GOÁ SÓ͘ CHUN-KÈNG SIAU-LIĀM Ê SU-IÚ

Ông Chiàm-khoe

1963.07.15  P.14-16

  Chit ê toê-ba̍k sī Chú-pit kiò goá siá--ê, goá ū siūⁿ kuí hāng choè chiân-thê, khah boē gō͘-kái.

  1.  Goá só͘ chun-kèng siàu-liām ê su-iú si̍t-chāi sī chin-choē, m̄-kú bô chiâu chai, só͘-í só͘ kóng ê sī chiàu goá só͘ koan-kám ê chi̍t pō͘-hūn-á, oē kóng bô chiâu-tio̍h, in-uī m̄-sī choan-bûn beh kóng i ê toān-kì.

  2.  Goá só͘ chun-kèng, kiám-chhái pa̍t lâng beh hiâm, goá iā bô kî-koài, in-uī lán ta̍k lâng lóng chhin-chhiūⁿ chi̍t lia̍p toē-kiû, chi̍t-bīn sī kng--ê, chi̍t-bīn sī àm--ê, ta̍k lâng to ū hó--ê, iā ū pháiⁿ, sio̍k-gú kóng, "Hó, hó bô chiâu-chn̂g; pháiⁿ, pháiⁿ bô ka-nn̂g."  Koh lán lâng teh o-ló kóng, khah choē sī chiong pún-sin choè phiau-chún, lí m̄-sī phiau-chún lâng, só͘-í lí só͘ phêng-tēng ê boē chún-khak.  iū-koh lán ê koan-tiám sī chiong lán ê li̍p-tiûⁿ, hong-bīn put-tông, só͘ khoàⁿ chiū put-tông, chhin-chhiūⁿ chhiⁿ-mî lâng teh ioh chhiūⁿ, bong tio̍h pak-tó͘ ê, kóng chhiūⁿ sī chhin-chhiūⁿ piah pîⁿ-pîⁿ, koh chi̍t ê bong tio̍h kha, kóng chhiūⁿ sī chhin-chhiūⁿ tiān-hé-thiāu; koh chi̍t ê bong tio̍h hī-á, kóng chhiūⁿ sī chhin-chhiūⁿ toā ki khoe-sìⁿ[sic.]; saⁿ lâng só͘ kóng bô saⁿ-tâng, iáu-kú lóng tio̍h; só͘-í goá só͘ chun-kèng ê, goá sìn bô chhò, lín iā ū lín só͘ chun-kèng ê iā sū-si̍t.  Put-kò ū lâng koà ū sek ê ba̍k-kiàⁿ lâi khoàⁿ chiū chha-khì, tio̍h the̍h khí lí ū sek ê ba̍k-kiàⁿ, ēng pē-bú só͘ siⁿ, Siōng-tè sù lêng-gán lâi khoàⁿ chiah oē chún.

  3.  Lán beh chun-kèng bó͘ lâng, i iáu tī-teh goá khah m̄-ài kóng.  Phó͘-thong lâng ài lâng o-ló, iā ài o-ló lâng; goá ū tit-tio̍h nn̄g kù kà-sī:

  (1)  uī ngô͘ sī chiá sī ngô͘ che̍k, uī ngô͘ hui chiá sī ngô͘ su（謂吾是者是吾謂吾非者是吾師）, ì-sù sī kóng, "Kóng goá hó ê (o-ló goá) ê lâng sī goá ê chha̍t, (thau-the̍h goá ê tek-hēng), kóng goá pháiⁿ ê sī goá ê sian-siⁿ.  Goá siūⁿ sī ū iáⁿ, kā lán o-ló, lán oē khah toā-hàn chiū-sī oē kiau-ngō͘, kā lán hiâm, lán chai thang kái-piàn che sī choè goá ê sian-siⁿ.  Chú Iâ-so͘ kóng, "Kìⁿ-nā chū-ko ê beh hō͘ i pi-bî; ka-kī pi-bî beh ko-seng i (Lō͘-ka 18:14).

  (2)  "Kài koan lūn tēng" （蓋棺論定）, thó͘ oē sī kóng, kàu sì ki teng-á tân chiah oē chai hó pháiⁿ, ū lâng thâu-á hó, bé pìⁿ pháiⁿ; ū lâng thâu-á pháiⁿ, bé piàn hó; uī-tio̍h án-ni, lâng iáu tī-teh, bān chiah o-ló sī khah thò-tòng.

  4.  Kìⁿ-nā lâng ū thang chun-kèng ê, thang siàu-liām ê, lán m̄-thang boē kì-tit.  Pó-lô tī Thiap-sat-lô-nî-ka chiân-su 5:12, 13 kóng, "Hoān-nā tī lín tiong-kan tio̍h-boâ, tiàm tī Chú tī-lí lín, kéng-kài lín ê, lín tio̍h bat i, uī-tio̍h in só͘ choè ê kang, lín tio̍h tī jîn-ài toā-toā chun-kèng in."  Koh tī Hui-li̍p-pí 4:8 kóng, "Kìⁿ-nā chin-si̍t ê, kìⁿ-nā khó-kèng ê, kìⁿ-nā kong-gī ê, kìⁿ-nā chheng-kiat ê, kìⁿ-nā thang thiàⁿ ê, kìⁿ-nā hó miâ-siaⁿ ê, nā ū sím-mi̍h tek-hēng, sím-mi̍h thang o-ló ê, chiah ê lín tio̍h siàu-liām."  Lán nā khiam-pi khoàn pa̍t lâng khah-iâⁿ lán, chiū oē chun-kèng i, siàu-liām i.  "Sam jîn hêng pit iú ngó͘ su ian"  (三人行必有我師焉), saⁿ ê lâng choè-hé kiâⁿ lóng ū thang choè lán ê sian-siⁿ.  "Lám-lám bé iā ū chi̍t pō͘ that,"  Khóng-chú chi̍t ji̍t chē chhia, tú-tio̍h chi̍t ê gín-ná tiàm lō͘ tiong-ng ēng chng-á-kak teh pān ke-hoé chō͘ siâⁿ, thoa chhia ê hoah gín-ná siám, sian-siⁿ beh kè, gín-ná m̄ siám kóng, chū kó͘ sī chhia siám siâⁿ, kiám ū thiah siâⁿ lâi siám chhia ê.  Khóng-chú suî-sî lo̍h chhia lâi pài-hāu chit ê gín-ná Su Hāng Thok（師項槖）hit ê gín-ná kiò-choè Hāng Thok, Khóng-chú bô khoàⁿ-khin i sī gín-ná, pài i choè sian-siⁿ.

  Taⁿ goá seng lâi kóng chit ê bô siáⁿ lâng bat ê thoân-tō-su.

  Tiō Ban:  I sī goá ê tông-kî iú, iā tông-nî.  1908 ji̍p Tâi-lâm Sîn-ha̍k-hāu, uī-tio̍h sin-thé chó͘-tòng thêng ha̍k chi̍t nî, kàu 1913 nî chiah pit-gia̍p, lâi kóng kuí hāng:

  1.  Khûn-bián ha̍k-būn:  Goán ê thâu nn̄g nî sī Sòng Tiong-kian Bo̍k-su teh choè hāu-tiúⁿ, i ê kàu-hoat sī tuì-tiōng chhau phō͘-á, hāu-tiúⁿ ê kàu-chhâi m̄-sī ēng i ê kà kè liáu ê kū phō͘-á the̍h lâi tha̍k hō͘ goán thiaⁿ, sī lóng chhin-sin koh chi̍t-jī chi̍t-jī siá tī sin ê phō͘-á, lâi chiū liām soà siá tī o͘-pang.  Goán hit nî ji̍p o̍h ū 5 ê, Iûⁿ Liân-hok kap goá sī tuì Tióng-êng Tiong-o̍h kè-khì, teh chhau goán bô khoàⁿ o͘-pang, sī thiaⁿ i teh liām, i siá hó, goán iā siá hó.  Tiō Ban Kun i tè boē tio̍h, khoàⁿ o͘-pang chiah siá, o͘-pang siá thàu chiū chhit khí-lâi, só͘-í i tio̍h thèng-hāu hioh-khùn chiah kā lâng chioh phō͘-á khì chhau, goán siá chi̍t tiám cheng, i tio̍h chhau chha-put-to nn̄g tiám cheng, uī-tio̍h m̄-goān tè lâng boē tio̍h, ti̍t-ti̍t bián-kióng, tì-kàu sin-thé m̄ choè chú thêng-khùn chi̍t nî.  Tuì i ê khûn-bián āu-lâi ū chìn-pō͘, Sù-su ngó͘-keng chin se̍k, káng-tō sî-siông ín keng-tián.  I ū choè Iâ-so͘ chhut-sì ê koa, Sèng-tàn ê sî ū chin-choē gín-ná ài, hó liām koh hó thiaⁿ.  Pó-lô hoan-hù Thê-mô͘-thài tio̍h ài tha̍k-chheh, koh i pún-sin tì-ì tha̍k-chheh, kiò Thê-mô͘-thài beh lâi Lô-má chhē i ê sî, oē kì-tit kā i toà chheh khì(II Thê 4:13).  Thoân-kàu-chiá ū ê pit-gia̍p liáu bô koh ta̍k-chheh, tī ha̍k-hāu sêng-chek sui-jiân chin hó, cha̍p-goā nî āu chiū pìⁿ-choè lo̍k-ngó͘-chiá, ū lâng pit-gia̍p liáu kè-sio̍k gián-kiù, Tiō Ban Sian-siⁿ i tuì Sù-su ngó͘-keng si̍t-chāi ū chō-chiū.

  2.  Tiong-sêng thoân-tō:  Tiō Sian-siⁿ sī siā-hoē chi̍t ê kun-chú, kàu-hoe chi̍t ê bô kiàn-siàu ê Ki-tok-tô͘, thoân- kàu-ka chi̍t ê tiong-sêng ê thoân kàu-chiá.  I toà Poàⁿ-thiⁿ-chhù kap Sin-chhī ê kàu-hoē lóng toà chin kú, m̄-sī choè tìn-tiúⁿ (sí tī ??? tiam) choân kàu-hoē lóng lâu i, liân bī-sìn-chiá to liân-miâ bán-liû.  I sī sêng-si̍t koh chīn-tiong, bô hun pîn-chiān hù-kuì, it sī tông-jîn, put tóng put phian, ēng Iâ-so͘ ê sim choè sim, ke̍k ū tông-chêng sim, kap iu-būn ê lâng saⁿ-kap iu-būn, kap hoaⁿ-hí ê lâng saⁿ-kap hoaⁿ-hí, ēng mi̍h, ēng chîⁿ, ēng io̍h-á pang-chān lâng.  I thiàn lâng, lâng thiàn i, chhin-chhiūⁿ Iok-hān kóng, "Soè-kiáⁿ ah, lán ê saⁿ-thiàⁿ m̄-thang ēng oē, ēng chi̍h; sī tio̍h ēng kiâⁿ, ēng sêng-si̍t" (I Hān 3: 18).  Tiō Sian-siⁿ sī si̍t-hêng chit kù ê thoân-kàu-chiá.

  3.  Khek-kí thāi-jîn:  I ka-kī seng-oa̍h ke̍k kán sò͘, nā-sī tuì hoē-iú, tuì lâng-kheh, put-tān khiām cia̍h, lún koâⁿ bat ēng bîn-chhn̂g kap mî-phē lóng niū lâng-kheh, lâng-kheh mn̄g kóng lín beh tó-uī, ìn kóng, pa̍t-uī iáu ū thang khùn, kàu bé Tiō Sian-siⁿ sī tó-uī khùn, sī khùn chàu-chêng, kah hiû-á, o͘-bah, goá siūⁿ chit khoán khek-kí thāi-jîn sī chin hán-tit.  Koh bô tuì kàu-hoē thó, ài siat-pī lâng-kheh pâng, lâng-kheh phē, i thé-thiap kàu-hoē bô iu-jū ê keng-chè.  Iâ-so͘ kóng, "In-uī Jîn-chú kàu, m̄-sī beh chheh-ēng lâng, sī beh hō͘ lâng chhe-ēng" (Khó 10:45).  Lán lâng kháu-hō chin gâu kóng, sin chiū-jīm ê sî, chiū kóng, "Goá m̄-sī beh lâi choè koaⁿ, choè lín ê thâu; sī beh choè chèng-lâng ê lô͘-po̍k, kî-si̍t sī siūⁿ beh hoat-châi.  Tiō Sian-siⁿ ū tè Chú ê kha-pō͘, m̄-sī beh koán hoē-iú, sī beh ho̍k-sāi hoē-iú, ia̍h ū thiaⁿ Pó-ló ê kàu-hùn kóng, "Tio̍h kín-sīn ka-kī, ia̍h tio̍h kín-sīn choân-kûn, Sèng Sîn tī lín tiong-kan siat lín choè kam-tok, lâi chiàu-kò͘ Siōng-tè ê kàu-hoē, chiū-sī I ēng ka-kī ê huih só͘ tit-tio̍h (Hēng-toān 20:28).  Koh iā chiàu Pí-tek só͘ kóng, "Lín tio̍h chiàu-kò͘ tī lín tiong-kan Siōng-tè ê iûⁿ-kûn, lâi kam-tok i, m̄-sī tuì bián-kióng, sī kam-sim, chiàu Siōng-tè ê chí-ì; m̄-sī uī-tio̍h m̄ ha̍p-gî ê chîⁿ, sī tuì hoaⁿ-hí ê ì-sù; iā m̄-sī tī só͘ kau-tāi línê choè chú, sī choè iûⁿ-kûn ê bô͘-iūⁿ ( I Pí 5:2,3). I ū thiàⁿ hoē-iú iâⁿ-kè ka-kī ê ke, iâⁿ-kè-i pún-sin, si̍t-chāi thang choè Siōng-tè bô kiàn-siàu ê kang-lâng.  I it-seng hoaⁿ-hí pang-chān lâng, m̄ ài mâ-hoân lâng.  Sin-chhī ê bêng-sán sī lián-bū, pài-tn̂g ū kuí-nā châng, tng hó chia̍h ê sî, i chiū khí khì lián-bū téng bán beh sàng Ko Kim-seng Bo̍k-su, sit chim-chiok poa̍h lo̍h-lâi, siak chi̍t-ē soà phoà-siùⁿ, tó chhn̂g chin kú, i lóng bô haiⁿ-kiò, ēng soh-á pa̍k tī kha-bé ê bîn-bián kiò lâng, m̄-sī sian-siⁿ-niû beh séng kang kā i siat-kè, in thài-thài kóng lí án-ni, chai ê lâng sī kóng goán po̍k-chêng, ìn kóng, thong kàu-hoē lóng bat goá, iā chai lín chin thiàⁿ goá, goá án-ni joā lī-piān, soh-á giú-teh chiū khí-lâi, pīⁿ-thiàⁿ m̄ hō lâng huì-khì.  I ū tì chi̍t ê toā-khuì chhoán, i kā goá kóng kuí-nā nî kú, i m̄-bat chhiáⁿ lâng thoè i kóng tō-lí, i tī poàⁿ tiám cheng chêng chia̍h teh-chhoán io̍h-á, poàⁿ tiám cheg āu i chiū oē kóng tō-lí.  Kàu-hoē tuì Tiong-hoē èng la̍p ê kong-huì, á-sī pó-kah sió-khoá ê só͘-huì lóng ēng i ê su chîⁿ teh la̍p, i m̄-sī hó kè, sī khek-kí thāi-jîn.

  4.  I-liâu thoân-tō:  Lán chit kuí nî ū siat -liâu thoân-tō, Tiō Sian-siⁿ tī 40 goā nîchêng, i kò-jîn chiū ū teh thoân.  Kó͘-chá goán chit iân ê thoân-tō, toā pō͘-hūn tuì i-io̍h lóng ū sió-khoá siông-sek, in-uī lāu Lân I-seng io̍h-kio̍k ū chi̍t pún chhú-hong, m̄-chai siáⁿ lâng hoan-e̍k pe̍h-oē-jī, tuì án-ni lí chhau, goá chhau; io̍h-á lóng ū tàng boé thang choè ka-têng ê lō͘-ēng, iā thang pang-chān hoē-iú, hit sî chháu-tē khah bô i-seng, ka-têng bô pī-pān phó͘-thong ê kám-mō͘, thè-jia̍t, uī-thiàⁿ, chí sià, thò͘ ê io̍h-á; gín-ná toā-soè choē, m̄-sī chit ê pīⁿ, chiū-sī hit ê pīⁿ, kiò i-seng lō͘ iā hn̄g, chîⁿ iā siong-tiōng.  Tī khah kó͘-chá goán ê sî-tāi, ū thoân-tō kiam choè i-seng, choè kàu bô êng chhih-chhih, Tiō Sian-siⁿ iā sī chi̍t ê.  Lia̍t-uī hiaⁿ-chí, goá m̄-sī o-ló i choè i-seng, i ê choè i-seng bo̍k-tek kap lâng bô tâng, i -oân-choân bô uī-tio̍h bêng-lī, sī tuì thiàⁿ saⁿ pang-chān ê sim lâi choè, só͘-í lóng bô kā lâng the̍h chîⁿ, i siūⁿ chi̍t ê koâⁿ-jia̍t-á, á-sī hā-lī khì chhē i-seng tio̍h 2,3 kho͘ (40 nî chêng), i the̍h hō͘ lâng chia̍h tāi-khài 1, 2 kak gûn nā-tiāⁿ, chi̍t lia̍p lia̍p-á hō͘ lâng chhiú-su̍t tio̍h 7, 8 kho͘, i ēng chi̍t ki phó͘-thong to-á, kún-chuí sa̍h-sa̍h leh, chiū kā thâi, ná thâi ná hó-táⁿ, tuì sìn-sim, tuì thiàⁿ-chêng, m̄-bat sit-pāi, sûn-cha iā bô kā chhú-thè.  I lóng bô kā lâng the̍h chîⁿ, só͘í i ê bí, chhài, hî, bah lóng sī lâng sàng kàu chia̍h boē liáu.

  I ū chi̍t ê chheh-miâ Sêng-kî, (承箕) ì-sù chiū-sī soà-chiap sī-toā ê ki-gia̍p, só͘-í i ê kiáⁿ hō choè Chiông-bô͘（從摸）.  I ê ha̍k-būn sī chū-kí bián-kióng tit-tio̍h ê, iā ài i ê kiáⁿ tuì khûn-bián lâi tè i ê kha-pō͘.  Choè thoân-kàu 20 goā nî kú, chāi chit tiong lâi sûn-chit, lóng bô lâu chîⁿ-gûn hō͘ i ê bó͘-kiáⁿ, kó͘-chá lâng kóng, uî jîn pit put hù, uî hù pit put jîn（為仁必不富，為富必不仁）.  Tiō Sian-siⁿ chit khoán chû-sim, choè i-seng io̍h-á pe̍h hō͘ lâng, kong-huì ēng su chîⁿ, hoān-sū khek-kî thāi-jîn, sī chū-jiân bô hó-gia̍h, i nn̄g ê hāu-siⁿ, chi̍t ê khì hái-goā bô tò-lâi.  tiō Sian-siⁿ sui-jiân thoân-tō bô kàu 30 nî, m̄-kú chāi chit lâi sūn-chit, sī chhin-chhiūⁿ Si Sek-ke bo̍k-su chāi chit tiong lâi sûn-chit ê Si Bo̍k-su-niû, ū choè Chióng-uì-hoē ê hoē-oân, Tiō Sian-siⁿ-niû phah-sǹg káⁿ iû-goân ū chiah tio̍h.  (Miâ-phō͘ bô Lâu Gîm ê miâ, goá sī goā-hâng ê, goá m̄-sī tiau-kang beh kóng, sī siá kàu chia soà siūⁿ ê, m̄-chai sī uî-lāu á-sī sím-mi̍h in-toaⁿ?)