ê kok-ka án-ni lâi pek-hāi; sī tuì in chin hó khoán-thāi. chóng-sī, sū-si̍t-siōng chit ê sī ke kóng ê, in khoán-thāi lú-chú kiám bô chhin-chhiūⁿ lô͘-lē sio-siāng? Kiám-chhái in ê kang-chok khah khin-khó, m̄-bián kè-thâu siū lêng-jio̍k; m̄-kú in it-seng ê chū-iû chha-put-to lóng siū hān-chè. Kàu tī Hi-lia̍p ê n̂g-kim sî-tāi, ke̍k-le̍k thê-chhiòng chū-iû ê sî, hū lú nā beh tit-tio̍h hêng-tōng ê chū-iû, iā tio̍h kam-goān siū thí-jio̍k chiah oē-thang tit-tio̍h. Hit-sî chí-ū ki-lú chiah oē-thang chhut-ji̍p tī kong-kiōng ê tiûⁿ-só͘, chiong thâu bīn lō͘-hiān hō͘ lâng khoàⁿ-tio̍h. Siān-liông ê lú-chú, chiàu in siūⁿ, eng-kai tio̍h bih tiàm ba̍t-pâng lāi. Lán siūⁿ khoàⁿ-māi, án-ni kap chiàu-lam-á lāi ê chiàu-á ū sím-mi̍h koh-iūⁿ? Ká-sú nā oē-thang chia̍h chin hó, chhēng chin suí, hit ê sìⁿ-miā kiám ū sím-mi̍h ì-gī? Chit ê tuì thê-chhiòng chū-iû ê Hi-lia̍p kok-ka kiám m̄-sī ke̍k toā ê hong-chhì?
Kap chit ê pí-kàu khí-lâi, Iû-thài ê hū-lú ê tē-uī ke chin koân. Chóng-sī i nā-sī choè chi̍t ê lú-pī, chiàu i ê miā-ūn iáu-kú sī chho-chhiòng tī chú-lâng ê chhiú-tiong. Koh chiàu in ê hong-sio̍k, hū-jîn-lâng iā sī hō͘ ta-po͘ lâng só͘ khoàⁿ-khin, bô ū sím-mi̍h tē-uī thang kóng. Tiōng-hu khó-í suî-piān kóng, i chú-pn̄g chú boē hó-sè, chiū kā i lî-hun. Chhin-ài ê pêng-iú, tha̍k kàu chit ê só͘-chāi, lí sim-lāi ū sím-mi̍h kám-sióng?
Ká-sú chiah ê hū-jîn-lâng, put-hēng chiâⁿ-choè ta-po͘ lâng chêng io̍k ê hi-seng-phín, sit-lo̍h cheng-kiat, in chiū éng-oán siū khoàⁿ-khin, it-seng hām-lo̍h tī pi-chhám ê māi-ūn, boē thang chhiau-seng. ĪN-kàu-tô͘ kap Iû-thài-lâng siāng chi̍t khoán, lóng sī chiong chiah ê tuī-lo̍h ê lú-chú koáⁿ-khì toà tī pîn-bîn khut ê só͘ chāi, nā chhin-chhiūⁿ kóng hit ê lâ-sâm ê lâng, tio̍h tiàm tī hit khoán lâ-sâm ê só͘-chāi, iā chiah boē bak tio̍h goán chiah ê ko-kuì ê lâng. Hiah ê chûn-sim ok-to̍k ê lâng chiong chek-jīm the khui, koh chiong û-lūn kap hong-sio̍k, si̍p-koàn ê tāng-tàⁿ kā in teh tiâu-leh, hō͘ in bô koh ū hoán-hoé chū-sin ê ki-hoē.
Chō͘-bu̍t Chú hō͘ lú-sèng ê tē-uī.
Chhòng-sè-kì 1:27 kì-chài, goân-lâi chō͘-bu̍t Chú chhòng-chō lâng ê sî sī chiàu I ka-kī ê siōng. Tī chia chin bêng-hián kóng-khí lâm, lú lóng sī chiàu Siōng-tè ê siōng-lâi chhòng-chō, sī tâng téng, tâng koân, tâng it kè-ta̍t.
Tī chia kóng tâng it kè-ta̍t, m̄-sī kóng, lâm, lú seng-oa̍h hong-sek iā tio̍h sio-siāng. Tī chia bêng-bêng kóng in sī beh saⁿ pó͘-chiok: "Iâ-hô-hoa Siōng-tè kóng, Lâng toaⁿ-sin ka-kī toà m̄-hó; Goá beh kā i chō chi̍t ê pang-chān ê lâi phit-phoè i" (Chhòng-sè-kì 2:19).
án-ni khoàⁿ, iā sī teh kóng lâm-lú-sèng ê hō͘-siong su-iàu.
Tī thâu chi̍t ê siū kau-tāi ê sù-bēng, "Siōng-tè sù-hok in; Siōng-tè koh tuì in kóng, tio̍h siⁿ-thoàⁿ choē-choē" (Chhòng-sè-kì 1:28). In hō͘-siong su-iàu, uī-tio̍h án-ni, chiū koh kì-chài kóng, "Só͘-í lâng beh lī-khui i ê pē-bú, kiat-liân i ê bó͘, in chiū chiâⁿ-choè chi̍t thé" (Chhòng 2:24).
Tī tē jī ê toā sù-bēng "Lín tio̍h tī-lí it-chhè..." (1:28) iā sī hō͘-siong su-iàu.
Só͘-í chiàu chō-bu̍t Chú ê su-sióng, ká-sú lán chiong lâm-sèng kap lú-sèng hun-piat lâi khoàⁿ, in muí chi̍t ê lóng sī Siōng-tè ê tông téng. Tông koân, tông it kè-ta̍t ê siōng; tān-sī tông-sî in ê ha̍p-chok kap kiat-ha̍p, iā siông-siông hoán-chiò Siōng-tè ê oân-choân bí-boán kap I ê seng-oa̍h; te̍k-pia̍t tuì chit khoán ê kang-chok, chiah oē-thang chiâⁿ-choè Siōng-tè oân-boán ê siōng.
Si̍t-hêng thiàⁿ ê seng-oa̍h, kap tuì bûn-hoà ū só͘ sêng-chiū, chiū-sī lâng tī ú-tiū-tiong só͘ tio̍h choè ê nn̄g chióng uí-tāi ê sù-bēng. Tuì lâm ê lâi khoàⁿ, i ê seng-chûn ê oa̍h-tāng sī chek-ke̍k ê, sī chìn chhut ê, sī lâm-sèng chi̍t khoán ê chìn-chhut-sèng kap hêng-sim, sī tuì lú-sèng tián-hêng ê chiap-siū-sèng tiong só͘ oē thang tit-tio̍h ê. Tī ài-chêng seng-oa̍h tiong kap bûn-hoà ê koan-tiám khoàⁿ, lú-sèng koh-khah piáu-hiān i ê chiap-siū-sèng, siāng-sî iā chûn chi̍t khoán ún-khǹg tī chin chhim ê só͘-chāi ê chō-hoà-le̍k, jî-chhiáⁿ che tī lâm-sèng sī oân-choân boē-thang khoàⁿ chhut ê. Kiat-kó, lâm-sèng kap lú-sèng, tuì chō-bu̍t Chú, tuì tâng-phoāⁿ, tuì ú-tiū, lóng ū chō-hoà kap chiap-siū nn̄g chióng ê te̍k-tiám.
Ká-sú lâm-sèng nā bô chiong lú-sèng chiàu lú-sèng pún-sin lâi kó͘-kè, chí-ū beh khoàⁿ lâm-sèng kap lú-sèng ê koan-hē lâi phêng-phoàⁿ lú-sèng ê seng-oa̍h ì-gī; oāⁿ oē kóng, ká-sú lâm-sèng lia̍h ka-kī choè bo̍k-tek, lú-sèng choè kang-kū; siāng-sî lú-sèng nā khoàⁿ ka-kī ê kè-ta̍t bô tī i ka-kī pún-sin, chí-ū khoàⁿ i ê kè-ta̍t sī chāi tī kap lâm-sèng só͘ ū ê koan-hē ê téng-bīn, tuì án-ni bô beh ló͘-le̍k hoat-tián lâi sêng-chiū in ka-kī só͘ ū ê tông téng, tông koân, tông kè-ta̍t ê kò-sèng, nā án-ni, lâm, lú lóng pîⁿ-pîⁿ sī thoat-lī Siōng-tè ê pún-ì, in-uī Siōng-tè si̍t-chāi hō͘ lú-sèng pún-sin ū in ê tē-uī, sī kap lâm ê pîⁿ-téng. Tī hun-in seng-oa̍h tiong hū-jîn-lâng sūn-ho̍k ta-po͘-lâng ê gī-bū, che sī koán-lí siōng ê būn-toê, m̄-sī kóng in sī hù-sio̍k tī lâm ê, in ê jio̍k-thé, cheng-sîn, lêng-hûn ū sím-mi̍h khah bô kè-ta̍t.
Ti̍t-kàu kūn-tāi, iáu-kú ū lâng boē liáu-kái lú-sèng ê būn-toê. Sū-si̍t, tī hoat-lu̍t ê bīn-chêng iā sī tông-téng ê. Niú-se-lân tī 1893 nî, Hun-lân tī 1906 nî, Ná-oe tī 1907 nî, Ò-chiu tī 1908 nî, eng-kok tī a938 nî lóng oân-choân seng-bêng lâm lú tông koân.
Chóng-sī sū-si̍t kap lí-lūn chha chin hn̄g. Lán ê bûn-ha̍k û-lūn iáu-kú ū sî teh khoàⁿ lú-sèng choè mô͘-kuí, sī lâm-sèng chêng-io̍k ê tuì-siōng; ū sî m̄-sī khoàⁿ-in ê kè-ta̍t choè tông-téng, chí-ū iau-kiû in uî-hoán lú-sèng ê pún-chit, khì choè kap lâm ê sio-siōng ê kang, khì seng-oa̍h kap lâm ê siāng-khoán ê seng-oa̍h. chit nn̄g khoán lóng lī-khui Siōng-tè ê sim-ì, iā sī lī-khui lú-chú ê pún-sèng.
Hū-lú tī Iâ-so͘ seng-oa̍h tiong ê toē-uī.
Tī Iâ-so͘ seng-oa̍h tiong, choè chhin-khūn I, chi̍t-sì-lâng hōng-sêng I ê, sī hū-jîn-lâng. Tī I hoaⁿ-hí ê sî, sèng-lī ê sî, kap I tâng khoài-lo̍k ê, sī hū-jîn-lâng. Tī I siū bú-jio̍k, siū huí-pòng ê sî, kā I an-uì, un-jiû chiap-thāi I ê, sī hū-jîn-lâng. Tuì I ê siū-lān kàu si̍p-jī-kè téng, chi̍t-pō͘ chi̍t-pō͘, tè tī I ê āu-bīn, ēng ba̍k-sái kî-kiû I sià-bián sè-kan lâng ê choē, koh piáu-sī éng-oán m̄-káⁿ pàng-sak I ê, sī hū-jîn-lâng. Tī chèng-lâng teh hoah "téng I tī si̍p-jī-kè" hit-sî, ióng-kám cháu chìn-chêng, ēng choè hó ê chhiú-kun chhit I ê koāⁿ kap huih ê lâng, iā sī hū-jîn-lâng! In tī I ê it-seng ê só͘ choè ê tiong-kan, choè chi̍t ê ke̍k tiōng-iàu ê hūn-chú, Iâ-so͘ siông siông chiong jîn-chû kap un-huī siúⁿ-sù hō͘ in. chóng-sī, in-uī in ê thian-sèng sī loē-hiòng, bô cheng-chhú hiòng goā piáu-hiān, só͘-í siông-siông tiām-tiām tè tī I ê āu-bīn. uī-tio̍h án-ni, lâng bô iông-īⁿ chù-ì tio̍h in, iā boē kì-tit in thé-thiap Chú só͘ choè ê choē-choē hó só͘ kiâⁿ. Ū lâng sīm-chì kóng, Iâ-so͘ hán-tit chhap hiah ê hū-jîn-lâng, á-sī bô ài kap in kau-poê, án-ni sī khah toā ê gō͘-kái. Iâ-so͘ bat choē-choē pái uī-tio̍h hū-jîn-lâng piān-hō͘, choè in ióng-kám ê pó-hō͘-chiá, uī-tio̍h in kiâⁿ choē-choē chû-ài kong-gī ê hêng-uî.
Lú-sèng ê te̍k-koân.
Lâng m̄-nā sī siū-chō-bu̍t iā sī hia̍p-tông ê chòng-chō-chiá, chham-ka Siōng-tè chō-hoà ê kang-chok. EN-á chiū-sī Siōng-tè kap lāu-pē lāu-bú ha̍p-chok ê sán-phín.
Lú-sèng ê uí-tāi sù-bēng, chiū-sī choè lāu-bú; he̍k-sī jio̍k-thé ê bú-chhin, á-sī lêng-hûn ê bú-chhin. Lú-sèng ê tiàu-bēng sī tī ka-têng, á-sī siā-hoē sū-gia̍p, á-sī tī kàu-hoē tiong, choè lêng-hûn ê bú-chhin.
Ka-têng ê hēng-hok kap gín-ná ê chiong-lâi, lóng sī tī bú-chhin ê chhiú-tiong poê-iúⁿ khí-lâi ê. Kàu-hoē ê hēng-hok, iā sī tī lú-sèng ê chhiú-tiong; te̍k-pia̍t tī chit ê sè-tāi koh-khah sī án-ni.
Lí beh chiâⁿ-choè sím-mi̍h khoán ê bú-chhin.
Lí ài chiâⁿ-choè chi̍t ê hēng-hok ka-têng ê bú-chhin? Á-sī lêng-hûn ê bú-chhin? Chóng-sī ū chi̍t ê koh-khah tiōng-iàu ê būn-toê, chiū-sī lí beh choè chi̍t ê sím-mi̍h khoáⁿ ê bú-chhin? Bô͘-hoān ê bú-chhin, kiáⁿ-jî só͘ chun-kèng ê bú-chhin, á-sī chèng-lâng só͘-loé-mē ê bú-chhin?
Lí ê ài-chêng, lí ê ióng-kám, lí ê boē piàn-oāⁿ ê sim-chì, sī-m̄-sī oē thang hiàn hō͘ pa̍t lâng choè chi̍t ê ū kè-ta̍t ê bí-lē ê seng-oa̍h? Tī ka-têng, tī kàu-hoē, ēng pó-hō͘, kàu-tok, pang-chān, i-tī, an-uì, hùn-liān lí ê kiáⁿ-jî kàu tī hēng-hok ê toē-pō͘?
Che oân-choân chāi tī lí, lí hiān-chāi sī sím-mi̍h khoán ê lú-chú.
Hiān-chāi lú-sèng tiōng-iàu ê sù-bēng.
Bī lâi ê ka-têng, kok-ka, kàu-hoē, só͘ sán-seng ê chú-lú ê hēng-hok, lóng kiat-liân tī chi̍t ê chheng-liân sî-tāi ê só͘-choè. Hiān-tāi ê lú-sèng pí kè-khì ê lú-sèng ū koh-khah tiōng-tāi ê sù-bēng; só͘ í in ê chún-pī ê kang-chok iā eng-kai tio̍h koh-khah oân-siān. Chá-chêng ê lú-sèng, o̍h oē-hiáu chú-pn̄g, choè saⁿ, soé saⁿ, chiū oē-thang èng-hù seng-oa̍h, oē-thang kiat-hun. Hiān-tāi ê lú-sèng tio̍h tha̍k-chheh, tio̍h tàu choè ta̍k chióng chú-iàu ê kang-chok, tio̍h éng-hióng siā-hoē ê seng-oa̍h. Ū lâng kóng, kun-kù soán-kú koân, lú-sèng oē-thang chó͘-chí tē saⁿ chhù Tāi-chiàn. tong-jiân, lú-sèng pún-lâi tio̍h hoán-tuì phò-hoāi, in ê lí-sióng sī chō-hoà, pó-chhî só͘ ū ê kap hoat-tián só͘ pó-chûn--ê. Ū chi̍t kù oē kóng, "Tī le̍k-sú-siōng, bē bat ū chi̍t ê sî-tāi, chhin-chhiūⁿ lán chit ê sî-tāi, tuì lú-sèng iau-kiû hiah-nih choē hoat-bêng ê cheng-sîn, ióng-kám, hū chek-jīm, tiong-si̍t, hi-seng, jím-nāi; chóng kóng, chiū-sī hiah-nih uí-tāi ê eng-hiông hô-kia̍t ê cheng-sîn."