Tī Ji̍t-pún ê Bo̍k-su-niû ê Seng-oa̍h

Lîm Chèng-chú chok

Si Khêng-hoa e̍k

1963.07.01  P6-8

  Bî-soè boē thang sǹg choè sím-mi̍h ê goá, tī goá ê kang-chok tiong bô ū chi̍t hāng ta̍t-tit khoa-kháu ê sū, put-kò siū Kong-pò-siā Chú-pit ê kau-tāi, ài goá siá kuí kù, só͘-í tī chia goá beh chiong goá tī Ji̍t-pún ê seng-oa̍h siá tām-po̍h.

  Goá ê lāu-pē tam-jīm Tiông-iá koāiⁿ Chhú-hóng Tiong-ha̍k ê kàu-oân 30 nî kú, lāu-bú iā tī Tiông-iá koāiⁿ ê sió-ha̍k choè kàu-oân sò͘ nî, jiân-āu choán-ji̍p Lú-chú Toa-o̍h tha̍k-chheh, āu-lâi choân-jīm keng-êng Iù-tī-hn̂g ê kang-chok, goá ê lāu-bú sī tuì Loē-chhoan Kám-sam Sian-siⁿ tit-tio̍h tō-lí ê chi̍t ê jia̍t-sim hó sìn-gióng ê lâng.  Goá ê hiaⁿ-ko chi̍t ê choè bo̍k-su, chi̍t ê Tiong-ha̍k kàu-oân, chi̍t ê hoē-siā-oân, iā ū saⁿ ê chí-bē, lóng sī choè pó-bú, kî-tiong nn̄g lâng kè hō͘ bo̍k-su, goá chiū-sī nn̄g lâng tiong ê chi̍t ê, só͘-í sū-si̍t siōng goá sī bô siū kè choè thoân-kàu-chiá ê kàu-io̍k.

  Thoân-kàu-chiá ê hū-jîn-lâng thang kóng ū nn̄g chióng, chi̍t chióng sī hū-jîn thoân-tō hêng ê , koh chi̍t chióng sī ka-têng hêng ê, goá thang kóng sī tī ka-têng hêng ê.

  Goán ū chi̍t ê chin se̍k-sāi chin khim-gióng ê Kū-iok choan-ka, miâ kiò Chhián-iá Sūn-it Bo̍k-su, i tī i ê bo̍k-su chiū-jīm-sek ê tì-sû án-ni kóng,  "Goá sī choè chi̍t ê bo̍k-su lâi chit keng kàu-hoē chiū-jīm, nā-sī goá ê thài-thài sī choè goá ê thài-thài, m̄-sī choè chi̍t ê hu-jîn thoân-tō-chiá, á-sī choè chi̍t ê hiàn-sin-chiá lâi tī chi̍t keng kàu-hoē, chhiáⁿ lín tuì chit tiám chiah liōng-kái."  Chit ê bo̍k-su-niû i bô chi̍t-sut-á kek thoân-kàu-chiá hu-jîn ê phài-thâu, iáu-kú i chin siū hoē-iú ê chun-kèng kap chhin-ài.  Goá oán put-ki̍p tio̍h chit ê Chhián-iá Bo̍k-su-niû, iáu-kú goá ū phah-piàⁿ ló͘-le̍k, ǹg-bāng oē tit tuì tī choè chi̍t ê bo̍k-su ê loē-chō͘-chiá, jīm-chin kò͘-siú ka-têng, thong-kè chit ê lâi hōng-sū kau-hoē.  Goá nā kóng ti̍t-chiap hōng-sū kàu-hoē, chha-put-to thang kóng sī chí-ū choè su-khîm 5 kang nā-tiāⁿ, kàu tī lâi Tâi-oân liáu-āu, chiah ū teh chhut-khì hóng-būn hoē-iú. 

  Goán ê kiat-hun sī 1944 nî ê 4 ge̍h 30 ji̍t, tī Tang-kiaⁿ kū Ji̍t Ki Ji̍t-pún-kiô kàu-hoē Goân-tiân Iú-thài Bo̍k-su chèng-hun ê, Kim-chíⁿ uî-it-lông Bo̍k-su choè goán ê peng-jîn.  Tng-sî tú-á sī pāi-chiàn chêng, Ji̍t-pún chin-choē chheng-liân lóng sī khì choè peng, á-sī khì kun-sū koan-hē ê kang-tiûⁿ choè-kang, só͘-í hit-sî choē-choē kàu-hoē hoat-seng bô bo̍k-chiá, iā bô hoē-iú ê chóng-thài.  iū-koh 1944 nî 4 ge̍h tú-á sī Bí-kun siông-siông lâi teh khong-si̍p ê sî, Tang-kiaⁿ ê chi̍t poàⁿ chha-put-to lóng sī pìⁿ hé-sio-po͘.  Hit-sî goá tī Tiong-iá Chiau-hô-thong Bí-í-bí kàu-hoē ê Iù-tī-hn̂g choè chú-jīm pó-bú, chú-lâng (Lîm Bo̍k-su) khûn-bū tī pó-hiám hoē-siā, àm-sî chiah lâi Ji̍t-pún-kiô kàu-hoē pang-chān.  In-uī sî í-keng chin guî-hiám, só͘-í goán chiū so͘-khai, Lîm Bo̍k-su chiū choán-khûn kàu tī Tiông-iá koāiⁿ ê Chhêng-pún chi-siā, àm-sî tī hia ê Bí-í-bí kàu-hoē pang-bâng.  Kàu tī 1946 nî chhun-thiⁿ, Lîm Bo̍k-su ê un-su Kim-chíⁿ uî-it-lông Bo̍k-su (Lîm Bo̍k-su ê Sîn-ha̍k hāu-tiúⁿ) kài-siāu Lîm Bo̍k-su khì Kah-hú ê San-lê kàu-hoē pang-chān, in-uī tng-sî hit keng kàu-hoē siū chiàn-cheng ê chai-hāi āu bô bo̍k-chiá.  Tuì goán só͘ toà ê Chhêng-pún kàu Kah-hú ài chē 4 tiám cheng kú ê hé-chhia, só͘-í chiām-sî muí lé-pài-ji̍t tio̍h chē óng-ho̍k 8 tiám cheng kú ê hé-chhia, khì kàu Kah-hú ê só͘-chāi lâi chú-chhî hia ê chi̍p-hoē, án-ni tī hit ê chiàn-āu kau-thong hui-siông hūn-cha̍p ê sî, kè-sio̍k chi̍t nî kú.  Sit-khì lé-pài-tn̂g ê chiah ê hoē-iú, chiū tuì pó-hiám hoē-siā chioh só͘-chāi choè ē-po͘ sî ê chi̍p-hoē.  Khí-seng sī chí-ū lu̍t-su, i-seng ki̍p lú ha̍k-hāu ê kàu-oân, kiōng 10 goā miâ ê chi̍p-hoē nā-tiāⁿ, āu-lâi ke-thiⁿ kàu 30 goā miâ, tuì tī án-ni, chiū tī 1947 nî ê 3 ge̍h 14 ji̍t chèng-sek chiū-jīm choè in ê kàu-su, chi̍p-hoē-só͘ chiū soá lâi tī I-su-hoē-koán, tuì hit-sî khí, chiū chek-ke̍k khai-sí thoân-tō ê kang-chok, kàu tī lé-pài-tn̂g khí hó hit tiong-kan, goán ū poaⁿ chhù 4 pái, tē jī ê hāu-siⁿ chhut-sì ê sî, in-uī só͘ sè ê chhù chin oe̍h, só͘-í chiū chiong chha-put-to nn̄g thia̍p toā ê chhng-khò͘ sè lâi choè goá chi̍t kò ge̍h ê hiu-ióng-só͘.

  Lîm Bo̍k-su tng San-lê Tiong-hoē ê su-kì, Thoân-tō-pō͘-tiúⁿ, Chú-ji̍t-o̍h pō͘-tiúⁿ téng ê kang, chin-chiàⁿ bô êng.  1950 nî 9 ge̍h tī Siong-kun（箱根）ê só͘-chāi, ū chi̍t ê Tang-kiaⁿ tiong-sim 5 kàu khu io̍k-lio̍k 600 miâ ê sēng-tāi ê thoân-kàu-chiá siu-ióng-hoē, hiah ê siū soán choè káng-su á-sī chí-tō-chiá ê lóng sī hiah ê chhut-miâ, nî-lāu ê sîn-ha̍k-chiá, chí-tō-chiá, kî-tiong chi̍t ê tuì Tâi-oân lâi, choè nî-khin bô miâ ê chheng-liân, chiū-sī Lîm Bo̍k-su iā siū soán choè káng-su, si̍t-chāi kàu-gia̍h kong-êng.

  Lâi Kah-hú hù-jīm ê sî, Lîm Bo̍k-su iáu sī chi̍t ê pó͘ kàu-su, kàu keh-nî siū hiah ê sian-poè ê kó͘-lē, chiū the̍h-chhut khì khó chiàⁿ kàu-su, chha-put-to pò-miâ beh kè kî-hān chiah the̍h chhut, chóng-sī kai-chài chi̍t pái chiū ki̍p-keh, choè chiàⁿ kàu-su.  Tuì tī chin ló͘-le̍k ê kiat-kó, tī 1950 nî joa̍h-thiⁿ só͘ teh thāi-bōng ê hoē-tn̂g kiàn-tio̍k oân-sêng.  Lîm Bo̍k-su ê kang-chok chiū ná khok-toā, kàu tī kok só͘-chāi; chhin-chhiūⁿ Kiat-hu̍t liâu-ióng-só͘, Hêng-bū-só͘ í-ki̍p kàu tī tiān-tâi ê kóng-pò͘ téng, nā-sī goá chí-ū liāu-lí ka-têng, tī kàu-hoē tng khîm-chhiú, á-sī ū chi̍p-hoē ê sî choè chiau-thāi ê kang-chok nā-tiāⁿ.  Hit-sî tú-á ū nn̄g ê bô chit-gia̍p ê chheng-liân teh hòng-tōng, kè-tio̍h chhin-chhiūⁿ khit-chia̍h ê seng-oa̍h, goán ū kā i siān-tō tàu chhē chit-gia̍p, goá ū siat-hoat hō͘ in chia̍h, hō͘ in toà, chit ê sū soà chhut tī pò-choá, tuì tī án-ni, soà ū choē-choē khit-chia̍h oe-oe tīn-tīn beh lâi chhē goán.  Kiàn-tn̂g oân-sêng āu chha-put-to ū 7, 80 lâng thang choè lé-pài, tī chit ê sî-chūn chiū-sī 1951 nî ê chhun-thiⁿ, in-uī thài tio̍h-boâ koh bô êng, tì-sú Lîm Bo̍k-su soà jiám tio̍h hì-lô ê pīⁿ, soà tio̍h ji̍p liâu-ióng-só͘; tuì án-ni, kè-sio̍k hiu-ióng chi̍t nî kú.  Goá chiong saⁿ ê gín-ná ê tiong-kan, toā-hàn nn̄g ê kià tī goā-ke, āiⁿ tio̍h tē saⁿ kiáⁿ ka-kī chi̍t ê chin bô phoāⁿ lâu tī kàu-hoē, lâi tàu pang-bâng chióng-chióng ê chi̍p-hoē.  1952 nî chhun-thiⁿ, in-uī Lîm Bo̍k-su ê sin-thé iáu-bē hoê-hok kàu tī kiān-khong, só͘-í goán chiū lī-khui hia chhut-khì Tang-kiaⁿ Sui sī í-keng lī-khui in hia, in iáu-kú kè-sio̍k chi̍t nî kú hū-tam goán ê seng-oa̍h huì.  San-lê kàu-hoē, in chit khoán thiàⁿ-sioh bo̍k-chiá ê cheng-sîn, si̍t-chāi sú chit ê uī-tio̍h kiàn-tn̂g lâi phoà-pīⁿ ê thoân-kàu-chiá siū chin toā ê kám-kek, goán oē chhut-khì Tang-kiaⁿ, sī uī-tio̍h goá beh ho̍k-bū tī Ji̍t-pún Im-ga̍k ha̍k-hāu ê hū-sio̍k Iù-tī-hn̂g choè pó-bú ê.  Goá chi̍t hong-bīn io-tio̍h saⁿ ê gín-ná kap kò͘ tio̍h pīⁿ-jio̍k ê tiōng-hu, chi̍t hong-bīn beh choè pó-io̍k ê kang-chok, só͘-í siông-siông kám-kak tio̍h kè-thâu ê tio̍h-boâ, sin-thé chin ià-siān.  Chóng-sī goán iáu-kú bô sit-bāng, kai-chài tī joa̍h-thiⁿ Lîm Bo̍k-su ê sin-thé chiām-chiām khah ióng, āu-lâi siū phèng choè Iù-tī-hn̂g ê hù hn̂g-tiúⁿ, chi̍t lé-pài chí-ū chhut-khûn sò͘ ji̍t, chú-lí chá-khí-sî ê chi̍p-hoē, chè-chok pó-io̍k ê khò-thêng, á-sī chí-tō bú-chí-hoē téng... iā siū chhiáⁿ khì Tang-kiaⁿ Sèng-chheh Sîn-ha̍k-īⁿ kà-chheh, āu-lâi kiam hia ê kàu-bū chú-jīm, ti̍t kàu tńg-lâi Tâi-oân.

  Kap goán sī-toā-lâng tông koāiⁿ ū chi̍t ê chin se̍k-sāi ê i-ha̍k phok-sū, miâ Ka-tîn Sam-lông Sian-siⁿ, i só͘ keng-êng ê Kiat-hu̍t pīⁿ-īⁿ, tī 1953 nî ū phèng Lîm Bo̍k-su tī hia choè bo̍k-su, goá iā tī hia ê Iù-tī-hn̂g choè chú-jīm pó-bú, ti̍t-kàu tńg-lâi Tâi-oân, kiōng ho̍k-bū nn̄g nî kú.  Hit tiong-kan toā-kiáⁿ ji̍p sió ha̍k-hāu, tē jī kiáⁿ iù-tī-hn̂g, tē saⁿ ê kià tī goā-má tau.  Í-siōng chhin-chhiūⁿ só͘ kóng án-ni, goá sī chí-ū choè chi̍t ê thoân-tō-chiá ê loē-chō͘, ka-têng ê chú-hū, ū sî èng-hù su-iàu tio̍h khì choè pó-bú ho̍k-bū, kan-ta tī poè-āu kap tiōng-hu saⁿ-kap tio̍h-boâ kàu tī kin-á-ji̍t, si̍t-chāi sǹg sī kè-tio̍h chin tan-sûn ê seng-oa̍h nā-tiāⁿ, bô ū sím-mi̍h thang hó khoa-kháu, si̍t-chāi Ji̍t-pún ê kàu-hoē iā sī chin tan-sûn.

  Poeh nî chêng siū Tâi-oân Sèng-kàu-hoē ê phèng-chhiáⁿ, hoâi-tio̍h su-liām put chīn ê sim-chêng lī-khui Ji̍t-pún, tuì Hoâiⁿ-pin chē liáu 10 ji̍t ê chuí-lō͘, chiah kàu chú-lâng ê kò͘-hiong, chiūⁿ-lio̍k tī Ke-lâng.  1955 nî 2 ge̍h 8 ji̍t kàu Tâi-lâm, lâi Tâi-oân liáu-āu ê sū sī chiàu lín só͘ chai, só͘-í siá kàu chia beh lâi kiat-sok.