Hok-khì
1909.02 287 koàn p.9-11
(Muî Bo̍k-su kì)
Ta̍k lâng ài hok-khì; m̄-kú hok-khì chin oh-tit chhoē. Lán nā mn̄g-lâng khoàⁿ i ū tit--tio̍h hok-khì--bô? Tāi-ke kóng, "Bô". Nā koh mn̄g, "Lí bat hoân-ló--bô?" Tāi-ke kóng, "Bat."
"Hoân-ló sím-mi̍h hoè?" "Hoân-ló bô gîn". "Hoân-ló pak-tó͘ iau". "Hoân-ló pháiⁿ nî-tang, tiū-á koah chió, thô͘-tui poe bô". Hoân-ló chîⁿ thàn bē liáu". "Hoân-ló chò liáu-chîⁿ ê seng-lí."
Chiàu khah chē lâng teh siūⁿ sī tuì sàn-hiong chiah ē hoân-ló; nā hó-gia̍h chiū m̄-bián hoân-ló.
iáu-kú lán nā mn̄g ū-chîⁿ lâng khoàⁿ i bat hoân-ló; i ia̍h m̄ káⁿ kóng m̄-bat. I teh kiaⁿ chha̍t ē lâi cheng-piàng, teh hoân-ló i ê gîn hō͘ lâng chioh, lī-sek m̄ hêng i, hoân-ló ke-lāi bô hô-sūn, hoân-ló kiáⁿ put-hàu i, hoân-ló ka-tī sin-miā lám, hoân-ló pún-sin chia̍h a-phiàn, bē ké-tit. Hoân-ló tang, hoân-ló sai, ū sî bô siáⁿ chai i teh hoân-ló sím-mi̍h, kan-ta hoân-ló nā-tiāⁿ.
Kî-si̍t siāng tē it hoân-ló ê lâng khah siông sī pù-lâng. Kim-soaⁿ ū chi̍t-ê lâng teh chhoē kim, bó͘-ji̍t ku̍t--tio̍h chi̍t-lia̍p ta̍t--tio̍h cha̍p-la̍k bān gîn. Tn̄g-tio̍h chi̍t-ê pêng-iú mn̄g i kóng, "Lí teh hoaⁿ-hí--bô?" ìn kóng, "Bô; goá teh hoân-ló".
Kuí-nā nî chêng ū chi̍t-ê Iû-thài-lâng tiàm tī Tek-kok; i ê gîn-hâng kài toā; thiⁿ-ē tē-it pù chiū-sī hit-ê lâng (Nathan Rothschild). Lâng kā i kóng, "Lí chin ū hok-khì". I chiū ìn, "goá ū hok-khì! Goá lóng bô hok-khì".
Koh Bí-kok ū chi̍t-ê, pún-chiâⁿ sàn-hiong, in-uī khah ū pún-sū só͘-í chiām-chiām heng, kàu ū chhun 150 tiāu gîn ($15,000,0000). I kóng, "goá pí chèng-lâng koh khah chhám. Khoàⁿ thiⁿ-ē ū chi̍t-ê ta̍t-tio̍h goá ê kan-khó͘. Sió thian-tông chiū-sī!"
Ū ê teh siūⁿ kóng, Chun-kuì sī hok-khì, chiū chin mî-noā tha̍k-chheh, ài beh chìn-o̍h, chin chhut-la̍t kè-bô͘ ài chò toā koaⁿ, cháiⁿ-siòng, nā ē thang chò hông-tè iáu khah hó.
Chun-kuì kám ū hok-khì? Chit kīn-lâi Tek-kok chit-ê chin chhut-miâ ê cháiⁿ-siòng, phoà-pīⁿ chiū kóng, "goá ê pēⁿ sī khiàm hoaⁿ-hí, hit-hō ê pēⁿ."
Nn̄g pah nî chêng Hoat-kok ê hông-tè bat mî--sî bē khùn--tit. I nā tó-teh-siūⁿ i chiū siūⁿ i chá-sî só͘ chò ê m̄-tio̍h, tì-kàu tòng bē-tiâu. Só͘-í tio̍h kiò lâng chok-ga̍k, i chiū lio̍h-á ē an--tit.
Chi̍t pah nî chêng Hoat-kok ū chi̍t-ê Hông-hō͘, 40 hoè ê lâng. àm-thâu-á i ê thâu-mn̂g o͘-o͘, kàu bîn-á-chá-khí pìⁿ pe̍h; sī tuì i ê sim chhau-hoân koè-thâu.
Pah goā nî chêng Tek-kok ū chi̍t-ê chin miâ-siaⁿ ê Hông-tè, Tek-kok siōng tē it miâ-siaⁿ ê jîn-kun chiū-sī hit-ê lâng. I kóng, "goá siū kan-lân kàu án-ni, hō͘ goá ê tuì-te̍k kan-khó͘, chhin-chhiūⁿ in hāi goá, ê chi̍t-hūn, goá chiū kam-goān tńg--khì."
Cha̍p-goā nî chêng Ngô͘-ló-su-kok ê Hông-tè khì Tan-kok chhit-thô, kap hông-chhin saⁿ-kìⁿ. Saⁿ-pia̍t ê sî chiū kā i ê cha-bó͘ sun kóng, "Lín hoaⁿ-hí tńg--khì lín chhù, ia̍h goá beh tńg--khì kaⁿ-lô". Ì-sù sī Hông-kiong ná chún kaⁿ-koán.
Chiàu án-ni khoàⁿ, hó-gia̍h ia̍h m̄-sī hok-khì, chun-kuì ia̍h m̄-sī hok-khì.
Taⁿ lán beh tuì to uī chhoē chiū ū hok-khì? Loā chē lâng teh siūⁿ siⁿ-kiáⁿ-sun khah chē, sī toā hok-khì. ia̍h bô siūⁿ hit kù kóng lâng poa̍h-lo̍h kiáⁿ-sun kau pē-bó ū-sî hoân-ló hiah chē thâu-chhuì, tāi-ke tio̍h chia̍h. Chhin-chhiūⁿ sio̍k-gú kóng "Bē bó, bē kiáⁿ, chió thâu-chhuì".
Ū-sî hoân-ló i ê kiáⁿ bô lâng beh kè, á-sī i ê cha-bó͘-kiáⁿ bô lâng beh kā i chò.Ū-sî hoân-ló i ê kiáⁿ put-hàu, m̄ toà tī chhù, á-sī hoân-ló i ê kiáⁿ pháiⁿ io-chhī, oh toā-hàn.
ia̍h ū lâng siūⁿ kóng tn̂g-hoè-siū ū hok-khì? Kám sī choan-choan gín-ná teh hoân-ló, ia̍h choan-choan lāu-lâng teh hoaⁿ-hí? Hoán-tńg sī lâng ná chē-hoè, chiū ná hoân-ló. Gín-ná khah bē hiáu-tit thang khoà-lū; m̄-bat thiaⁿ i teh kóng, "Goá chi̍t-ji̍t hoân-ló kàu àm"; m̄-kú ta̍uh-ta̍uh thiaⁿ lāu lâng án-ni teh kóng.
Ū-ê teh siūⁿ kóng chia̍h a-phiàn chiū sim ē khah chheng. Khiok ū-iáⁿ, teh chia̍h ê sî-chūn ū khah choa̍h; m̄-kú koè-sin liáu têng-poē kan-khó͘. Koh só͘-huì siong-tiōng; ia̍h ná chia̍h, sin-miā ná lám, gâu tì-pēⁿ. Sio̍k-gú kóng, "chia̍h bah sim hoaⁿ-hí; thó-chîⁿ bīn iu-iu". Só͘-í lâng, a-phiàn chia̍h khah kú, khah siông ài ké; bêng-bêng sī hok-khì chhoē bô.
Ū chi̍t-chióng ê lâng teh siūⁿ thang tuì poa̍h-kiáu tit--tio̍h hok-khì. Si̍t-chāi ū iáⁿ poa̍h-iâⁿ lio̍h-á chiām-sî hoaⁿ-hí; nā-sī "Iâⁿ-kiáu sī su-kiáu-tiāu". Poa̍h-kiáu-lâng chē-chē ia̍h sī siūⁿ ài beh ké; ū-sî chiù-choā m̄-poa̍h, ū-sî chéng-thâu-á chām--khí-lâi; tuì án-ni khó-kiàn thang chai poa̍h kiáu iû-goân sī bô hok-khì.
Ū-ê khì pháiⁿ-kiáⁿ-keng beh chhoē hok-khì ia̍h sī chhoē bô. Ū-sî tì-kàu lo̍h-hong siⁿ-chhng, thái-ko ū-sî tì-kàu chhiⁿ-mê ia̍h káⁿ; i nā siⁿ-kiáⁿ chiū oh-tit oa̍h; chhin-chhiūⁿ sio̍k-gú kóng "Pháiⁿ-kiáⁿ choa̍t-sû". M̄-nā hāi seng-khu phoà-pēⁿ, soà hāi sim bē pêng-an, liông-sim ta̍uh-ta̍uh ka-tī chek-pī; boē bián--tit tio̍h kiaⁿ hit-ê sí-āu ê sǹg-siàu, sí-āu ê hêng-hoa̍t.
Si̍t-chāi hok-khì sì-kha, ia̍h lâng nn̄g kha, jiok bē tio̍h. Sàn-hiong ia̍h bô hok-khì, hó-gia̍h ia̍h bô hok-khì; khit-chiah ia̍h bô hok-khì, Hông-tè ia̍h bô hok-khì. Beh tuì phiâu tó͘ ím lâi chhoē, chhoē bô; sī sím-mi̍h in-toaⁿ? Sī in-uī chhoē, m̄ tio̍h só͘-chāi.
Lán só͘ khiàm m̄-sī khiàm mi̍h, sī khiàm Sîn; lán m̄-sī cheng-seⁿ sī thiⁿ seⁿ. Chi̍t-chiah ti hoân-ló pak-tó͘ iau, ia̍h bē hiáu--tit thang hoân-ló pa̍t-mi̍h. M̄-kú lán ê hoân-ló m̄-sī tuì pak-tó͘ iau, sī tuì sim-sîn teh iau, sim-sîn teh gō. Mi̍h ē iúⁿ-chhī lán ê siáu-thé, chiū-sī seng-khu, bē ē iúⁿ-chhī lán ê tāi-thé, chiū-sī sîn-hûn. Tuì án-ni lâng sui-jiân ngó͘-hok lîm-bûn, tit-tio̍h hù-kuì châi-chú-siū lóng chiâu-chn̂g, sim iû-goân sī bē pêng-an; Tiong-kok hō͘ lán tìn chi̍t-poàⁿ, ia̍h bô thang kóng sī hok-khì.
Só͘-í lán iû-goân teh hoân-ló, ia̍h m̄-chāi lán hoân-ló sím-mi̍h. Sī ná chhin-chhiūⁿ tú chhut-sì ê gín-ná; lán beh hō͘ i, bē-tit-thang i hoaⁿ-hí; kim hō͘ i,i ia̍h bô ài; suí ê saⁿ i bē hiáu ēng; kan-ta ē hiáu háu, ia̍h m̄-chai i teh háu sím-mi̍h hoè, chiū-sī beh chhoē i ê lāu-bó. M̄-kú lāu-bó chai-iáⁿ.
(āu-koàn beh koh chiap)
