Lūn N̂g Chiong-goân ê bōng
(Tân Khêng-iâu kì)
1914. 8, no. 353, pp. 7-9
Sìn Tsú ê heng-chí ah! lín bat thiaⁿ-kìⁿ N̂g Chiong-goân lêng-hián ê sū mah? Goá chit-tia̍p ài chiong só͘ thiaⁿ-tio̍h kap chhin-ba̍k só͘ khoàⁿ-kìⁿ--ê, siá pò lín tsai:-
Tī 4 ge̍h 28 hō goán khì hù Tsuí-tńg-kah Bo̍k-su ê chiūⁿ-jīm-sek; āu-lâi ū kuí-nā ê Bo̍k-su Sian-siⁿ kap chhong-iú, ài sūn-lō͘ khì-khoàⁿ N̂g Chiong-goân ê bōng. Chiū chē 3 tiàm 18 hun ê chhia khì Sek-kháu, tuì hia oāⁿ chē kheng-piān-chhia ti̍t-ti̍t kàu hit tè (chit só͘-tsāi kiò-tsoè Saⁿ-tiuⁿ-lê tsng; lī Sek-kháu bô kuí lí lō͘.) Kàu uī chi̍t ē khoàⁿ-khoàⁿ, chiū tsai chit só͘-tsāi pún bô sím-mi̍h jîn-ke teh khiā-khí; tī khah oá bōng hit uī, chí ū chi̍t kháu-chàu nā-tiāⁿ. Tsóng-sī hiān-sî í-keng ū tah 20 tsó-iū keng ê chháu-liâu tī hia boē mi̍h-chia̍h í-ki̍p kim-hiuⁿ tsoá-chek ta̍k-hāng, giám-jiân chiâⁿ chi̍t-ê lāu-jia̍t ê sió tsng-á. Koh tī hit tsām-á lō͘, iok kuí tsa̍p pō͘ nā-tiāⁿ, iáu-kú put-sî ū tsa̍p goā ê khit-chia̍h, ū sî khah tsoē, tiàm tī hit lō͘-piⁿ chhun tn̂g-chhiú kā lâng kiû-khit. án-ni tī chit-hāng chiū kàu-gia̍h hō͘ lán tsai, ta̍k ji̍t ū loā-tsoē lâng teh óng-lâi. Ū lâng kóng bat chi̍t ji̍t kuí-nā chheng lâng. Goán koh chìn-chêng kiâⁿ ê sî, chhâ-put-to tio̍h that hī-khang, sī tiám-á-lāi ê lâng, ta̍k-ê chin hó-chhuì kiò goán kóng, "Lâi chē, lâi chia̍h tê chiah khì." Nā-sī in teh kiò, pa̍t lâng chiū ū ke-thiⁿ kuí-nā kù ê tiⁿ-giân bi̍t-gú, tsoè in thàn chîⁿ ê jī, kóng, "Heh! chit-ê N̂g Chiong-goân goā--ni̍h ū siàⁿ lah! lâng nā tâu-hē chiū ún-tàng tit-tio̍h èng-hāu. Pêng-iú ah! lâi, lâi boé chi̍t koá khì hē i, chiū ū hok-khì". Hoān-nā boē kim tsoá ê lâng, bô lūn ta-po͘ á hū-jîn-lâng lóng chi̍t ki chhuì ku̍t-liù-liù, ēng chiah ê iú-he̍k ê oē, tsōng lâng ê sim, lâi ka-kī tit-tio̍h tsâi-lī. Kàu bōng ê sî, chiū khoàⁿ-kìⁿ bōng-téng í-keng khí chi̍t keng hiā-têng-á, têng-chêng nn̄g tè toh, hō͘ lâng pâi seng-lé kap ko-á-piáⁿ téng-téng ê mi̍h, kàu tīⁿ that-that: koh ū siat chi̍t uī poaⁿ-hì ê só͘-tsāi, hō͘ lâng thang chhiáⁿ hì khì hia poaⁿ; tī hit ē-po͘ iā ū teh tsoè. Tī bōng ê iū-pêng, ū khí chi̍t ê sio gûn-tsoá ê só͘-tsāi, kui-ji̍t ū lâng teh sio, hé put-sî teh to̍h. Hit ē-po͘ thiⁿ o͘-im o͘-im, chin chhiu-chhìn, iáu-kú goán khiā chi̍t-tia̍p-á, tòng lóng boē tiâu, koāⁿ ti̍t-ti̍t lâu--chhut-lâi. Lī bōng ê āu-bīn iok oá nn̄g tn̄g khoah, saⁿ-sì tn̄g tn̂g ê lāi-bīn só͘ ū ê chháu khau kàu bô poàⁿ-ki, liân chiâⁿ lâng koân ê tsa̍p chhiū-á ki-hio̍h, iā hō͘ lâng at-khì tsoè io̍h. Ū lâng khau hiah ê chháu-á kap chháu-kun, pa̍k chi̍t-pé-á chi̍t-pé-á hē tī bōng-thâu-téng; ta̍k pé káⁿ m̄ chiūⁿ poàⁿ-niú tāng, iáu-kú lâng nā boeh the̍h chi̍t pé, tio̍h lok chi̍t sián chîⁿ tī hit piⁿ-á ê tâng kóng-á-lāi, lâi kā-i boé. Khah-siông boē tit thang kuí-nā cha̍p chí, ū sî kóng iā bat boē kàu kuí pah chí. Taⁿ chiah-ê sū m̄-thang kóng kàu siuⁿ chheng-chhó; tio̍h lâi lūn hit-ê ngô͘-thoân ê goân-in:-
Lūn chit ê goân-in, chiàu goá só͘ tsai ū nn̄g khoán:-
1. Chiū-sī chiàu Tâi-oân Ji̍t-ji̍t Sin-pò só͘ chhut hit phiⁿ.
2. Goán chhin-sin tuì hit só͘-tsāi iâu-giân ê hū-jîn-lâng só͘ chhâ-mn̄g ê. Taⁿ lâi lūn goán só͘ chhâ-mn̄g. Goán ji̍p khì chi̍t tè chhù, sī ài chhâ chit ê tāi-chì ê goân-iû. Hit keng chhù sī kē-kē koh pháiⁿ-pháiⁿ, chiū tsai sī kan-khó͘ lâng teh khiā-khí. Í-keng ji̍p khì ū chi̍t ê lāu hū-jîn-lâng kap nn̄g ê tiong-liân ê chí-bē chhut-lâi saⁿ chih-chiap. Goán kuí-nā lâng saⁿ-soà kā i mn̄g; in m̄ tsai goán sī sìn Tsú ê lâng. Ū chi̍t ê poàⁿ-ló-lāu ê hū-jîn-lâng kóng, "Chit ê tāi-chì goá tē-it tsai", chiū put-chí hó táⁿ koah ū soà-phah tuì thâu it-lí kóng hō͘ goán thiaⁿ. Chiàu i só͘ kóng siá tī ē-té:-
"Goán tī tsa̍p-it nî chêng tuì pa̍t-uī poaⁿ lâi chia khiā-khí. Hit-sî ū lâng tsú khì tī hia teh hàu; nā-sī goán sī tú-á soá lâi chiah m̄-tsai: koh bô joā-kú goá khì chhò chhâ khoàⁿ-kìⁿ ū lâng teh kàu, goá chiū chhuì-tāng-chhuì kóng, Hit bōng ê chháu-á ū sím-mi̍h tī-teh? Goa! án-ni kóng, chiū boē-ti̍t lah! Tò-lâi hit mê liâm-piⁿ thâu-hîn ba̍k-àm chin kan-khó͘; āu-lâi hē i chiū tām-po̍h khah hó; keh ji̍t goá chiū tsú kui-oáⁿ-á khì hàu chiâⁿ-si̍t lóng hó. Liáu-āu koh kè bô joā-kú, goá koh khì phut chhâ kàu hit uī, khì hō͘ chi̍t ê chhiū-le kau-tio̍h thâu-tsang, goá chiū siū-khì kóng, Ū sím-mi̍h tī-teh? soà chiong hit le-á chhò-khí-lâi. Hò͘! iū hāi lah! chèng-thâu iū kan-khó͘! iā hit àm kap goán cha-po͘-lâng teh khùn, goá tī chhn̂g-chêng bîn-bîn ê sî, hut-jiân khoàⁿ-kìⁿ chi̍t-ê chhēng pe̍h-saⁿ pe̍h-khò͘ ê lâng khiā tī bīn-chêng, ti̍t-ti̍t siòng goá, goá chiah tio̍h kiaⁿ, kín hoan ji̍p khì chhn̂g āu. I chiū tuì goán ang kóng, Lín bó͘ tsáiⁿ-iūⁿ kóng goá bô sím-mi̍h tī-teh? I mn̄g i kóng, Lí sī chī-tsuī? ìn kóng, Goá sī N̂g Chiong-goân; koh kóng, Lí nā chiong goá ê kut-thâu kā goá koh siu-bâi khah hó-sè, goá tek-khak pì-iū lín chi̍t-ke ê lâng. Kóng soah chiū bô-khì. Heh! goá chiah kan-ta kóng hit kù, Ū siáⁿ tī-teh nā-tiāⁿ, chiū liâm-piⁿ phoà-pīⁿ, koh i soà hián-sin lâi chek-pī; chiâⁿ si̍t ū-iáⁿ chin siàⁿ lín tsai m̄?" Mn̄g kóng, "Tuì hit sî í-āu, bat koh bāng-kìⁿ bô?" ìn kóng, Lóng m̄ bat; put-kò keh ji̍t goán chiū khì kā i khioh kut-thâu, chí-ū nn̄g tè nā-tiāⁿ, chiah chiong hit nn̄g tè kā i siu-bâi. Chin ū-iáⁿ èng-hāu, goán cha-po͘-lâng ū kha phoà-pīⁿ keng-kè chi̍t nn̄g ji̍t lóng hó." Mn̄g kóng, "Nā sī tī tsa̍p nî chêng chiū tsai chit ê sū, tsáiⁿ-iūⁿ hiah kú lóng bô thiaⁿ-kìⁿ, kàu kū-nî lâi chiah teh heng-khí?" ìn kóng, "Tī í-chêng sī tsāi-kūn ê lâng tsai thang lâi hàu nā-tiāⁿ; kàu kū-nî goán ê pâng-chhin bó͘ lâng, chhut-thâu siat-hoat toê-chîⁿ khì chhiàⁿ lâng phah bōng-pâi, khí têng-á siu-chéng ta̍k hāng. Tuì hit-tia̍p nā pò-iông, chiū kàu hn̄g ê lâng iā soà tsai thang lâi. Mn̄g kóng, "Lín cha-po͘-lâng iáu tī-teh bô?" ìn kóng, "Ū ah, iáu tī-teh". Koh mn̄g i tsoè sím-mi̍h keng-kí; chiū kóng, Hiān-sî tsoè chi̍t-ê sió seng-lí-á, boē koá kim hiuⁿ tsoá. Piⁿ-á teh khiā chi̍t-ê gín-ná chiap-chhuì kóng, "Hit keng siāng-oá bōng-piⁿ ê liâu-á chiū-sī in teh boē." Goán thiaⁿ kàu chia chiū tsai hit-ê lâi-le̍k kap in-toaⁿ lah; chiah saⁿ-sî chhut-lâi, koh hoân-ló in-uī i hō͘ Mô͘-kuí phiàn kàu án-ni.
Tò-tńg kàu bōng ê sî koh khoàⁿ-kìⁿ tī hit-ê oe̍h-oe̍h ê têng-á-lāi, kuí-nā ê lāu hū-jîn-lâng kap cha-po͘ lâng; ū-ê sio hiuⁿ, ū-ê poa̍h-poe, thiu-chhiam ê iā ū, the̍h hiuⁿ-hu beh tsoè io̍h ê iā ū; hit hō hiuⁿ-hu kóng sī lô͘-tan. Khoàⁿ-kìⁿ chit khoán ê chêng-hêng, sim boē bián sng-nńg, pi-thàn ê sî ba̍k-sái beh lâu chhut-lâi, put-kìm thoè in be̍k-tó tī lán ê Tsú, kiû Tsú hō͘ chit khoán ê khiàn-sńg oē bia̍t-bô.
