Chè-thn̂g kang-tiâⁿ ê sūn-sū
Tāi-lio̍k hun choè 6 chām.
1. Chià-chiap ê thiu-chhut (蔗汁抽出)
2. Chià-chiap ê chheng-têng kap lāu koè (清澄及濾過)
3. Chià-chiap ê cheng-hoat (蒸發)
4. Chian-thn̂g kap kiat-chiⁿ (煎糖及結晶)
5. Hun-bi̍t kap kan-chhò (分蜜及乾燥)
6. Cheng-thn̂g chè-chō (精糖製造)
Taⁿ chiong í-siōng só͘ pâi-lia̍t chè-thn̂g kang-tiâⁿ ê sūn-sū ta̍k-hāng sió-khoá soat-bêng.
1. Chià-chiap thiu chhut ê hoat-tō͘ ū kuí-nā khoán, tē-it ha̍h-ê, sī ēng khoeh (壓榨法) chá-chêng ê chià-phō͘ sī ēng hoa-kong-gâm ê (花崗岩石轉子) tōng-le̍k sī ēng gû á-sī bé lâi thoa.
Hiān-sî sin-sek kang-tiûⁿ lóng sī ēng thih chù ê lún-á, tōng-le̍k sī ēng chuí-la̍t á-sī chuí-cheng-khì ê la̍t.
Thâu-piàn khoeh-liáu ê chià-phoh iáu-kú ū thn̂g-hun tī-teh só͘-í tio̍h koh lâm chuí á-sī tū chuí.
āu-lâi koh khoeh 2 piàn chiū khah keng-choè.
Chià-phoh thang lī-iōng choè jiân-liāu (燃料), á-sī choè chè-choá ê goân-liāu.
2. Chià-chiap chheng-têng kap lāu-koè ê kang-tiâⁿ.
Kam-chià-chiap m̄-thang khǹg siuⁿ kú, sī in-uī kiaⁿ-liáu khong-tiong ê soè-khún (Baeteria) cháu ji̍p-khì, soà hoat-kàⁿ, chiū thn̂g-chiap chi̍t-pō͘-hūn piàn-chit, choán hoà (Inverse), nā án-ni āu-lâi teh-beh se̍k-thn̂g ê sî khah pháin kiat-kó, chiū-sī khah oh-tit tit-tio̍h suí ê kiat-chiⁿ, só͘-í chià-chiap nā khoeh chhut-lâi tio̍h koáⁿ-kín chiap-soà lo̍h-khì pa̍t-ê kang-tiâⁿ.
Lūn chheng-têng khiok ū 2 hoat, sui-chāi lâng beh ēng tó chi̍t-hoat.
A. Chheng-chēng-hoat (Depecation)
B. Thoàⁿ-sng páu-chhiong-hoat (Cubonation)
Tuì ap-ki (壓榨機) lâu chhut-lâi ê chià-chiap ū chin-choē kiaⁿ-lâng-mi̍h tī-teh, só͘-í chiah tio̍h ēng chit-ê hoat-tō͘ kā i tû-khì.
Tāi-seng chiong chià-chiap hiâⁿ hō i kàu 95℃, āu-lâi chiah ēng cha̍p-hūn-chi̍t (10%) ê chio̍h-hoe-chuí kā i lâm lo̍h-khì, chiū chià-chiap-tiong só͘ ū ê nn̄g-pe̍h-chit pìⁿ tēng khì, hiah ê kam-chià phoh ê iù-sut-á (纖維) hō͘ i pau tio̍h; Liû-sng pìn-choè lîn-sng chio̍h-hoe (燐酸石灰), iā lóng chē-toé, thang tû-khì. Koh-chài chio̍h-hoe-chuí m̄-nā oē sat-khún. (殺菌) iā oē thoat-sek (脫色), āu-lâi oē pang-chān thn̂g khah suí-sek.
Í-siōng só͘ kóng chià-chiap tiong hiah ê cha̍p-mi̍h nā khǹg tī toā ê tî, chiū chiām-chiām tîm-toé, choē-chheng. M̄-kú án-ni khah bān, it-poaⁿ sī ēng ki-khì soa-lāu, hiah ê chē-toé ê mi̍h chiū-sī lîn-sng chio̍h-hoe, nn̄g-pe̍h-chit, iú-ki-bu̍t, ka-lí, kap tām-po̍h thn̂g, chiong chiah ê mi̍h keh-teh, (壓榨), pìⁿ-choè kui tè, chiah lī-iōng choè puî-liāu.
3. Chià-chiap ê cheng-hoat kang-tiâⁿ.
Chheng-chēng, lāu-koè kang-tiâⁿ kè-liáu ê chià-chiap chiū ke put-chí chheng, iā khah bô sek, só͘ ū ê thńg-hun sī oá 10% chêng-āu nā-tiāⁿ só͘-í tio̍h chú kàu 50% hiah kāu, āu-lâi chiah oē kiat-chiⁿ.
Beh chú chit ê chià-chiap chá sī ēng khoah-chhuì tiáⁿ, iā ēng ti̍t-hé (直火), chit-khoán ê hoat-tō͘ sī ke̍k chhò-gō͘, só͘ choè ê thn̂g iā-sī boē suí. Só͘-í chit ē hoat-tō͘ bô thang kám-sim ê só͘-chāi tī-teh, āu-lâi ū hoat-bêng choē-choē khoán ê cheng-hoat-khì, chhin-chhiūⁿ ū chi̍t-khoán sī ēng chi̍t ê thih, á-sī tâng choè ê toā kó͘, siang-pêng tàu chi̍t-ki khang-khak ê chhia-sim, put-sî thàu chuí-cheng-khì kè hit ê toā-kó͘ hō͘ i chin sio-jia̍t, iā chi̍t-ê kó͘ ê saⁿ-hūn-chi̍t sī tū tī chú-thn̂g-tiáⁿ ê chià-chiap-lāi, chit-ê kó͘ ná se̍h, ná kō chià-chiap khí-lâi khong-tiong, án-ni hō͘ cheng-hoat ê bīn-chek ke khah toā put-chí choē; chū-jiân chià-chiap khah khoài kāu, m̄-kú chit khoán ê khì-khū iā m̄-sī lí-sióng-tek ê.
Hiān-tāi só͘ ēng ê cheng-hoat-khì sī kiò-choè kiám-ap cheng-hoat-koàn (減壓蒸發罐), bô ēng ti̍t-hé, sī cheng-khì hō͘ i kún, iā kiám ap-le̍k, chiū chià-chiap oá 60-70 ℃ chiū oē kún, só͘-í nā ēng chit khoán khì-khū, chiū teh chú-thn̂g ê tiong-kan, m̄-bián kiaⁿ-liáu khì hō͘ i siuⁿ kè-thâu jia̍t, tì-kàu thn̂g choán-hoà, á-sī kiap-tiáⁿ chhàu-hé-ta, tì-kàu thn̂g sún-sit, á-sī pháiⁿ-sek; koh-chài ēng chit-khoán ê khì-khū cheng-hoat ê sok-tō͘ chin-kín, chit khoán ê cheng-hoat-koàn khah-siông sī kuí-nā-ê saⁿ-liân choè chi̍t hù, kiò-choè To-hāu-sek cheng-hoat-koàn (Multiple Effect Evaporator), Ta̍k-ê koàn ū thàu chuí-cheng-khì ê kńg tī-teh, i ê bīn-chek oá 3000-7000 pêng-hong chhioh, chit ê pō͘-hûn hō-choè "Calandrias," só͘-í bo̍k-koài ēng chit ê khì-khū teh cheng-hoat sī chin-kín, thâu chi̍t-ê koàn só͘-siⁿ ê chuí-cheng-khì thang koh thàu lâi tē-jī-koàn ê Calandrias, hō͘ tē-jī-koàn ê thn̂g-chiap kún, tē-jī kap tē-saⁿ ê koan-hē iā-sī án-ni, só͘-í chuí-cheng-khì ê siau-huì chin-séng, chū-jiân jiân-liāu (燃料) chiū chin séng chin lī-piān.
Chit khoán cheng-hoat koàn ū koh hun-choè 2 khoán.
A. Khiā-sek (Vertical), chit-khoán hō-choè "Stand-ard System."
B. Tó-sek (Horiyontal submer-ged tube system) chit-sek tē-it chhut-miâ ê hō-choè "Lilie-Evaporatar". Tâi-oân chè-thn̂g tu-sek hoē-siā Pîn-tong kang-tiûⁿ chiū-sī ēng chit-sek ê cheng-hoat-koàn.
4. Chian-thn̂g kap kiat-chiⁿ.
Cheng-hoat kang-tiâⁿ nā soah thn̂g-chiap chiū chin kāu, pìⁿ-choè 50-55% ê sià-lī-pia̍t (Sgrups), chóng-sī án-ni iáu-kú bô kàu-gia̍h thang hō͘ i pìⁿ-choè thn̂g-lia̍p (結晶) só͘-í chiong chit ê sià-lī-pia̍t koh poâⁿ-kè chi̍tê toā ê chin-khong kiat-chiⁿ-koàn (真空結晶罐) chit ê khì-khū sī iû-goân the̍h-choè ê toā îⁿ-tâng, siang-thâu chiam-chiam, i ê ti̍t-kèng sī 10-15 chhioh koân 15-25 chhioh.
Goā-bīn ēng chio̍h-nî kap pang uî-teh, sī kiaⁿ-liáu phah-sńg jia̍t; lāi-bīn ū 4-6 chhùn kēng ê tâng-kńg, khûn oá tī koàn-piah, i ê bīn-chek oá 800-2000 pêng-hong chhioh. Tī chit ê kiat-chiⁿ koàn lāi ê sià-lī-pia̍t nā ná kāu, hit-sî chú-thn̂g sai-hū tio̍h chin sè-jī chin láu-liān, oē-hiáu khoàⁿ hit-ê thêng-tō͘, kàu chuí-hun chhun 10% ê sî chiū thn̂g-chiap ê chi̍t pō͘-hūn oē kiat-chiⁿ thn̂g ê chho͘, iù, chiū sī chāi tī chit-só͘-chāi ê kang-hu ê cheng-chha.
Nā beh choè toā-lia̍p chhiah-soa (雙目=サラメ) thâu chi̍t-ē m̄-thang chiong sià-lī-pia̍t poâⁿ siuⁿ choē kè-khì kiat-chiⁿ koàn, thèng-hāu sià-lī-pia̍t chi̍t-pō͘ hūn kiat-chiⁿ lah, chiah ta̍uh-tha̍uh thiⁿ sin-ê siâ-lī-pia̍t lo̍h-khì, chiū thâu piàn ê sià-lī-pia̍t só͘ kiat ê thn̂g-lia̍p chiām-chiām tióng-sêng kàu lán só͘ ì-ài hiah toā ê sî, chiah chiong choân-pō͘ làu chhut-khì hō͘ i léng chiū hó. Nā beh choè khah iù ê soa-thn̂g (車糖), chiū-sī chiong sià-lī-pia̍t choè chi̍t ē poaⁿ-ji̍p kiat-chiⁿ-koàn, chú-kàu kiat soé-á lia̍p ê kiat-chiⁿ ê sî chiū choè chi̍t ē chhut-khì hō͘ i léng chiū hô.
5. Hun-bi̍t ê kang-tiâⁿ.
Chhin-chhiūⁿ án-ni só͘ tit-tio̍h ê thn̂g sī kiò-choè pe̍k-hā-thn̂g (Marss cuite) toā-pō͘-hūn sī thn̂g, chóng-sī iáu-kú ū 8-10% ê chuí-hun kap thn̂g-bi̍t (Molasses.) Só͘-í pe̍k-hā-thn̂g boē ta-sang, put-sî siûⁿ-siûⁿ, tio̍h koh keng-kè hun-bit kang-tiâⁿ chiah oē thang kóng sī hó thn̂g. Tī chia só͘ ēng tē-it iàu-kín ê khì-khū chiū-sī hō-choè "oán-sim hun-lī-kì; (Centrifugal Machine) lāi-bīn ēng tâng choè ê îⁿ-hêng thai-á keh-teh, chiong pe̍k-hā-thn̂g piàⁿ-lo̍h khì thai-á lāi-bīn, chit-ê thai-á chi̍t-hun-kan tńg 1000-1500 pái hiah kín, tiâu tī thn̂g-lia̍p ê thn̂g-bi̍t chiū hō͘ i hìⁿ tuì thai-á khang cháu chhut-lâi goā-keh, hō͘ soa-thn̂g kap thn̂g-bi̍t saⁿ pun-khui. án-ni tit-tio̍h ê soa-thn̂g iā-sī bô kàu-gia̍h ta, só͘-í koh poâⁿ khì kè poē (乾燥器) chit ê khì-khū sī 5-6 chhioh kēng, 20-25 chhioh tn̂g ê thih choè ê îⁿ-tâng, khoà tám-po̍h chhiâ-chhiâ, tuì téng-chhuì piàⁿ thn̂g lo̍h khì, tuì ē-chhuì pún ta koh jia̍t ê khong-khì khí-khì, chit ê îⁿ-tâng bān-bān ná se̍h, thn̂g chiū tuì téng-thâu ná liu lo̍h-khì ē-kha, hit tiong-kan soa-thn̂g chiām-chiām ta, āu-lâi tuì ē-chhuì chhut-lâi, só͘ siⁿ ê chuí-cheng-khì tuì téng-chhuì chhut-khì. án-ni tit-tio̍h ê thn̂g hō-choè it-hoan-thn̂g, (一番糖) chiū-sī thâu-piàn-thn̂g, sī sio̍k tī khah siōng-téng ê thn̂g.
Chiong só͘ tit-tio̍h ê thn̂g-bi̍t koh kā i se̍h chiàu tèng-bīn só͘ kóng hiah ê hoat-tō͘, nā kā i cheng-hoat, kiat-chiⁿ hun-bi̍t lâi tit-tio̍h ê thn̂g hō-choè jī-hoan-thn̂g, chiū-sī tē-jī-piàn ê tn̂g. āu-lâi koh chiàu án-ni choè saⁿ-hoan-thn̂g, kàu lō͘-bé só͘ chhun ê thn̂g-bi̍t khah cháiⁿ-iūⁿ chú, iā oh-tit piⁿ soa-thn̂g, hit ê kiò-choè hoè-thn̂g-bi̍t (廢糖蜜) chá sī lia̍h chit hāng choè bô lō͘-ēng ê hoè-bu̍t; chóng-sī kūn-lâi chiong chit-hāng khì kek choè chiú-cheng, soà pìⁿ-choè chè-thn̂g kang-gia̍p tiōng-iàu ê hù-sán-bu̍t (副產物).
6. Cheng-thn̂g chè-chō kang-tiâⁿ.
Í-siōng só͘ soat-bêng sī chho͘-thn̂g ê chè-chō-hoat, chit-ê chho͘-thn̂g sī iáu-kú khah pháiⁿ-sek, pêng-siông kóng kiò choè chhiah-soa (赤砂糖) chit ê kang-tiâⁿ sī khah sio̍k tī goân-sán-toē ê kang, Nā beh tit-tio̍h koh khah hó ê thn̂g, tio̍h keng-koè cheng-chè, chiū-sī tī siau-huì-toē (消費地) chhin-chhiūⁿ tī khah toā lāu-jia̍t ê to͘-chhī, chiah chiong chit-ê chho͘-thn̂g koh khì kā i têng iûⁿ (溶) hō͘ i chē-chheng ê koh kè kut-thoàⁿ lāu-koè-khì (骨炭濾過器) chit-ê khì-khū ê lāi-bīn sī ji̍p gû-kut ê iù-thoàⁿ thoàⁿ-lia̍p ê chho͘, iù, kap chit-ê kang-tiâⁿ chin ū toā kan-sia̍p.
Nā siuⁿ toā, chiū thoàⁿ kap thn̂g-chuí saⁿ chiap-chhiok ê bīn-chek khah oe̍h, só͘-í sui-jiân lāu khah kín, m̄-kú thoat-sek khah boē oān-choân. Nā siūⁿ-soè, chiū siūⁿ cha̍t-lāu khah oh kiáⁿ.
Chit ê Kang-tiâⁿ m̄-nā oē tû-khì chho͘-chè-thn̂g lāi-tiong ê chháu-á-iù, á-sī sím-mi̍h cha̍p-mi̍h, bo̍k-tek sī oē hō͘ thn̂g thoat-sek (脫色), in-uī kut thoàⁿ ū thoat-sek ê te̍k-sèng tī-teh, só͘-í nā keng-kè kut-thoàⁿ lāu-kè ê thn̂g-chuí sī bô sek, chiong chit-ê thn̂g-chuí koh chiàu chho͘-chè-thn̂g ê chè-hoat án-ni chú lâi tit-tio̍h ê thn̂g sī chin pe̍h.
Lâng koh chiong chit ê cheng-chè pe̍h-thn̂g hun-choè choē-choē téng-kip, chiàu ta̍k-kok ê si̍p-koàn, chhù-bī, choè chin choē khoán-sit ê thn̂g teh hoàn-boē. (Oân)
