GOÁ SÓ͘ CHUN-KÈNG SIÀU-LIAM Ê SU-IÚ
Ông Chiàm-khoe
1963.08.15 P.11-13、5
Keh Tiâu-sêng Bo̍k-su: Lūn i ê toān-kì, i ū ka-kī siá kiò-choè Thoân-tō hêng-thêng, chhut tī Thian-kiâu, khó-sioh goá chí-ū khoàⁿ chi̍t-sut-á nā-tiāⁿ, só͘-í boē tit chai i ê siông-sè, put-kò goá sī beh kóng goá só͘ chai, só͘ chun-kèng ê nā-tiāⁿ.
1. I sī lo̍k-koan ê lâng.
I ê lo̍k-koan sī tit-kiù, sià-choē, choè Siōng-tè chú-lú ê lo̍k-koan; m̄-sī sè-sio̍k ê hióng-lo̍k, kan-ta siūⁿ chia̍h, chhēng, phiâu, tó͘, ím ê choē-ok khoài-lo̍k. I tī Sîn-ha̍k-hāu, sī pí goá chá nn̄g nî( 1906-1910), in hit liân gō͘ miâ lóng sī iu-siù ê, chiū-sī Tiō Thian-chû, Phoaⁿ Tō-êng, Siau Bûn-tek, Lí Bûn-chiân, Keh Tiâu-sêng, chi̍t lâng ū chi̍t khoán ê te̍k-sek, ū chi̍t khoán ê sèng-keh, chi̍t khoán ê sìn-gióng, só͘-í i ê sêng-kong chū-jiân bô tâng. Keh Bo̍k-su i ê sìn gióng sī tan-sûn, sī sûn-chèng ê, sī si̍p-jī-kè ê hok-im, choè Siōng-tè ê hō͘-sû, tuì án-ni i sī lo̍k-koan ê lâng, hán-tit khoàⁿ tio̍h i iu-thâu kat bīn, m̄-bat pi-koan, kiaⁿ-hiâⁿ; put-sî chhiò gī-gī, chin gâu kóng-kó͘; i it-seng put phian, put tóng. Hoān-sū kám-siā, hoān-sū jím-nāi, thun-lún. I sī hô-pêng ê lâng. I ê bīn-māu chin phiau-liāng, lú-chú him-bō͘ ê sī chin-choē, nā ū pa̍t lâng teh him-bō͘ ê, i chiū niū lâng. Só͘-í sī put-tó͘ put-cheng ê kun-chú. I ka-kī hô-pêng, iā hō͘ lâng hô-pêng.
2. Bián-kióng ka.
Tī o̍h-nih sī lo̍k-lo̍k kè ji̍t ê lâng, pit-gia̍p liáu, tuì hàn-bûn toā chìn-pō͘, siông-siông tâu-kó, Chiong-hoà ê Chông-bûn-siā siông-siông ji̍p siúⁿ, iā bat tit-tio̍h it-téng, in-uī i ê bûn chheng, lí thiat. Sio̍k-gú kóng, "Chhoā bó͘ chheh m̄ tha̍k, kè ang kha m̄ pa̍k," só͘-í choē-choē lâng, tha̍k-chheh sī teh uī-tio̍h chhì-giām, uī-tio̍h pit-gia̍p chèng-su, nā pit-gia̍p liáu, só͘ tha̍k ê chiū hêng ha̍k-hāu. Nā-sī Keh Bo̍k-su sī pit-gia̍p liáu chiah hùn-hoat bián-kióng, tī thoân-kàu-chiá tiong, i ê ha̍k-būn sī sǹg ū tio̍h.
3. Sī keng-chè ha̍k-chiá.
Chó͘-sian ū tām-po̍h uî-sán, i lóng hō͘ i ê sió-tī, pit-gia̍p liáu toà kàu-hoē, chí-ū hu-hū nn̄g lâng, m̄-nā i bô toà kim-chîⁿ, i ê hu-jîn iā bô chng-liâm. Tong-sî chi̍t ge̍h ji̍t thoân-tō pún-sin niá 8 kho͘, hū-jîn-lâng 3 kho͘, ū lâng hū-jîn-lâng sí, Kàu-sū-hoē chiū kā khàu, (hit sî sī kàu-sū teh hoat sin-kim, kóng hó chhiò, kóng thoân-tō sí bó͘, Kàu-sū-hoē iā teh khàu (哭), kî-si̍t sī khàu saⁿ kho͘), āu-lâi iū lâng kóng, sí bó͘ to teh chhiⁿ-chhám, koh kā khàu saⁿ kho͘ sī bô chêng, āu-lâi chiū bô khàu, koh āu-lâi kóng hū-jîn-lâng niá sin-suí bô thong, chiah huì-chí, chi̍t ê khí bé sǹg 11 kho͘, ū bó͘ bô bó͘ lóng sio-siāng, ke chi̍t ê gín-ná, chi̍t ge̍h ji̍t ke 1.50. Chiàu sǹg, nā 5 ê gín-ná, kiōng niá 18.50; tī chió kiáⁿ ê sî, Keh Bo̍k-su lia̍p-chek 400 kho͘ chioh hó pêng-iú, 30 nî kú, bô bú bô lāi, āu-lâi iû-goân ū hêng 400 kho͘, tuì goá liām kóng tng-sî chioh i 400 kho͘, sī tia̍h tit la̍k-chheng kun chhek, hêng ê sî tia̍h bô nn̄g chin bí (chioh kap hêng), goá m̄-chāi nî kō, nā chiàu goá ê kì-ek lâi kóng, nā tī 1915 nî 400 kho͘ tia̍h tit nn̄g-bān kun chhek, nā kàu tī 1949.6:1, 4 bān kho͘ oāⁿ chi̍t kho͘ ê chìn-chêng, 400 kho͘ sī chhun chit sián-chîⁿ; thang kóng lóng bô--khì. Kàu gín-ná chhut-thâu, 5 ê ta-po͘ lóng Tāi-ha̍k, 5 ê lú ê lóng siū Ko-tiong kàu-io̍k. Lia̍t-uī, lín siūⁿ chó͘-sian uî-sán khì-koân, 400 kho͘ chioh pêng-iú, bô lī-sek, iā bô thó ê lâng; thái ū chîⁿ thang chai-poê chú-lú, tī chia chiū-sī i ê keng-chè-ha̍k lah. I bô choè seng-lí, bô hù-gia̍p, eng-kai niá ê í-goā, i bô pa̍t lō͘ ê siu-ji̍p.
Tàu-tí i án-choáⁿ teh keng-chè.
Tuì chhiⁿ-chhài lóng m̄-bián ēng chîⁿ boé, sī tuì Siōng-tè ê phoè-kip, ta̍k hāng chhài lóng ka-kī chèng kàu chia̍h boē liáu, iáu ū thang pun hoē-iú. Tuì hî, bah in sī put-tn̄g, iû sī hán-tit boé. He sī án-choáⁿ? Khah-siông sī pài-la̍k boé hî kap boé bah, tî-hông lé-pài-ji̍t nā lâng-kheh lâi chiū lī-piān, koh lé-pài-ji̍t ū hoē-iú oē lâi khoàⁿ sian-siⁿ chia̍h-pn̄g to iā ū chhiⁿ-chhau, nā-sī ka-kī chin kiām, khoaⁿ-khoaⁿ phè kàu pài gō͘, la̍k chiah phè liáu, chiah koh boé sin ê, toā-pō͘-hūn chhiⁿ-chhài ēng khah choē. Tuì i-ho̍k: Chhut-goā nā tò-lâi, saⁿ liâm-piⁿ oāⁿ, chi̍t su koâⁿ, chi̍t su joa̍h, chhēng tit kui sì-lâng. Lâng teh liû-hêng, i bô, goá teh chhēng té chhiú-ńg (lâm-hong ho̍k), i iā chhiò goá kóng, "Ông--ê, lí iā teh kek siàu-liân." uī-tio̍h i án-ni khiām, só͘-í i ê kiáⁿ ta̍k ê chin khiām. Hit-sî gín-ná nā tha̍k Tiông-êng, chia̍h kap toà chi̍t nî chi̍t-pah kho͘ khai boē liáu, bô la̍p siū-gia̍p-liāu, chia̍h chi̍t kò-ge̍h 9 kho͘, toà saⁿ kho͘, poàⁿ kè sī 6 kho͘, chi̍t nî 10 ge̍h ji̍t 60 kho͘, chheh kap chè-ho̍k sī toā-hàn ê hō͘ soè-hàn ê chiap, oāⁿ sin ê sī sió-khoá. Lâng teh chia̍h jiû-hî, lo̍k-bah, kiò i ê kiáⁿ boé 5 sian koe-chí lâi kā; lâng teh chia̍h, lán iā teh chia̍h; lâng chhuì teh tín-tāng, lán iā teh tín-tāng. I ê gín-ná lóng tit-tio̍h Siōng-tè chiok-hok, lóng iu-siù, tī hū-kūn tha̍k lóng sī séng-li̍p ê, m̄-bián tha̍k su-li̍p. Tha̍k séng-li̍p kap su-li̍p chi̍t nî cha put-siáu, m̄-nā án-ni, koh thang tit-tio̍h chióng-ha̍k-kim. Tī Tâi-pak Toā-o̍h ê sî, koh tit-tio̍h bo̍k-su ê siāu-kài, ū ê tī kàu-hoē oa̍h-tāng, ū ê kài-siāu choè ka-têng kàu-su, chia̍h, toà lóng bián chîⁿ; só͘-í i siông-siông teh kóng, tha̍k Toā-o̍h soà pí Tiong-o̍h khah séng.
I tuì kim-chîⁿ ū ti-chiok, tī o̍h--nih chiū liām, i nā chhun chiūⁿ chi̍t-chheng gûn chiū kàu-gia̍h, goá mn̄g Keh--ê, taⁿ chi̍t-chheng gûn boē? ìn kóng, taⁿ ê chîⁿ, ná lâng teh sio ê gûn-choá. I iā chin uì chîⁿ, goá siông-siông teh bō͘-chi̍p chîⁿ, Ka-gī Tiong-hoē ê chû-siān-hoē, Sin-lâu pīⁿ-īⁿ ê hō͘-oān-hoē, iā sī goá chiông-sū-oân, tó-uī khí pài-tn̂g chiū kiò goá kā in toê, i tiāⁿ-tiāⁿ kā goá kóng, Ông--ê, lí bô-lūn khì kàu tó-uī, lâng lóng kiaⁿ kóng, toê chîⁿ ê iū lâi lah. Goá thái-oē beh tam-jīm che, m̄-sī ū thiu hun, á-sī ni-liam, sī pò lâng ū hūn chit ê un-huī, chek-chū châi-pó tī thiⁿ-nih, só͘-í goá m̄-sī ài choè, sī bô the-sî. Keh Bo̍k-su i khoàⁿ kim-chîⁿ ê mô͘-le̍k chin toā, oē tit bô kau-chhap sī khah hó. Tān-sī i hōng-hiàn sī chin kam, goá beh toê chîⁿ kàu i hia, goá m̄-bat tuì i bō͘-koan, chí-ū kóng goá lâi ê bo̍k-tek, i suî-sî the̍h 30 kho͘, á-sī 20 kho͘ lâi hōng-hiàn; koh chi̍t hāng, lâng beh kā i chioh 300 kho͘, á-sī 500 kho͘, i khah siông the̍h 30, á-sī 20 kho͘ hō͘ i kóng, 500 kho͘ goá bô, chí 30 kho͘ sàng lí, án-ni sim khah pêng-an, ū choè hó-sū, iā m̄-bián khoà-lū 500 kho͘ hō͘ lâng tó-khì.
4. I kàu chú iú gī-hong.
Sam-jī-keng kóng, "Jîn uî chú, kim boán êng, goá kàu chú, î it keng" (人遺子,金滿贏,我教子,惟一經), ì-sù sī lâng lâu kui kuī ê kim hō͘ kiáⁿ, nā-sī goá sī kà kiáⁿ chí-ū chi̍t pún keng-chheh). Só͘ kóng ê keng sī chí e̍k-keng, Su-keng, Si-keng, Lé-kì, Chhun-chhiu; lán ū khah pó-poè ê keng, chiū-sī Sin Kū-iok Sèng-keng, sī Siōng-tè be̍k-sī ê keng, ū lī-ek tī kà-sī, tī tok-chek, hō͘ lâng kui-chèng, ín-chhoā lâng o̍h gī-lí, hō͘ ho̍k-sāi Siōng-tè ê lâng liān-ta̍t, piān-piān lâi kiâⁿ lóng-chóng ê hó-sū (II Thê 3:17).
Keh Bo̍k-su án-choáⁿ kà kiáⁿ, sī ēng Sèng-keng, chiū-sī Chú ê kéng-kài kap kàu-hùn lâi poê-iúⁿ in. Kūn-lâi ha̍k-hāu ê ha̍k-khò chin kiap, chin-choē ka-têng soà bô tì-ì lé-pài, pē-bú koan-sim ha̍k-khò, ha̍k-hāu ê sêng-chek, bô koan-sim tī lêng-miā. Keh Bo̍k-su tì-ì lêng-sèng ê khah iàu-kín ha̍k-hāu. Chá-khí sî bô lé-pài, bô chia̍h pn̄g; àm-sî bô lé-pài, bô khì khùn; nā koàiⁿ-sì chiū m̄-sī tāng-tàⁿ, i nā hù bô tio̍h lé-pài, iā ka-kī tha̍k hit chām Sèng-keng, tha̍k liáu oē hó khùn, ū sî khùn chi̍t chhíⁿ chiah siūⁿ-tio̍h i ê-hng bô lé-pài, tio̍h khí-lâi ka-kī lé-pài, chiū chin hó khùn. Kà kiáⁿ tio̍h oē kì-tit, sui-jiân sī lán siⁿ ê, iáu-kú sī Siōng-tè kau-tāi lán poê-iúⁿ, tio̍h hō͘ i bat Thiⁿ-pē, sìn Kiù-chú.
I tuì kiáⁿ-jî sim-pū sī chhin-chhiūⁿ lâng-kheh. Kap toā-kiáⁿ saⁿ-kap chia̍h, chi̍t ge̍h joā-choē bí, joā-choē chhài chîⁿ, bô hàm-hàm, pē-bú chia̍h kiáⁿ sī eng-kai, i bô ài liân-luī kiáⁿ, in-uī i ū Chióng-uì-hoē chi̍t ge̍h ji̍t 6 táu bí thang niá, i tī Bū-hong kàu-hoē choè kang, kàu-hoē iā ū hō͘ i , mi̍h-kiāⁿ iā suî-lâng ēng, i chin bêng-pe̍k. Tuì án-ni i ê kiáⁿ lóng sī kàu-hoē, siā-hoē ê tòng-liông, toā-ê, tē saⁿ--ê, lóng choè iú-uî ê bo̍k-su, tē jī--ê choè Bū-hong Chèng-hong hoà-ha̍k kang-chhiúⁿ ê kī-su, tē--sì, tē gō͘--ê choè tiong-téng ha̍k-hāu ê kàu-oân.
Ū lâng lóng sī chiong pún-sin choè phiau-chún teh kà-sī i ê kiáⁿ, só͘-í chhin-chhiūⁿ kiâⁿ thán-hoâiⁿ ê mô͘-hē bú, tong-jiân kà mô͘-he kiáⁿ kiâⁿ thán-hoâiⁿ. Keh Bo̍k-su, i m̄-sī ēng ka-kī, sī ēng Chú ê kéng-kài kap kàu-hùn lâi poê-iúⁿ in ( Hut 6:4). Chham-khó chhòng 18:19 kóng, tio̍h bēng-lēng i ê kiáⁿ kap ke-koàn tn̂g-tn̂g siú Iâ-hô-hoa ê tō-lí (iā khoàⁿ Sin 4:9, 6:7, 11:19; Si 78:4; Chim 19:18, 22:6, 29:17; II Thê 3:15). Lâng nā ēng Siōng-tè ê chin-lí lâi kàu-tok i ê kiáⁿ, i ê kiáⁿ chiū beh hō͘ lí an-sim, hō͘ lí hoaⁿ-hí; kàu lāu iā bô oai-chhoa̍h.
Ka-têng kàu-io̍k choè hó chiū-sī siú ka-têng lé-pài; hu-hū, lâm lú, siáu-jî lóng chū-chi̍p, put-lūn sím-mi̍h kang, oē hioh tit ê lóng hioh, gîm sio-siāng ê si, tha̍k sio-siāng ê Sèng-keng, choê tha̍k, sui-jiân ū sím-mi̍h bô chhèng-ì ê sū, á-sī sím-mi̍h ut-chut, oē koé sè-kan khó͘-thàng iu-būn, hō͘ lâng hok-khì moá-moá, choè chi̍t ji̍t ê goân-tōng-la̍t.
Soè-kiáⁿ chiàu i ê nî-hè, chiàu i só͘ oē ê kang-chok, lóng pun kang hō͘ in choè, sàu-thiaⁿ, sàu pâng-keng sàu tiâⁿ, chhéng í toh, jiû í toh, tuì 4 hè chiū hùn-liān khí, suî-lâng ê mi̍h suî-lâng siu khǹg, pa̍t ê ài ēng ài kā i chioh, pē-bú iā m̄-thang thoè i chú-ì, oē thang thoè i chioh, m̄-thang ēng bēng-lēng. Mi̍h nā ēng liáu koh khǹg goân-uī, pa̍t lâng m̄-bián chhē mi̍h ê mâ-hoân. Tek-khak bô le̍k-ài, bô phian-ài.
Goá sūn ki-hoē pò lán chai chi̍t ê si̍t-lē, chiū-sī tī 20 goā nî chêng, Tang-kiaⁿ-to͘ ê put-liông siàu-liân, siàu-lú ū 13218 miâ, kî-tiong ū pē-bú ê choè choē 7084 ê, bô pē ê 2050, bô bú ê sī 1764, bô pē-bú ê 1394, iúⁿ-bú ê 455, iúⁿ-pē ê 331, kî-thaⁿ 100. Chiàu chit ê pí-kàu khoàⁿ, ū pē-bú thang kà-sī ê put-liông soà [sic. 應該是soah] siāng choē, che thang chai sī le̍k-ài kap phian-ài. Mô͘-hē bú teh kà mô͘-hē kiáⁿ. Keh Bo̍k-su sī chhoā chú-lú chiū-kūn Chú. Tāi-ke oē kì-tit chú-lú sī Siōng-tè siúⁿ-sù ê, lán ài hó-hó chhoā in kui tī Chú, m̄-thang ge̍k-thāi, m̄-thang choán boē pa̍t lâng.
5. Hu-hū ài-chêng chin chhim.
I gâu thiàⁿ hū-jîn-lâng, iā sī hó bó͘ miā, chū-jiân sī Iâ-hô-hoa siúⁿ-sù ê chêng chhe Siau--sī si̍t-chāi sī lân-tit ê lú-chú, tuì tiōng-hu chin gâu pang-chān, tuì kiáⁿ chin gâu chéng-lí, m̄-káⁿ lô-hoân tiōng-hu ê kî-tó kap thoân-tō só͘-í Keh Bo̍k-su khoàⁿ-tio̍h i hiah bô êng, i kā i tàu choè, ho͘-hat chiah ê kiáⁿ kā lāu-bú tàu kha-chhiú. ióng-kiāⁿ ê sî khah bô khoàⁿ chhut i ê ài chêng, tī hoān-lān ê sî chiah khoàⁿ-kìⁿ Hū-jîn-lâng beh seng-sán thâu-chiūⁿ kiáⁿ, bô sī-toā-lâng tī sin-piⁿ, nn̄g lâng lóng bē bat keng-kè toā sū koh tú choè toā-chuí, chhù lóng ji̍p chuí, bô bîn-chn̂g thang siⁿ-kiáⁿ (tī Kong-san), tio̍h chē tek-pâi khì Ko Chài-chiok I-seng hia siⁿ, pak-tó͘ jī thiàⁿ, toā chuí jī kiaⁿ, Keh Bo̍k-su hû-chhah tiâu-tiâu, tuì Siōng-tè kî-tó, tuì sán-hū an-uì tông-chêng. iā tit-tio̍h Ko Chài-chiok Sian-siⁿ in hu-hū hui-siông ê chiàu-kò͘ hó khoán-thāi. Koh chi̍t pái tī Hô-bí, hū-jîn-lâng bô tú-hó poa̍h-tó, chhuì-khí kòng-tn̄g kuí-nā ki, Keh Bo̍k-su khoàⁿ chi̍t kìⁿ, hui-siông ê m̄-kam, boē chia̍h pn̄g, tio̍h ēng m̄-bián pō͘ ê liû-tōng chit hō͘ i chia̍h. Chiah hó ê hiân-chhe soà hō͘ Siōng-tè tiàu i tńg-khí, 10 ê gín-ná Keh Bo̍k-su thài ū hoat-tō͘ thang io, só͘-í tio̍h sio̍k-hiân, tit-tio̍h bat choè lú thoân-tō ê kè hō͘ i. Sin bo̍k-su-niû tuì thoân-tō ê khó͘-poe ū chhì kè, hoaⁿ-hí lâi pang-chān Keh Bo̍k-su, só͘-í chiong 10 ê kiáⁿ ê tàⁿ chiū kau-tāi sio̍k-hiâ. Tân--sī keng-kè chin oân-moá, bô phah-sǹg hū-jîn-lâng sin-khu m̄ choè chú, tì uī hā-suî boē chia̍h, chū-jiân chiū boē choè kang. Tāi-seng ū cha-bó͘ kiáⁿ thang choè, āu-lâi Keh Bo̍k-su tio̍h thé-thiap hu-jîn, chá-khí sî tio̍h i chú, hō͘ hū-jîn-lâng khùn khah oàⁿ, iû-goân hoaⁿ-hoaⁿ hí-hí lâi choè. Kám-siā Siōng-tè, tī chit ê uī hā-suî 22 nî kú, āu-lâi lâng pò ēng io̍h pa̍k tō͘-châi lâi kù, kù-liáu chiū hó, gâu chia̍h pn̄g, chiū ióng khí-lâi. Bô phah-sǹg oāⁿ Keh Bo̍k-su tì pīⁿ, bo̍k-su-niû ióng lah, oē ho̍k-sāi bo̍k-su kàu siān-chiong.
(Thāi-sio̍k).