Sèng-chheh Kong-hoē Ê Pò-kò
1909.09 294 koàn p.76-78
Peh-sèⁿ teh siong-thong, nā bô lō͘ chiū bē ēng-tit. Chóng-sī lō͘ ū kó͘ kim ê hun-piat. Kó͘-chá--ê bô ha̍p chit-tia̍p; hiān chāi sè-kài toā siong-thong, peh-sèⁿ heng-ōng ê sî-chūn, tio̍h káng-kiù khah lī-piān ê hoat-tō͘, hō͘ tn̂g ê lō͘ ē kiu té, nā bô siat thih-lō͘ chiū bē-ē. Nā-sī chit jī "lō͘"-jī ta̍k kok lóng ū kuí-nā ê ì-sù, ū ti̍t ēng--ê, ū chioh ēng--ê; chhin-chhiūⁿ lâng teh cháu ê lō͘, chhia bé teh kiâⁿ ê lō͘, í-ki̍p oa̍h-miā ê lō͘, ta̍k kok ê sèng-hiân sui ū chí-sī lâng chai tio̍h ji̍p hó ê tē-pō͘, nā-sī ka-tī iáu m̄ chai chiàⁿ lō͘. In kà lâng ê tō-lí, sī chhin- chhiūⁿ lō͘-ni̍h ê kha-jiah, chí-ū ē chhoā lâng kàu chng-siā, bē-ē chhoā lâng kiâⁿ tī kap Siōng-tè siong-thong ê lō͘.
Taⁿ ū chi̍t lâng kap chèng lâng bô saⁿ-tâng, m̄-nā I só͘ kóng iâⁿ-koè pêng- siông lâng, chiū I ê tì-huī, iā bô lâng kap I ē pí-tit. Chit lâng chiū-sī Iâ-so͘ Ki-tok Siōng-tè ê Kiáⁿ. I chhim chai sè- kan lâng kiâⁿ bê-lō͘, só͘-í tī 2000 nî chêng kàng-seng tī Iû-thài kok, ài pò lâng chai oa̍h-miā ê lō͘. Pún-sin ū kóng, Goá sī lō͘, sī chin-lí, sī oa̍h-miā.
Beh siông-sè chai Iâ-so͘ ê tāi-chì, tio̍h tuì Sèng-chheh; lâng nā tha̍k, bô koh-iūⁿ chhin-ba̍k khoàⁿ I. án-ni Sèng- chheh si̍t-chāi sī lâng-lâng só͘ eng-kai tio̍h ū ê iàu-kín chheh. Tāi-Eng Sèng-chheh Kong-hoē chai án-ni, chiah tī 100 nî chêng siat-li̍p Kong-hoē, hoan- e̍k Sèng-chheh, hō͘ thiⁿ-ē ê lâng thang kong-ke tit-tio̍h lī-ek.
Chhâ-khó só͘ hoan-e̍k ê Sèng-chheh, lân-san pún í-keng ū 412 téng ê khiuⁿ. Tī Tiong-kok ū hoan-e̍k chò bûn-lí, koaⁿ-oē, Kńg-tang oē, Kheh-oē, Soàⁿ- thâu oē, Ē-mn̂g oē, Hok-chiu oē, Lêng-pho oē. M̄-nā tī Tiong-kok ū hoan-e̍k kuí-nā khiuⁿ, chiū-sī ìn-tō͘, A-hui-lī-ka, Lâm A-bí-lī-ka í-ki̍p Au-lô-pa iā-sī án-ni. iàu-kín beh hō͘ thiⁿ-ē ê peh-sèⁿ ē chiàu in ka-tī ê thó͘-im khoàⁿ Sèng- chheh, lâi tit-tio̍h oa̍h-miā ê lō͘.
Sèng-chheh Kong-hoē, tû hoan-e̍k Kū-iok 39 pún, Sin-iok 27 pún í-goā, tio̍h koh ìn lâi hoat khì ta̍k kok. Tī Tiong-kok ta̍k séng teh pun bē Sèng- chheh kap kóng Sèng-chheh ê lâng ū 400, só͘ bē ê chheh-kè put-chí pān-gî. Tû chóng hoat-hêng-só͘ hoat-chhut--ê, kap ta̍k só͘-chāi ha̍k-hāu ê ha̍k-seng, í-ki̍p pēⁿ-īⁿ lāi ê lâng, kaⁿ lāi ê hoān-lâng èng-iōng í-goā, ū bē Sèng-chheh chi̍t-pah jī-cha̍p gō͘ bān pún khah ke. Jī- cha̍p nî chêng, Tiong-kok lâng nā khoàⁿ tio̍h Sèng-chheh, pe̍h-pe̍h sàng i iā m̄ ài siu; taⁿ toā cheng-choa̍h; bé khì tha̍k-ê, ū káng pah bān lâng.
Ū lâng mn̄g kóng, Kìⁿ-nā khoàⁿ chit hō chheh ê lâng, kiám ka-tī ē chhoē tio̍h oa̍h lō͘? ìn kóng, Chheh-lāi sui-jiân ū chē-chē uī oh bêng ê tō-lí, iáu-kú Iâ-so͘ ê tō-lí lâng nā tha̍k, bô lūn gâu-ê gōng- ê lóng ē hiáu-tit. Taⁿ chiong kuí-nā lâng tha̍k Sèng-chheh soà chhoē tio̍h chiàⁿ-lō͘ ê in-iú kì tī ē-té.
Tī Lū-sòng kin-nî chhun-thiⁿ ê sî, ū pang-chān hoan-e̍k Sèng-keng ê pún-tē lâng kóng i lâi thàn tō-lí, sī tuì tha̍k Sèng-chheh. I khoàⁿ Iok-hān Hok-im toān 4:24 kóng, Siōng-tè sī sîn, pài I ê lâng tio̍h ēng sîn ēng sêng-si̍t, tuì án- ni chiah chhéⁿ-gō͘ pài pu̍t ê m̄-tio̍h, chiām-chiām chìn-pō͘ tī chèng tō. Tng i siū kám-hoà ê khí-thâu, i ê pē kap i kóng oē. I chiū chiong Sèng-chheh chi̍t lâng chi̍t pún hō͘ in, kah in tio̍h tha̍k; āu-lâi i ê pē kap i ê hiaⁿ iā soà hoán-hoé lâi ji̍p kàu.
Bián-tiān ê kiaⁿ-siâⁿ ū chi̍t ê nî-ko͘, tit-tio̍h chi̍t pún Sèng-chheh, khoàⁿ chhin-chhiūⁿ pó-poè, in-uī i hit lāi-bīn ê tō-lí thang tuì-tiōng. Lîm-chiong ê sî i siàu-liām Sèng-chheh ê oē, sim-lāi put-chí tek-ì. Beh sí ê sî chiū chiong hit pún chheh sàng i ê pêng-iú. Hit ê lâng ū khì tha̍k, soà lâi pài Siōng-tè. I khoàⁿ Sèng-keng ê ì-sù put-chí sin kî, só͘-í siông-siông khì chhù-piⁿ thoân tit-kiù ê tō-lí, kū-nî soà tú-tio̍h hō͘ lâng phah. āu-lâi pún hoē bē chheh ê lâng khoàⁿ i tī pēⁿ-īⁿ teh tiau-ióng; pēⁿ hó, chiū chhoā i lâi kàu-hoē lāi, kà-sī i chèng-tō lâi chiap-la̍p i.
Eng-kok chi̍t ê tng peng ê ìn-tō͘ lâng miâ Tàn-nî-lân, kuí-nā nî chêng tī Tāi-kî-léng ê tē-hng, tit-tio̍h chi̍t pún Sèng-chheh, tuì-tiōng i chhin-chhiūⁿ sèng-ê hú-khò͘. In-uī i kóng, Chheh-lāi ê oē sī chhin-chhiūⁿ tiān-khì ê la̍t hiah sio, ē ké-oāⁿ lâng ê liām-thâu, koh thang chò tîm-lûn tī choē-ok tiong ê lâng ê hó kiù io̍h. āu-lâi chit lâng kap i ê pêng-iú lóng sī tha̍k chit pún Sèng- chheh, tī Bián-tiān Bo̍k-bí-hā ê kàu- hoē ji̍p kàu.
Pún-hoē bē Sèng-chheh ê lâng bat tī Hoat kok Lô-nî soaⁿ-kok lāi ê kheh-tiàm hiah khùn, teh chia̍h pn̄g ê sî, ū tiàm- lāi ê hū-jîn lâng kap i teh tâm-lūn kuí- nā nî chêng bē chheh hō͘ i ê sū. Kóng i kap in tiōng-hu in-uī tha̍k Sèng-chheh chiah chai tit-kiù ê tō-lí, to̍k-to̍k tio̍h sìn Iâ-so͘, í-goā bô pa̍t mi̍h hoat-tō͘. Chóng-sī in ang bó͘ tha̍k kàu poàⁿ-lō͘, hit chūn iáu-boē sìn chit tiâu chhián- hiān ê tō-lí, sim-lāi put-chí hoân-ló, chiū pàng hiat-ka̍k m̄ tha̍k, ǹg-bāng chit chân sū ē bē kì-tit, nā-sī nn̄g lâng lóng tiāⁿ-tiāⁿ kì-tit. Tuì án-ni, tī bó͘ ê- hng in tiōng-hu thiaⁿ-kìⁿ ná-chún ū siaⁿ teh kā i kóng, Lí tio̍h khì the̍h chheh lâi tha̍k, chiū lí ê lêng-hûn ē tit pêng-an. In tiōng-hu chiū the̍h Sèng-chheh lâi tha̍k, hut-jiân sim tit pêng-an. Só͘-í tuì hit tia̍p kàu taⁿ, in nn̄g lâng sim lāi chám-jiân khoài-lo̍k.
Soaⁿ-tang ê hū-jîn lâng lóng sī tuì-tiōng pài pu̍t, nā ngiâ-sîn sài-hoē, á-sī lo̍h-kî ê ji̍t, hū-jîn lâng chū-chi̍p tī chit só͘-chāi m̄-nā nn̄g saⁿ chheng. Beh khì ê sî, ū-ê bat Sèng-chheh, in tiōng-hu the̍h khì khoàⁿ, āu-lâi soà pìⁿ chò sìn-tô͘. Hiah ê hū-jîn lâng bé chheh, goân-ì sī beh chò nge̍h ê chheh. Chit-tia̍p hia ū chi̍t chng kuí-nā lâng lâi sìn Chú, sī tuì tha̍k-tio̍h in ê hū-jîn lâng só͘ bé ê Iok-hān Hok-im-toān.
Thoat-kok Siu-lu̍t-īⁿ ê uí-oân, Phî Chiong-kun, tī Kian-la̍p-su-pó khui Sèng-chheh hoē, ián-soat ê sî, tuì heng-chêng the̍h chi̍t pún pháiⁿ-pháiⁿ koh kū ê Sèng-chheh chhut-lâi. Chiū kóng, Chit pún chheh tī kau-chiàn ê sî, iā toà tī seng-khu--ni̍h, ê-hng sî ū chò chím-thâu. Ū chi̍t pái sèⁿ-miā ē oa̍h sī khò chit pún, in-uī kau-chiàn ê sî, ū nn̄g lia̍p chhèng-chí ti̍t-ti̍t phah-tio̍h heng-chhah ê tâng-kak téng, phùn cháu khì; nā bô goá ê miā bô-khì lah! Thiaⁿ-kìⁿ kóng, chit pún chheh sī in lāu-bó hō͘ i, i khoàⁿ chò chhin-chhiūⁿ bô kè pó.
ìn-tō͘ ê thoân-tō ū kóng-khí Bo̍k-tek-bí-lâi-an-bûn biō ê hoê-siūⁿ ji̍p kàu. Chit keng biō sī tī Kó͘-lân-kài-nî ê tē-hng, ìn-tō͘ lâm-hng káng-chheng káng bān ê lâng khì hia kèng-pài. Chit ê hoê-siūⁿ tī 1903 nî khì ài-jî-hū-to ê lé- pài-tn̂g khoàⁿ tio̍h lâng pài Siōng-tè ê hoat-tō͘, put-chí siū kám-tōng, siông-siông kì sim. Tò-khì ê sî kap kàu biō hit-tia̍p i pí khoàⁿ-kìⁿ ê sî-chūn, koh khah siū kám-tōng, hit-sî chiū bé Sèng-chheh khì tha̍k. Kàu goá khì hia thoân- tō, i chhut lâi ìn-tap m̄ sìn Iâ-so͘ ê lâng ê mn̄g-tê. Goá oa̍t-thâu lâi mn̄g i, i ìn kóng, i sī Iâ-so͘ ê gín-ná, chiū ài beh siū sé-lé lâi ji̍p Sèng-kàu. Kū-nî 12 goe̍h ìn-tō͘ ê kam-tok mn̄g tō-lí ê sî, chit ê lâng í-keng pâi-lia̍t tī him-bō͘ tō- lí ê lâng ê tiong-kan.
Tâi-chiu Ló͘ Bo̍k-su kóng Siōng-tè ê tō-lí oa̍h-oa̍h tāng-tāng ê chèng-kù kì tī ē-té: --
Goá khí-thâu khoàⁿ-tio̍h Chiúⁿ Hui- phiau sī tī 1870 nî, hit-tia̍p i ê kha hō͘ kún chuí thǹg-tio̍h, in lāu-pē āiⁿ i lâi goá chia beh i-tī. Nā-sī goá sui-jiân bô ha̍k-si̍p i-hoat, khiok ū chiong thn̂g kiáu sap-bûn chò ko-io̍h lâi kô͘, kô͘ liáu chiū hó, nā-sī chit lâng kuí-nā nî kú bô koh khoàⁿ-tio̍h.
Chia kiàn-tì ìn chheh-pâng liáu-āu, in lāu-pē chhiáⁿ goá tio̍h chhiàⁿ i lâi ìn chheh. I put-chí bô hoaⁿ-hí chit hō kang, koh kap hok-im chò tuì-te̍k, só͘-í kuí-nā goe̍h ji̍t ê tiong-kan, ta̍k chá- khí goán teh kî-tó ê sî i chin oàn-hīn.
Tī Lâm A-bí-lī-ka kīn Pa-se ê tē-hng, ū sè-tīn ê kàu-tô͘ chi̍t tīn, put-chí phoh- si̍t. Peh nî chêng bē chheh ê lâng tuì hia koè, ū bē chin chē chheh. Lâng bé khì tha̍k lâi káng-kiù, chiū ū kuí-nā lâng chū-chi̍p tī chi̍t só͘-chāi lâi chhâ- khó chit hō chheh, khoàⁿ i pí pa̍t mi̍h chheh khah iâⁿ. Chóng-sī só͘ kóng ê tō- lí m̄ chai sī sio̍k sím-mi̍h kàu, sī Tek- kok kàu, Eng-kok kàu á-sī Bí-kok kàu, bô tè thang hun-piat. Nā-sī chit khoán ê chheh tek-khak m̄-sī Lô-má kàu, in- uī in khoàⁿ-tio̍h chheh lāi ū huí-pòng Lô-má kàu ê hong-sio̍k, chiū-sī in khoàⁿ- tio̍h Iok-hān kiâⁿ sé-lé bô the̍h lâng ê chîⁿ. Siōng-tè só͘ siúⁿ-sù bô thang bé ê tō-lí, in chhim-chhim kî-koài. Chit kàu iā tek-khak m̄-sī Iâ-so͘ kàu, in-uī in ê sîn-hū bat kóng, Iâ-so͘ kàu m̄ sìn Siōng- tè kap Ki-tok, m̄-kú chit chheh-lāi moá- moá kì-chāi Siōng-tè ê tāi-chì. āu-lâi in khoàⁿ-kìⁿ chi̍t ê Iâ-so͘ kàu ê thoân-tō khì hia, in chin gông-ngia̍h, in-uī hit ê thoân-tō só͘ sìn ê kap in só͘ siú ê kàu sī saⁿ-tâng.
(Ko Kim-seng kì.)